TP Hồ Chí Minh bàn giải pháp vận hành hiệu quả chính quyền địa phương hai cấp

Hội thảo tập trung đánh giá kết quả bước đầu sau một thời gian triển khai mô hình chính quyền địa phương hai cấp, đồng thời phân tích những khó khăn, vướng mắc và đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của mô hình này trong giai đoạn mới.

Những điểm nghẽn cần tháo gỡ

Phát biểu tại hội thảo, bà Nguyễn Thị Tú Thanh - Phó Vụ trưởng Vụ Chính quyền địa phương (Bộ Nội vụ) - cho biết, đến thời điểm hiện nay, mô hình chính quyền địa phương hai cấp về cơ bản đã được vận hành ổn định. Những khó khăn, vướng mắc nảy sinh trong giai đoạn đầu triển khai đến nay đa phần đã được tháo gỡ.

Tuy nhiên, theo bà Thanh, thực tiễn cho thấy mô hình này vẫn còn một số hạn chế, như chồng chéo trong thủ tục hành chính, bất cập trong phân cấp, phân quyền, tình trạng thiếu cán bộ, công chức có chuyên môn phù hợp, trong khi cơ sở vật chất, hạ tầng kỹ thuật và công nghệ thông tin tại nhiều địa phương còn lạc hậu. Ngoài ra, việc giải quyết hồ sơ, giấy tờ ở một số nơi còn chậm trễ, ảnh hưởng đến hiệu quả phục vụ người dân và doanh nghiệp.

Từ góc độ địa phương, bà Nguyễn Thị Thanh Mai - Phó Trưởng Ban Pháp chế HĐND TP Hồ Chí Minh - cho biết, sau quá trình sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh, thành phố đã nhanh chóng ổn định tổ chức bộ máy, bảo đảm các mục tiêu phát triển kinh tế, an sinh xã hội, giữ vững trật tự an toàn xã hội, an ninh quốc phòng. "Trong một thời gian ngắn, chính quyền thành phố phải giải quyết nhiều vấn đề phát sinh, trong đó thể chế là một vấn đề được Ban Thường vụ Thành ủy, HĐND và Ủy ban nhân dân (UBND) thành phố đặc biệt quan tâm".

Trong giai đoạn từ 1/7/2025 đến 30/11/2025, HĐND TP Hồ Chí Minh đã tổ chức 5 kỳ họp (gồm 1 kỳ họp thường lệ và 4 kỳ họp chuyên đề), trung bình mỗi tháng một kỳ họp; ban hành 46 nghị quyết quy phạm pháp luật và 99 nghị quyết cá biệt nhằm bãi bỏ hoặc lựa chọn áp dụng thống nhất một nghị quyết do HĐND của ba địa phương ban hành trước khi hợp nhất, để áp dụng trên toàn thành phố. Việc này góp phần bảo đảm tính thống nhất, kịp thời của hệ thống pháp luật và sự lãnh đạo toàn diện, trực tiếp của Đảng trong công tác xây dựng pháp luật.

Từ thực tiễn cơ sở, ông Mai Hữu Quyết - Chủ tịch UBND phường Thủ Đức - cho rằng, mô hình chính quyền địa phương hai cấp có ưu điểm nổi bật là gần dân, sát dân hơn, ngân sách được phân bổ kịp thời, đầy đủ. Tuy nhiên, hạn chế lớn hiện nay là chất lượng đội ngũ cán bộ chưa đồng đều. "Dù cán bộ cấp phường - xã đều có trình độ đại học trở lên, nhưng kinh nghiệm xử lý hồ sơ thực tiễn còn hạn chế, trong khi các thủ tục hành chính được triển khai chủ yếu trên môi trường số khiến nhiều người dân chưa kịp thích nghi".

Hoàn thiện thể chế, nguồn nhân lực và chuyển đổi số là giải pháp then chốt

Theo PGS.TS Cao Vũ Minh - Trưởng Bộ môn Luật Hành chính, Trường Đại học Kinh tế - Luật (ĐHQG TP Hồ Chí Minh), vận hành chính quyền địa phương hai cấp là quá trình đòi hỏi phải có hệ thống nghị quyết, nghị định và văn bản pháp luật đóng vai trò "dẫn đường". Ông dẫn chứng, chỉ riêng tại Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV, Quốc hội đã thông qua 34 luật, chiếm 52% tổng số luật được ban hành trong 17 kỳ họp của nhiệm kỳ. Chỉ trong 2 kỳ họp gần đây đã ban hành 24 nghị quyết để giải quyết các vấn đề có tính cấp thiết.

PGS.TS Cao Vũ Minh cũng chỉ ra bất cập về năng lực và kỹ năng nghề nghiệp của đội ngũ công chức, khi nhiều người phải đảm đương cùng lúc nhiều nhiệm vụ, trong đó có những công việc trước đây chưa từng thực hiện. Điều này dẫn đến sự lúng túng, chậm trễ trong giải quyết thủ tục hành chính.

"Theo thống kê, mỗi đơn vị cấp xã hiện phải thực hiện tới 1.065 nhiệm vụ theo quy định, chưa kể các nhiệm vụ được phân cấp, ủy quyền thêm, trong khi biên chế chỉ dao động từ 32 đến 70 người". Từ đó, ông đề xuất việc hoàn thiện pháp luật cần đi đôi với luật hóa cụ thể định mức biên chế, phân công nhiệm vụ, tránh tình trạng dồn việc xuống cơ sở nhưng thiếu người thực hiện.

Ở góc độ quản lý nhà nước, ông Nguyễn Tấn Phong - Phó Giám đốc Sở Nội vụ TP Hồ Chí Minh cho biết, thành phố cũng đang trong tình trạng "thừa mà vẫn thiếu" nhân sự, chủ yếu thiếu ở các vị trí chuyên sâu như công nghệ thông tin, tài chính, đất đai, xây dựng, y tế; trong khi thừa ở các vị trí văn hóa - xã hội. Bên cạnh đó, việc phân cấp, phân quyền mạnh khiến nhiều cán bộ mới e ngại trách nhiệm, ảnh hưởng đến tiến độ giải quyết công việc.

Ông Phong đề xuất cần sắp xếp đúng người, đúng việc, điều động cán bộ từ các sở, ngành thành phố về hỗ trợ cơ sở; tăng cường đào tạo, tập huấn cho đội ngũ hiện có, đồng thời đánh giá lại việc phân cấp, phân quyền gắn với điều kiện con người và nguồn lực tài chính, xây dựng vị trí việc làm và chính sách tiền lương phù hợp.

Nhấn mạnh vai trò của chuyển đổi số, GS.TS Nguyễn Quốc Sửu - Phó Giám đốc Học viện Hành chính và Quản trị công - khẳng định, mô hình chính quyền địa phương hai cấp là chủ trương đúng đắn, vừa tinh gọn bộ máy, vừa hướng đến nền công vụ lấy sự hài lòng của người dân làm thước đo. Tuy nhiên, mô hình này cần được vận hành trên nền tảng chính quyền số, với hệ thống dữ liệu sống, sạch và chính xác từ cơ sở.

Bổ sung thêm góc nhìn thực tiễn, ThS Thái Thị Tuyết Dung (Ban Pháp chế ĐHQG TP Hồ Chí Minh) cho rằng, cần chú trọng giải pháp luân chuyển, điều động cán bộ, đào tạo chuyên sâu, "cầm tay chỉ việc", đồng thời triển khai chuyển đổi số theo hướng tiết kiệm, không để người già, người nghèo và các nhóm yếu thế bị bỏ lại phía sau.

Phát biểu kết luận hội thảo, bà Nguyễn Trường Nhật Phượng - Phó Chủ tịch HĐND TP Hồ Chí Minh - nhấn mạnh, để vận hành hiệu quả chính quyền địa phương hai cấp, cần tập trung giải quyết hai vấn đề trọng tâm là thể chế và con người.

Thời gian tới, HĐND Thành phố sẽ tiếp tục nghiên cứu, ban hành các chính sách đặc thù, hoàn thiện thể chế phù hợp để thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, đặc biệt trong bối cảnh Quốc hội đang xem xét sửa đổi Nghị quyết 98 cho phù hợp với tầm vóc mới của TP Hồ Chí Minh; đồng thời phối hợp với Đại học Quốc gia TP Hồ Chí Minh, các học viện, trường đại học trên địa bàn để triển khai công tác bồi dưỡng nguồn nhân lực một cách bài bản và hiệu quả.