Vì sao nhiều người gặp khó khi xin xác nhận thu nhập mua nhà ở xã hội?

Theo ông Cù Ngọc Trang, giám đốc Trung tâm Phục vụ hành chính công Hà Nội, "an cư lạc nghiệp" không chỉ là mong mỏi bình dị mà còn là quyền chính đáng của mỗi người dân Thủ đô. Tuy nhiên, theo ông Trang, hành trình tiếp cận nhà ở xã hội của người dân vẫn còn nhiều khó khăn, vướng mắc từ khâu thủ tục đến cách thức tổ chức thực hiện. Ví như một gia đình có vợ làm lao động tự do. Theo hướng dẫn, gia đình phải đến công an phường xin xác nhận hai nội dung: xác nhận đối tượng và xác nhận thu nhập. Thực tế, công an phường đồng ý xác nhận đối tượng nhưng từ chối xác nhận thu nhập vì không có cơ sở để đối chiếu các nguồn thu của người dân. Điều này khiến "cánh cửa" tiếp cận NOXH với người dân bị khép lại, dù họ thuộc đối tượng được thụ hưởng chính sách.

Xác nhận thu nhập vướng vì khoảng trống dữ liệu

Lý giải về vướng mắc này, Thượng tá Lê Thế Tùng, Phó Trưởng phòng Cảnh sát quản lý hành chính về trật tự xã hội (PC06), Công an Thành phố Hà Nội cho biết, Bộ Xây dựng đã có thông tư hướng dẫn và UBND Thành phố Hà Nội cũng đã có văn bản chỉ đạo. Tuy nhiên, các trường thông tin hiện nay chưa đủ để công an xã, phường có thể thực hiện việc xác nhận thu nhập cho người dân.

Theo Thượng tá Lê Thế Tùng, Công an Thành phố Hà Nội đã có văn bản yêu cầu công an xã, phường phải thực hiện việc xác nhận các thủ tục, đáp ứng yêu cầu chính đáng của người dân, tuyệt đối không gây phiền hà, phức tạp, không làm ảnh hưởng đến quyền lợi hợp pháp của người dân. Tuy vậy, với riêng nội dung xác nhận thu nhập, do "chưa đủ cơ sở để thực hiện", Công an Thành phố Hà Nội đã phải báo cáo cấp có thẩm quyền để xin hướng dẫn cụ thể hơn.

Như vậy, có thể thấy một thực tế là yêu cầu xác nhận thu nhập của lao động tự do đang được "giao" cho cơ quan công an cơ sở, trong khi chính cơ quan này lại không có dữ liệu và cũng không có công cụ để kiểm chứng nguồn thu nhập của người dân. Bài toán không nằm ở thiện chí phục vụ mà nằm ở chỗ không có căn cứ dữ liệu để ký xác nhận.

Thông tin thêm về nội dung này, chuyên gia pháp lý Nguyễn Anh Tuấn cũng chỉ ra rằng, dù Bộ Xây dựng đã có thông tư hướng dẫn việc xin xác nhận thu nhập, nhưng trên thực tế, do dữ liệu không đủ và chưa được liên thông nên không thể yêu cầu bất cứ cơ quan nào xác nhận nội dung này một cách đầy đủ, chính xác.

Theo ông Nguyễn Anh Tuấn, hướng đi phù hợp trong bối cảnh hiện nay là cho phép người dân tự kê khai và tự cam kết về thu nhập, đồng thời tăng cường khâu hậu kiểm. Cơ quan quản lý sẽ kiểm tra sau, nếu phát hiện người dân kê khai không trung thực thì áp dụng chế tài xử lý. Cách tiếp cận này chuyển trọng tâm từ "tiền kiểm" sang "hậu kiểm", vừa tôn trọng quyền tiếp cận chính sách của người dân, vừa tạo cơ sở pháp lý để xử lý nghiêm các trường hợp lợi dụng, trục lợi.

Đề xuất này cũng phù hợp với thực tế là nhóm lao động tự do không có bảng lương, không có hệ thống chứng từ thu nhập theo mẫu cố định như lao động hưởng lương theo hợp đồng. Nếu không có cơ chế tự kê khai kèm cam kết và hậu kiểm, yêu cầu "xác nhận thu nhập" cho nhóm đối tượng này rất dễ trở thành rào cản thủ tục, khiến chính sách NOXH khó đi vào cuộc sống.