Xóa nhà tạm, nhà dột nát và quyết tâm “không để ai bị bỏ lại phía sau”

Chỉ sau hơn một năm triển khai, chương trình xóa nhà tạm, nhà dột nát theo phong trào thi đua do Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính phát động đã đạt được thành công vượt mong đợi. Hơn 334.000 căn nhà cho người có công, hộ nghèo, cận nghèo và hộ khó khăn về nhà ở đã được xây mới hoặc sửa chữa. Đến thời điểm hiện tại, 34/34 tỉnh, thành phố trong cả nước đã hoàn thành mục tiêu, về cơ bản không còn nhà tạm, nhà dột nát trên bản đồ an sinh Việt Nam.

Cả nước đã huy động hơn 24.700 tỷ đồng, trong đó ngân sách Trung ương hỗ trợ tối đa 60 triệu đồng/căn xây mới và 30 triệu đồng/căn sửa chữa nhà tạm, nhà dột nát. Hơn 454.000 lượt người đã cùng góp công, góp sức, hơn 2,7 triệu ngày công, một minh chứng sống động cho tinh thần "ai có gì góp nấy" lan tỏa trên toàn quốc.

Theo Tiến sĩ Phạm Ngọc Toàn, Viện Khoa học Tổ chức nhà nước và Lao động, thành quả này là một dấu mốc lớn mang đậm giá trị nhân văn, thể hiện sự đồng thuận xã hội và niềm tin mạnh mẽ của người dân, doanh nghiệp và các mạnh thường quân vào chủ trương của Đảng và Nhà nước.

"Có ba nhóm chính sách chủ lực đã góp phần tháo gỡ những nút thắt lớn nhất, đó là: Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững, Chương trình xây dựng nông thôn mới và hệ thống các chính sách tín dụng, đào tạo nghề, y tế, giáo dục. Một trong những rào cản lớn trước đây là tâm lý e ngại nhận hỗ trợ. Do không có khoản đối ứng, nhiều hộ dân từng từ chối nhận tiền trợ cấp, dù rất cần. Nhưng giờ đây, nhờ truyền thông và cách tiếp cận mới, người dân đã chuyển từ tư duy 'nhận con cá' sang 'nhận cần câu và cách câu' ", ông Toàn phân tích.

Ông Toàn cho rằng, hỗ trợ vật chất chỉ là một phần, điều quan trọng hơn là thay đổi nhận thức. Khi người nghèo không còn mặc cảm, họ sẵn sàng tiếp nhận căn nhà mới như một tài sản để bắt đầu xây dựng kế hoạch thoát nghèo một cách bền vững. Có chỗ ở ổn định, người dân sẽ có điều kiện đầu tư cho giáo dục, chăm sóc sức khỏe và phát triển sản xuất.

Cùng với đó, các chương trình đào tạo nghề cũng có bước chuyển mình đáng kể. Trước đây, việc đào tạo nghề thường chỉ dựa trên khả năng sẵn có của người học, thì nay đã được gắn với nhu cầu thực tiễn của thị trường lao động. Mô hình liên kết giữa nhà trường – doanh nghiệp – người lao động đang phát huy hiệu quả rõ rệt. Các trường nghề hiện đã chủ động tuyển sinh theo đơn đặt hàng, đào tạo theo địa chỉ. Các trung tâm dịch vụ việc làm cũng tận dụng công nghệ số, tạo kho dữ liệu để kết nối cung – cầu lao động.

Trả lời câu hỏi về mối liên hệ giữa chương trình xóa nhà tạm và mục tiêu giảm tỷ lệ hộ nghèo đa chiều từ 1 – 1,5% mỗi năm, ông Toàn nhấn mạnh: "Xóa nhà tạm là bước đệm trong chuỗi chính sách giảm nghèo bền vững. Có niềm tin vào chính sách, người dân sẽ có động lực tập trung vào phát triển sinh kế".

Tuy nhiên, ông cũng lưu ý rằng mỗi vùng miền cần có mô hình phù hợp với điều kiện riêng. Ví dụ, vùng cao có thể phát triển du lịch cộng đồng, homestay; còn vùng đồng bằng có thể khai thác tiềm năng nông nghiệp công nghệ cao gắn với chuỗi giá trị.

Cũng theo ông Toàn, trong giai đoạn sắp tới, cần chuyển từ mục tiêu giảm nghèo tuyệt đối sang nâng cao chất lượng giảm nghèo. Không chỉ là cải thiện thu nhập mà còn nâng chuẩn sống, mở rộng khả năng tiếp cận các dịch vụ y tế, giáo dục, thông tin một cách tiếp cận toàn diện theo hướng giảm nghèo đa chiều mà Việt Nam đang nỗ lực theo đuổi. Để làm được điều này, cần có sự vào cuộc đồng bộ của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội.

Về kinh nghiệm quốc tế, ông Toàn khẳng định Việt Nam hoàn toàn có thể học hỏi từ các quốc gia đã thành công trong công cuộc giảm nghèo. Tuy nhiên, cần linh hoạt vận dụng phù hợp với điều kiện thực tế.

"Nghèo ở nước bạn có thể khác với nghèo ở Việt Nam vì chuẩn nghèo khác nhau. Điều cần học là chính sách, cách tổ chức, cơ chế phối hợp. Nhưng điều quan trọng nhất vẫn là tạo ra việc làm. Có việc làm thì mới có thu nhập, từ đó mới có thể ổn định các lĩnh vực khác như giáo dục, y tế, thông tin", ông nhấn mạnh.

Đối với các hộ nghèo, việc được hỗ trợ xây dựng nhà ở không chỉ đơn thuần là có một mái ấm kiên cố, khang trang, mà còn là điểm tựa tinh thần, là minh chứng cho chính sách an sinh xã hội sâu sắc của Đảng và Nhà nước. Đây cũng là biểu hiện sinh động của tình đồng bào, sự sẻ chia ấm áp từ cộng đồng. Sau khi ổn định chỗ ở, các hộ còn được thụ hưởng nhiều chính sách đi kèm như hỗ trợ tài chính, tư vấn kỹ thuật, kết nối sinh kế và các chương trình trợ giúp lâu dài.

Việc xóa bỏ nhà tạm, nhà dột nát không chỉ cải thiện điều kiện sống mà còn tạo động lực để người dân chủ động vươn lên, từng bước thoát nghèo bền vững. Đây được xem là phong trào an sinh xã hội lớn nhất từ trước đến nay, được triển khai đúng dịp kỷ niệm 80 năm Quốc khánh 2/9, khẳng định quyết tâm chính trị của Đảng, Nhà nước trong việc "không để ai bị bỏ lại phía sau".