Ứng phó thuế quan Mỹ: Tiếp cận thị trường mới, làm mới thị trường cũ

Phát biểu tại Diễn đàn Kinh doanh 2025, ông Hoàng Quang Phòng - Phó Chủ tịch Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) - cho biết ngay trong tuần đầu tháng 8, mức thuế đối ứng mới của Mỹ được áp dụng với hầu hết các đối tác thương mại, trong đó mức thuế áp dụng với hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam là 20%.

Theo ông Phong, diễn biến này sẽ ảnh hưởng đến dòng chảy thương mại toàn cầu nói chung và đặt ra những thách thức cho xuất khẩu từ Việt Nam sang Mỹ cũng gia tăng áp lực cho doanh nghiệp trong nước.

Đặc biệt, trong bối cảnh nhiều thị trường áp dụng hàng rào phi thuế quan, yêu cầu về môi trường, xã hội, quản trị ngày càng khắt khe đòi hỏi các doanh nghiệp phải đầu tư nguồn lực cho chuyển đổi xanh, chuyển đổi số, tăng tỷ lệ nội địa hóa đầu vào giảm phụ thuộc vào nguyên liệu nhập khẩu nhằm đáp ứng quy tắc xuất xứ, minh bạch nguồn gốc…

"Các doanh nghiệp Việt Nam đang đứng trước áp lực phải đổi mới để duy trì tăng trưởng và cạnh tranh trên cả thị trường trong nước và quốc tế" - Phó Chủ tịch VCCI Hoàng Quang Phòng đánh giá.

Hiện nhiều doanh nghiệp xuất khẩu các ngành nghề chủ lực lẫn các doanh nghiệp sản xuất kinh doanh trong nước đều đang xây dựng kế hoạch tìm kiếm các thị trường mới để ứng phó với rủi ro thuế quan, với những bất định của kinh tế toàn cầu.

"Đây được xem là hướng đi chiến lược bền vững và lâu dài khi Việt Nam đã tham gia 17 hiệp định thương mại tự do với hơn 60 quốc gia và vùng lãnh thổ cùng 70 cơ chế hợp tác song phương. Khai thác hiệu quả dư địa và lợi thế này sẽ giúp các doanh nghiệp đa dạng thị trường xuất khẩu, giảm phụ thuộc vào thị trường lớn nhất" - ông Hoàng Quang Phòng nhấn mạnh.

Tập trung thay vì phân tán

Chi tiết hơn về vấn đề này, GS TS Hoàng Văn Cường - Ủy viên Ủy ban Kinh tế Tài chính của Quốc hội cho rằng thay vì những thị trường trọng điểm, các doanh nghiệp nên tập trung vào các thị trường ngách, thị trường nhỏ. Song để thâm nhập những thị trường mới này cần nghĩ rộng hơn.

Theo ông Hoàng Văn Cường, tại Việt Nam, 95% là các doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ. Các doanh nghiệp này có những đặc trưng sản phẩm, đặc tính sản phẩm, đặc điểm sản phẩm phù hợp với các thị trường ngách. Tuy nhiên, để tiếp cận thị trường mới là không hề dễ dàng bởi năng lực hạn chế cũng như tính phân tán của các doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ.

Ông Hoàng Văn Cường lấy ví dụ như sản phẩm OCOP, đi đâu địa phương nào cũng báo cáo cáo có nhiều sản phẩm OCOP. Đây là vấn đề chúng ta phải xem xét lại.

"Như trung tâm sản xuất chè san tuyết nhiều nhất ở Hoàng Su Phì (Hà Giang), song có đến 20 sản phẩm OCOP về loại chè này. Đồng nghĩa với việc quy mô nguyên liệu bị chia nhỏ ra 20 công ty mang cùng nhãn hiệu chè san tuyết với thương hiệu khác nhau. Điều này dẫn đến cạnh tranh ngay từ nguyên liệu, thị trường. Nếu 20 hãng này bắt tay nhau tạo nên thương hiệu chè san tuyết duy nhất có thể giúp tăng sự cạnh tranh" - ông Hoàng Văn Cường nói.

Để làm được điều này cần có sự liên kết giữa những nhà sản xuất từ đó tạo các sản phẩm mang tính chiến lược để tiếp cận thị trường mới.

Theo Ủy viên Ủy ban Kinh tế Tài chính, cần có chiến lược ngành hàng, chiến lược sản phẩm riêng với vai trò lớn của các hiệp hội ngành hàng, thậm chí Nhà nước tham gia vào.

Bên cạnh đó, cần tìm ra những doanh nghiệp "đầu đàn" đóng vai trò dẫn dắt chuỗi cung ứng và Nhà nước có cơ chế hỗ trợ những doanh nghiệp này, tạo liên kết giữa các doanh nghiệp lớn - nhỏ. Nhà nước cũng đồng thời hỗ trợ ký kết các Hiệp định mở rộng các thị trường.

"Tìm cầu vồng trong mưa"

Trong góc nhìn khác, để ứng phó với những thách thức từ thuế quan, ông Ngô Sỹ Hoài - Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội gỗ và lâm sản Việt Nam cho rằng một trong những giải pháp cần làm đó là làm mới những thị trường hiện cũ để tăng giá trị xuất khẩu cho doanh nghiệp.

Theo ông Hoài, đồ gỗ Việt Nam đang xuất khẩu đến hơn 160 thị trường trên thế giới, trong đó Mỹ, Hàn Quốc, Nhật Bản, EU, Trung Quốc là top 5 thị trường chiếm đến hơn 90% sản lượng xuất khẩu. Hiện nay, 55% sản lượng gỗ xuất khẩu sang Mỹ - tương đương 9 tỷ USD xuất khẩu.

"Thuế xuất khẩu đồ gỗ nước ta vào Mỹ khoảng 20%, thấp hơn so với một số quốc gia cạnh tranh. Do đó, đây không phải là vấn đề đáng lo ngại vì chính là nhu cầu của thị trường Mỹ giảm do giá bán có thể tăng" - ông Hoài nói.

Từ góc độ doanh nghiệp, với khoảng 9 tỷ USD xuất khẩu gỗ vào Mỹ, tương đương 38 - 40% tổng kim ngạch nhập khẩu gỗ nội thất của Mỹ. Với tỷ lệ áp đảo như vậy, những "cơn nóng lạnh" của thị trường Mỹ sẽ tác động đến các doanh nghiệp gỗ Việt Nam.

"Cứ 10 người phụ nữ Mỹ đứng bên bếp để nấu ăn thì trong đấy có gần 4 người đứng bên cạnh tủ bếp, bộ bàn ăn sản xuất từ Việt Nam", ông Hoài thông tin.

Với tác động từ thuế quan, ông Hoài cho rằng đây là thời điểm cần "tìm cầu vồng trong mưa", là cơ hội để doanh nghiệp gỗ trong nước nhìn lại mình để tìm kiếm cơ hội tăng trưởng mới ở thị trường truyền thống.

Theo ông Hoài, hiện một số doanh nghiệp đang tính tới giải pháp liên kết với các doanh nghiệp Mỹ để sản xuất trên đất Mỹ, dùng nguyên liệu Mỹ với công nhân, thiết bị, công nghệ Việt Nam. Tuy nhiên, để làm được như vậy, một doanh nghiệp đơn lẻ khó thực hiện mà cần liên kết doanh nghiệp thành một nhóm đủ mạnh.

"Chúng tôi đã có một nhóm doanh nghiệp đang đặt vấn đề nghiêm túc để triển khai chủ trương này. Năm nay, các doanh nghiệp gỗ đã tăng nhập khẩu gỗ từ Mỹ lên 600 triệu USD. Ngoài thị trường Mỹ, thị trường Nhật Bản hiện chỉ nhập khẩu dăm gỗ nhưng chúng ta hoàn toàn có thể gia tăng xuất khẩu vào thị trường này các sản phẩm gỗ nội thất mà người tiêu dùng Nhật Bản đang có nhu cầu", ông Hoài nói.