Cơ hội vàng từ sáp nhập 

Sự sáp nhập TP Hồ Chí Minh với Bà Rịa - Vũng Tàu và Bình Dương, theo Nghị quyết số 60 của Hội nghị lần thứ 11 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII, đánh dấu bước ngoặt lịch sử trong phát triển đô thị Việt Nam. Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh rằng TP Hồ Chí Minh mới, với quy mô vượt trội, không chỉ là đầu tàu kinh tế trong nước mà còn có tiềm năng cạnh tranh với các đô thị lớn như Singapore hay Bangkok. 

TP Hồ Chí Minh mới sở hữu diện tích hơn 6.700 km² và dân số trên 13,7 triệu người, trở thành một trong những siêu đô thị lớn nhất Đông Nam Á. Với đóng góp gần 30% GDP quốc gia và hơn 1/3 ngân sách, thành phố mới hội tụ ba cực kinh tế chiến lược: trung tâm tài chính và công nghệ cao tại TP Hồ Chí Minh, thủ phủ công nghiệp tại Bình Dương, và trung tâm cảng biển, du lịch tại Bà Rịa - Vũng Tàu. Bình Dương, với 4.500 dự án FDI và vốn đầu tư gần 45 tỷ USD, là biểu tượng của công nghiệp hóa, trong khi cụm cảng Cái Mép - Thị Vải thuộc top 21 cảng nước sâu hàng đầu thế giới. 

Bình luận về quy mô này, ông David Jackson, Tổng Giám đốc Avison Young Việt Nam, đã phác họa một tầm nhìn đầy cảm hứng: "Siêu đô thị không chỉ cần lớn, mà phải thông minh. Một hệ sinh thái kết nối chặt chẽ giữa các cảng biển hiện đại, sân bay quốc tế, khu công nghệ cao và trung tâm logistics sẽ tạo nên sức mạnh đột phá. Chính sự đồng bộ và thông minh này sẽ định vị TP Hồ Chí Minh mới như một biểu tượng phát triển của châu Á, thu hút đầu tư và nhân tài toàn cầu." 

Nguồn lao động dồi dào, với hơn 13,7 triệu dân, tạo nên một thị trường lao động đa dạng, đáp ứng nhu cầu của các ngành công nghiệp, dịch vụ và công nghệ cao. Bờ biển dài hơn 320 km, đặc biệt với các điểm đến như Hồ Tràm, Long Hải và Côn Đảo, mở ra tiềm năng lớn cho du lịch sinh thái và dịch vụ hàng hải. 

Sáp nhập mang lại cơ hội quy hoạch hạ tầng đồng bộ, với các dự án trọng điểm như cảng trung chuyển quốc tế Cần Giờ, cầu Cần Giờ, và hệ thống metro kết nối TP Hồ Chí Minh với Bình Dương. Các tuyến quốc lộ 1K, 13, ĐT 743, cao tốc Bến Lức - Long Thành, và Biên Hòa - Vũng Tàu sẽ tăng cường kết nối liên vùng, giảm áp lực giao thông và thúc đẩy phát triển kinh tế. 

Về đổi mới sáng tạo, TP Hồ Chí Minh hiện thuộc top 5 hệ sinh thái khởi nghiệp Đông Nam Á, top 110 toàn cầu, đứng thứ hai khu vực về Fintech và top 30 toàn cầu về Blockchain. Việc thành lập Trung tâm tài chính quốc tế, cùng các chính sách thử nghiệm thể chế mới, sẽ giúp TP Hồ Chí Minh mới trở thành trung tâm công nghệ tài chính số, thu hút nhân tài và doanh nghiệp toàn cầu. 

Theo ông Thomas Rooney, Phó Giám đốc Bộ phận Dịch vụ Công nghiệp Savills Việt Nam, sự sáp nhập tạo điều kiện hình thành các hệ sinh thái đô thị - công nghiệp tích hợp, nâng cao vị thế trong chuỗi giá trị toàn cầu. Sáp nhập mở ra cơ hội phát triển quỹ đất, thúc đẩy các dự án bất động sản mới. 

Ông Võ Huỳnh Tuấn Kiệt từ CBRE Việt Nam nhận định rằng sự kết hợp của ba thị trường bất động sản sôi động sẽ tạo động lực giãn dân từ trung tâm TP Hồ Chí Minh, phát triển các khu đô thị với giá nhà phù hợp. Điều này không chỉ giải quyết áp lực dân số mà còn tạo ra các không gian sống hiện đại, tích hợp.

Nhiều thách thức 

Mặc dù sở hữu nhiều lợi thế, TP Hồ Chí Minh mới đối mặt với những thách thức lớn, đòi hỏi các giải pháp đồng bộ và sáng tạo để đảm bảo phát triển bền vững. Với quy mô dân số và kinh tế khổng lồ, TP Hồ Chí Minh mới phải đối mặt với áp lực hạ tầng nghiêm trọng. 

Các vấn đề như ngập úng, ùn tắc giao thông và hạ tầng quá tải vẫn chưa được giải quyết triệt để. Theo TS Trần Hoàng Ngân, nhu cầu vốn đầu tư công đến năm 2030 của riêng TP Hồ Chí Minh cũ đã lên tới 1,1 triệu tỷ đồng, trong đó hệ thống metro cần khoảng 40 tỷ USD. Nếu phải điều tiết 30% nguồn thu từ đất về Trung ương, thành phố có thể hụt hơn 33.000 tỷ đồng mỗi năm, ảnh hưởng nghiêm trọng đến kế hoạch đầu tư. 

Ngoài ra, KTS Ngô Viết Nam Sơn chỉ ra rằng hạ tầng giao thông liên vùng hiện chưa đồng bộ, đặc biệt là các tuyến kết nối TP Hồ Chí Minh với Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu. Việc thiếu hệ thống metro và đường sắt đô thị làm tăng áp lực lên giao thông đường bộ, kéo dài thời gian di chuyển và cản trở hiệu quả kinh tế. Sự gia tăng dân số và hoạt động kinh tế đặt TP Hồ Chí Minh mới trước nguy cơ ô nhiễm môi trường nghiêm trọng, bao gồm không khí, nước và rác thải. Các khu công nghiệp tại Bình Dương và hoạt động cảng biển tại Bà Rịa - Vũng Tàu cần được quản lý chặt chẽ để giảm thiểu tác động môi trường. 

 TP Hồ Chí Minh mới phải phát triển theo hướng kinh tế xanh, bền vững, kết tinh các giá trị tiên tiến của châu Á và thế giới. Sáp nhập ba đơn vị hành chính lớn tạo ra một hệ thống quản lý phức tạp với 168 xã, phường, đặc khu, và hơn 3.378 tổ chức cơ sở Đảng. Các chỉ số PCI, cải cách hành chính và mức độ hài lòng của người dân tại TP Hồ Chí Minh hiện ở mức thấp, trong khi Bình Dương còn phụ thuộc vào sản xuất gia công và thiếu trung tâm đào tạo nhân lực. Bà Rịa - Vũng Tàu hạn chế về liên kết vùng và logistics rời rạc, ảnh hưởng đến hiệu quả phát triển.

Đâu là giải pháp? 

Để vượt qua thách thức và tận dụng cơ hội, TP Hồ Chí Minh mới cần triển khai các giải pháp chiến lược, tập trung vào hạ tầng, môi trường và quản lý hành chính. TP Hồ Chí Minh đã đề xuất giữ lại toàn bộ nguồn thu từ đất trong 5 năm tới để đầu tư hạ tầng, đặc biệt là các dự án giao thông trọng điểm như metro Suối Tiên - Thành phố mới Bình Dương và tuyến TP Hồ Chí Minh - Thủ Dầu Một - Bình Phước. 

Ngày 25/6, Quốc hội thông qua Luật Ngân sách nhà nước (sửa đổi), cho phép TP Hồ Chí Minh giữ 80% nguồn thu từ tiền sử dụng đất và tiền thuê đất để đầu tư hạ tầng, 20% còn lại nộp về ngân sách trung ương. Chính sách này tăng tính chủ động tài chính, giúp TP Hồ Chí Minh đẩy mạnh các dự án hạ tầng trọng điểm, củng cố vị thế siêu đô thị quốc tế.  Ngoài ra, thành phố cần đa dạng hóa nguồn vốn thông qua mô hình hợp tác công - tư (PPP) và thu hút đầu tư nước ngoài, đặc biệt trong các lĩnh vực công nghệ cao và logistics. 

Nhiều chuyên gia cũng cho rằng, TP Hồ Chí Minh sau sáp nhập cần áp dụng các tiêu chuẩn kinh tế xanh, khuyến khích sử dụng năng lượng tái tạo và công nghệ thân thiện với môi trường. Quy hoạch đô thị phải ưu tiên không gian xanh, hệ thống xử lý chất thải hiện đại và các dự án du lịch sinh thái tại Côn Đảo, Hồ Tràm và Long Hải. Việc xây dựng các khu công nghiệp xanh tại Bình Dương và quản lý hoạt động cảng biển tại Bà Rịa - Vũng Tàu sẽ giúp giảm thiểu tác động môi trường. 

Thành phố cần tái cấu trúc bộ máy hành chính, ứng dụng công nghệ số để nâng cao hiệu quả quản lý và cải cách hành chính. Việc xây dựng các trung tâm đào tạo nhân lực và đổi mới sáng tạo tại Bình Dương, cùng với tăng cường liên kết vùng tại Bà Rịa - Vũng Tàu, sẽ giúp khắc phục các hạn chế hiện tại. Đồng thời, TP Hồ Chí Minh cần ban hành cơ chế đặc thù, tạo "luồng xanh" thu hút nhà đầu tư chiến lược trong các lĩnh vực quy hoạch, cấp phép xây dựng và lao động. 

Ông Warrick Cleine Mbe, Chủ tịch kiêm Tổng Giám đốc Điều hành KPMG Việt Nam, nhấn mạnh rằng đột phá trong thể chế và quản trị là chìa khóa để TP Hồ Chí Minh mới vươn lên thành siêu đô thị quốc tế. "Một hệ thống quản lý linh hoạt, minh bạch và hiệu quả không chỉ thu hút dòng vốn đầu tư nước ngoài mà còn đặt nền móng cho sự phát triển bền vững," ông khẳng định. 

TP Hồ Chí Minh cũng cần xây dựng một chiến lược phát triển đa trung tâm, tận dụng tối đa thế mạnh đặc thù của từng khu vực – tài chính tại TP Hồ Chí Minh, công nghiệp tại Bình Dương, và cảng biển, du lịch tại Bà Rịa - Vũng Tàu – để tạo thành một chuỗi giá trị liên kết chặt chẽ, loại bỏ cạnh tranh nội vùng và thúc đẩy hợp tác liên kết. Sự sáp nhập TP Hồ Chí Minh với Bà Rịa - Vũng Tàu và Bình Dương mở ra cơ hội lịch sử để Việt Nam xây dựng một siêu đô thị quốc tế, sánh ngang với các thành phố hàng đầu châu Á.

Với quy mô kinh tế, dân số và hạ tầng vượt trội, TP Hồ Chí Minh mới có tiềm năng trở thành trung tâm tài chính, công nghệ và logistics khu vực. Tuy nhiên, những thách thức về hạ tầng, môi trường và quản lý hành chính đòi hỏi các giải pháp đồng bộ, từ đầu tư hạ tầng, phát triển kinh tế xanh đến tái cấu trúc quản lý. Với sự đồng hành của Trung ương và nỗ lực của địa phương, TP Hồ Chí Minh mới có thể hiện thực hóa tầm nhìn trở thành một siêu đô thị thông minh, xanh và đáng sống, góp phần nâng cao vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế.