Yoga Ấn Độ: Di sản 5.000 năm và hành trình vươn ra thế giới

Sự lan tỏa của yoga ra toàn cầu đã khiến Ấn Độ phải có những bước đi bảo tồn di sản

Nguồn gốc và hành trình lịch sử của yoga

Yoga - từ gốc tiếng Phạn yuj có nghĩa là “kết nối” hay “hợp nhất” - được xem là một trong những truyền thống tinh thần và thể chất lâu đời nhất của nhân loại. Theo các nhà nghiên cứu Ấn Độ, dấu vết sớm nhất của yoga xuất hiện từ hơn 5.000 năm trước, khi những hình khắc mô tả các tư thế trên tảng đá được tìm thấy cùng với những đoạn mô tả trong kinh Veda của người Hindu. Yoga không chỉ đơn thuần là một tập hợp động tác, mà ngay từ thời kỳ sơ khai đã được coi là một phương tiện hướng đến sự hài hòa toàn diện giữa cơ thể, tâm trí và linh hồn.

Triết gia Patanjali, sống vào khoảng thế kỷ II trước Công nguyên, được coi là người hệ thống hóa yoga một cách rõ ràng và chặt chẽ. Trong tác phẩm Yoga Sutras, ông đã xác định 8 nhánh (Ashtanga Yoga) của yoga, bao gồm các nguyên tắc đạo đức, tư thế (asana), kiểm soát hơi thở (pranayama) và thiền định. Chính bộ sách này đã đặt nền tảng cho yoga trở thành một môn khoa học rèn luyện có thể truyền dạy qua nhiều thế hệ, vượt ra khỏi khuôn khổ của những thực hành tâm linh riêng lẻ để hình thành một hệ thống phổ quát.

Trải qua hàng thiên niên kỷ, yoga không ngừng biến đổi và thích nghi với những bối cảnh xã hội khác nhau. Nó được truyền dạy từ các tu viện cổ kính đến những quảng trường, từ các nghi lễ tôn giáo đến đời sống thế tục. Nhờ vậy, yoga vừa duy trì bản sắc tôn giáo - tâm linh, vừa mở rộng thành một phương thức chăm sóc sức khỏe và phát triển bản thân, đặt nền móng cho sự phổ biến mạnh mẽ trên toàn cầu trong thời hiện đại.

Sự đa dạng của yoga trong đời sống

Ngày nay, yoga không chỉ là một bài tập thể chất mà còn là một phương pháp toàn diện mang lại sự cân bằng cho con người. Nhiều công trình khoa học hiện đại đã chỉ ra rằng việc tập yoga thường xuyên có thể cải thiện sự linh hoạt, tăng cường sức mạnh cơ bắp, hỗ trợ hệ hô hấp, đồng thời giảm căng thẳng và các triệu chứng của trầm cảm. Việc kiểm soát hơi thở, kết hợp với các động tác và thiền định, giúp điều hòa hệ thần kinh, cải thiện hệ tiêu hóa, tăng cường hệ miễn dịch và mang lại cảm giác bình an nội tại.

Tác động của yoga không dừng lại ở phạm vi cá nhân mà còn mở rộng sang cộng đồng xã hội. Ở Ấn Độ, yoga đã được đưa vào nhiều chương trình đặc thù. Nó giúp binh lính tại Kashmir thư giãn trong bối cảnh xung đột, cải thiện đời sống tinh thần của tù nhân tại trại giam Tihar ở New Delhi và trở thành một công cụ giáo dục sức khỏe. Ông Satpal Maharaj, thành viên đảng Quốc đại, từng đề xuất ban hành đạo luật đưa yoga vào 217.000 trường tiểu học tại Ấn Độ. Đề xuất này không chỉ nhấn mạnh tầm quan trọng của yoga trong việc chăm sóc sức khỏe thế hệ trẻ mà còn khẳng định vị thế của yoga như một phần thiết yếu trong đời sống quốc gia.

Sự phổ biến của yoga còn được thúc đẩy bởi những nhân vật có ảnh hưởng trong xã hội. Baba Ramdev, một chuyên gia yoga hàng đầu Ấn Độ, đã hướng dẫn không chỉ hàng triệu người dân mà còn cả giới nghệ sĩ, chính trị gia và quan chức thể thao. Ông trở thành biểu tượng cho sự hồi sinh của yoga trong đời sống đại chúng, đưa bộ môn này từ chốn tu hành cổ xưa đến các sân khấu truyền hình và quảng trường công cộng.

Bản thân yoga cũng phát triển thành nhiều trường phái khác nhau để phù hợp với nhu cầu của người tập. Hatha Yoga tập trung vào tư thế và hơi thở, Raja Yoga hướng tới thiền định và kiểm soát tâm trí, Karma Yoga coi hành động vô vị lợi là con đường tu luyện, Bhakti Yoga lấy lòng sùng kính làm trọng tâm, còn Jnana Yoga lại đi theo con đường tri thức để đạt đến giác ngộ. Sự đa dạng này cho phép yoga thích ứng với mọi nhu cầu - từ rèn luyện thể chất, cải thiện sức khỏe tinh thần đến tìm kiếm giác ngộ tâm linh.

Sự lan tỏa của yoga ra toàn cầu đã khiến Ấn Độ phải có những bước đi bảo tồn di sản. Chính phủ đã cho quay phim và lưu trữ 1.500 tư thế yoga truyền thống vào dữ liệu quốc gia nhằm khẳng định nguồn gốc văn hóa và bảo vệ bộ môn này trước nguy cơ bị sao chép, biến tấu quá xa rời cội rễ. Động thái này phản ánh một thực tế: yoga vừa là di sản cần được gìn giữ, vừa là hiện tượng toàn cầu cần được định hướng phát triển.

Rishikesh – Thủ đô yoga của thế giới

Nếu Ấn Độ là cái nôi khai sinh yoga thì Rishikesh chính là nơi yoga trở thành hơi thở thường nhật. Nằm ven bờ sông Hằng, dưới chân dãy Himalaya hùng vĩ, Rishikesh được mệnh danh là “thủ đô yoga của thế giới”. Nơi đây từ lâu đã trở thành điểm hẹn của những tín đồ yoga, từ người dân bản địa đến du khách quốc tế, tất cả tìm đến để trải nghiệm sự tĩnh lặng, học hỏi các phương pháp tập luyện và tìm về sự cân bằng nội tại.

Ở Rishikesh, yoga len lỏi trong từng góc phố. Hình ảnh những lớp học yoga uyển chuyển bên bờ sông, âm thanh của những bài hát thánh ca vang vọng từ các tu viện cổ kính, hay những buổi thiền định tập thể đã trở thành nét đặc trưng của thành phố. Nhiều trung tâm và ashram nổi tiếng như Isha Foundation, Art of Living hay Osho International Meditation Resort đã mở cửa để đón học viên từ khắp nơi trên thế giới, cung cấp các khóa đào tạo dài hạn và những trải nghiệm thiền định sâu sắc.

Sự đa dạng trong phong cách yoga ở Rishikesh cũng là một điểm nhấn. Người mới bắt đầu có thể tìm thấy sự nhẹ nhàng qua Hatha Yoga, trong khi những ai ưa thử thách thể lực sẽ lựa chọn Ashtanga hoặc Vinyasa. Với mỗi học viên, thành phố này mang đến một hành trình riêng - nơi họ được lắng nghe cơ thể, kết nối với hơi thở và đánh thức nguồn năng lượng tiềm ẩn bên trong.

Rishikesh không chỉ hấp dẫn bởi yoga mà còn bởi những trải nghiệm văn hóa và du lịch tâm linh. Cầu treo Lakshman Jhula, được xây dựng từ năm 1929, là điểm check-in nổi tiếng, nơi du khách có thể ngắm nhìn dòng sông Hằng cuộn chảy hiền hòa, những dãy núi xanh biếc và bức tranh sinh động của đời sống địa phương.

Rishikesh vì thế không chỉ là thủ đô yoga, mà còn là biểu tượng cho sự hòa quyện giữa truyền thống và hiện đại, giữa thể chất và tinh thần, giữa tĩnh lặng và chuyển động. Đây là nơi thế giới tìm đến để hiểu sâu hơn về yoga, không chỉ như một phương pháp rèn luyện mà như một hành trình trở về với bản ngã.