Trong bối cảnh xuất khẩu 8 tháng đầu năm 2025 tăng nhẹ về lượng nhưng giảm mạnh về giá trị, ngành gạo Việt Nam đang đứng trước thử thách kép. Tuy nhiên, chính lúc này, nếu biết chuyển mình, chuỗi giá trị gạo có thể bứt phá mạnh mẽ.
Nghịch lý “tăng lượng – giảm giá trị”
Theo dữ liệu từ Bộ Nông nghiệp và Môi trường, 8 tháng đầu năm 2025, Việt Nam xuất khẩu 6,3 triệu tấn gạo, đạt kim ngạch 3,17 tỷ USD – tăng 2,2% về khối lượng nhưng giảm 17,5% về giá trị so với cùng kỳ năm trước. Giá xuất khẩu bình quân chỉ đạt 504,9 USD/tấn, giảm mạnh 19,3%.
Trao đổi với phóng viên, đại diện Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) đánh giá: “Trong bối cảnh giá lương thực toàn cầu biến động và cạnh tranh ngày càng gay gắt, xuất khẩu gạo của Việt Nam trong 8 tháng đầu năm 2025 là một nghịch lý đáng chú ý: sản lượng tăng nhưng giá trị lại giảm.”
Dù vậy, điểm sáng là Việt Nam vẫn giữ vị trí thứ hai thế giới về xuất khẩu gạo, chỉ sau Ấn Độ, với gần 5,88 triệu tấn và trên 3 tỷ USD đạt được đến giữa tháng 8.
Việt Nam vẫn giữ vị trí thứ hai thế giới về xuất khẩu gạo
Mổ xẻ nguyên nhân, các chuyên gia cho rằng giá giảm do yếu tố cung - cầu và chính sách nhập khẩu. Trong tháng 8/2025, giá nhiều loại gạo tại châu Á có xu hướng đi xuống, chủ yếu do cung cầu toàn cầu điều chỉnh và sự cạnh tranh mạnh từ các nước xuất khẩu lớn như Ấn Độ, Thái Lan. Giá gạo 5% tấm của Thái Lan và Việt Nam đều giảm so với tháng trước, trong khi Pakistan giảm sâu hơn nữa, tạo áp lực chung cho toàn khu vực.
Ngoài ra, biến động tại các thị trường lớn cũng ảnh hưởng đáng kể. Philippines – thị trường chiếm tới 42% tổng lượng xuất khẩu của Việt Nam – ghi nhận giá trị giảm 16%. Đặc biệt, từ ngày 1/9, nước này đã tạm ngừng nhập khẩu gạo tẻ thường trong 60 ngày để bảo vệ mùa màng nội địa.
Chuyên gia thị trường Trần Mạnh Hùng phân tích thêm: “Giá gạo giảm là hệ quả của chuỗi cung ứng toàn cầu dư thừa trong ngắn hạn và sự cạnh tranh gay gắt từ các nước sản xuất lớn. Khi nhiều quốc gia tăng dự trữ, trong khi một số thị trường truyền thống siết nhập khẩu để bảo hộ sản xuất nội địa, giá quốc tế buộc phải hạ nhiệt".
Tìm lối ra từ giá trị gia tăng và thị trường mới
Theo ông Hùng, tình trạng “bão giá” vừa qua hay nghịch lý “tăng lượng – giảm giá trị” đã phơi bày điểm yếu cố hữu của ngành gạo Việt là thiếu doanh nghiệp dẫn dắt bằng thương hiệu và sản phẩm giá trị gia tăng. “Nếu không nhanh chóng nâng tỷ trọng gạo thơm, gạo đặc sản, gạo hữu cơ để chinh phục các thị trường khó tính, chúng ta sẽ mãi bị cuốn vào cuộc đua giá rẻ. Về dài hạn, cần dịch chuyển từ xuất khẩu gạo thô sang các sản phẩm chế biến sâu như gạo đóng gói thương hiệu quốc gia, bún phở khô hay bánh gạo, từ đó mới tạo được giá trị bền vững”.
Các chuyên gia kinh tế cũng đồng tình rằng, ngành gạo cần xây dựng thương hiệu quốc gia gắn với chỉ dẫn địa lý, chứng nhận chất lượng và truy xuất nguồn gốc minh bạch. Đồng thời, phải cân đối thị phần giữa thị trường truyền thống như Philippines và các thị trường mới như EU, Mỹ, châu Phi, Mỹ Latinh..., qua đó nâng dần vị thế và giá trị gạo Việt trên bản đồ lương thực thế giới.
Đặc biệt, các chuyên gia đều cho rằng, thách thức hiện tại cũng là cơ hội để doanh nghiệp Việt tái cấu trúc, giảm chi phí, nâng cao chất lượng và đẩy mạnh chế biến sâu để tăng giá trị gia tăng.
Bà Nguyễn Mỹ Lương, Giám đốc một doanh nghiệp xuất khẩu gạo tại Cần Thơ chia sẻ: "Chúng tôi đã chủ động ký hợp đồng dài hạn với nhà nhập khẩu ổn định và chấp nhận biên lợi nhuận mỏng để giữ bạn hàng. Trên thực tế, thị trường gạo biến động rất nhanh và cái khó không chỉ là giá giảm, mà còn là yêu cầu ngày càng cao về an toàn và truy xuất nguồn gốc, nhất là khách hàng châu Âu, Mỹ. Nếu tỷ trọng gạo chất lượng cao được nâng lên thì giá trị xuất khẩu sẽ bật tăng trở lại. Do đó, chúng tôi đang tập trung phát triển thương hiệu gạo Việt chất lượng cao, đầu tư bao bì và truy xuất nguồn gốc để nâng giá trị mỗi tấn gạo để...nhằm thoát khỏi cuộc chiến giá rẻ. Đồng thời, từ giữa năm 2024 đến nay, công ty tập trung khai thác thị trường tiềm năng lớn, dư địa cao như châu Phi, Trung Đông...
Thủ tướng yêu cầu Bộ Nông nghiệp và Môi trường phải phát triển vùng chuyên canh, giống lúa năng suất, gắn với thương hiệu “Vietnam Rice”
Những con số về xuất khẩu gạo 8 tháng đầu năm 2025 là lời cảnh tỉnh, nhưng cũng là động lực để ngành gạo tái cấu trúc và vươn lên. Giữ vững thị phần, đẩy mạnh chế biến sâu, xây dựng thương hiệu và mở rộng sang thị trường cao cấp sẽ là con đường bền vững. Nếu doanh nghiệp và Chính phủ đồng hành quyết liệt, gạo Việt không chỉ vượt qua “bão giá” mà còn ghi dấu ấn mạnh mẽ hơn trên bản đồ lương thực thế giới.
Ngày 9/9/2025, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính ký Công điện số 160/CĐ-TTg ngày 09/9/2025 về việc tăng cường thực hiện các nhiệm vụ, giải pháp thúc đẩy sản xuất, xuất khẩu và ổn định thị trường gạo. Trong đó yêu cầu Bộ Công thương và các bộ, ngành đa dạng hóa thị trường xuất khẩu gạo, duy trì thị trường truyền thống, khai thác FTA và phân khúc gạo thơm, chất lượng cao tại EU, Mỹ, Hàn Quốc. Bộ Nông nghiệp và Môi trường phải phát triển vùng chuyên canh, giống lúa năng suất, gắn với thương hiệu “Vietnam Rice”, đồng thời đầu tư hạ tầng chế biến, bảo quản để nâng giá trị.
Chính phủ cũng chỉ đạo tăng tín dụng, hỗ trợ hoàn thuế, cải cách hải quan, dự trữ lưu thông và bình ổn giá. Các địa phương cần quy hoạch sản xuất, tháo gỡ vướng mắc; Hiệp hội Lương thực Việt Nam cung cấp thông tin, xúc tiến thương mại, quảng bá gạo Việt.
Trên thực tế, nhiều tín hiệu tích cực đã xuất hiện ở các thị trường mới. Dù xuất khẩu sang Malaysia giảm 54% nhưng kim ngạch sang Bangladesh lại tăng tới 188 lần. Tại châu Phi, cả Ghana và Bờ Biển Ngà đều ghi nhận mức tăng mạnh.
Thách thức hiện tại đang buộc ngành gạo phải thay đổi, nhưng cũng mở ra cánh cửa mới để Việt Nam bứt phá bằng chất lượng, thương hiệu và giá trị bền vững. Với sự đồng hành của chính sách và nỗ lực tái cấu trúc từ doanh nghiệp, gạo Việt hoàn toàn có thể vượt qua nghịch lý “tăng lượng – giảm giá trị” để vươn lên mạnh mẽ hơn trong chuỗi cung ứng toàn cầu./.
Bình luận (0)