Sự thật cay đắng sau một chương trình truyền hình đình đám về giảm cân

The Biggest Loser là một trong những chương trình truyền hình thực tế gây tranh cãi nhất thập niên 2000. Lấy danh nghĩa giúp người béo phì giảm cân và tìm lại sức khỏe, chương trình thực chất lại là một “đấu trường” của sự sỉ nhục, áp lực và cả những tổn thương lâu dài. Giờ đây, sau gần 20 năm, Netflix tung ra bộ phim tài liệu Fit for TV: The Biggest Loser - phơi bày sự thật đằng sau hào quang truyền hình, nơi những giọt mồ hôi và nụ cười chiến thắng bị che lấp bởi nước mắt, bệnh tật và cảm giác bị lợi dụng.

Ngay từ khi phát sóng năm 2004, The Biggest Loser đã tạo nên cơn sốt tại Mỹ. Ý tưởng tưởng chừng nhân văn: đưa những người béo phì đến một “trại huấn luyện”, để họ được ăn kiêng và tập luyện dưới sự hướng dẫn của các huấn luyện viên nổi tiếng. Thế nhưng, cách thể hiện lại mang màu sắc rùng rợn: thí sinh phải thực hiện những thử thách phi lý như: như dùng răng để di chuyển đồ ăn, bị cân đo công khai trước khán giả và hơn hết, họ phải chịu đựng những trận quát tháo, sỉ nhục từ chính người đồng hành của mình. Giải thưởng lớn cho người thắng cuộc là thân hình “mi nhon” và một khoản tiền mặt hấp dẫn - nhưng cái giá họ phải trả thì không hề được tính đến.

Nhân vật mở màn trong bộ phim tài liệu Fit for TV: The Biggest Loser là Danny Cahill, Quán quân mùa 8 của chương trình The Biggest Loser. Gần như ngay lập tức, khán giả nhận ra anh không còn giữ được vóc dáng sau khi rời khỏi chương trình. Đây không phải ngoại lệ. Một nghiên cứu của The New York Times từng kết luận: đa số cựu thí sinh của The Biggest Loser đã tăng cân trở lại, thậm chí nhanh hơn và khó kiểm soát hơn. Nguyên nhân không chỉ ở việc họ quay về đời sống bình thường, mà còn bởi chính quá trình giảm cân khắc nghiệt trong chương trình đã làm chậm quá trình trao đổi chất, khiến cơ thể từ chối hợp tác trong những nỗ lực tiếp theo.

Tuy nhiên, điều khiến nhiều khán giả sốc nhất là lời kể về trải nghiệm suýt mất mạng của một thí sinh. Tracey Yukich, thí sinh mùa 8, hồi tưởng trong loạt phim rằng có một thử thách ngay khi cô mới vào chương trình: các thí sinh phải chạy một dặm trên bãi biển trước khi bắt đầu hành trình tập luyện. Sau khi Yukich vật lộn để về đích, cô bất ngờ ngã quỵ; các nhân viên y tế chạy tới trợ giúp và nói rằng cô không còn phản ứng.

Trong khi nhiều người cho rằng thí sinh chỉ bị sốc nhiệt và đang hồi phục, Yukich tiết lộ rằng cô mắc phải chứng tiêu cơ vân (rhabdomyolysis) - một chấn thương cơ hiếm gặp khiến cơ bắp trong cơ thể bị phá hủy. Yukich chia sẻ: “Các cơ quan nội tạng của tôi thực sự bắt đầu ngừng hoạt động. Tôi không hề biết mình bị tiêu cơ vân. Và tiêu cơ vân chính là cách cơ thể bạn nói rằng: ‘Tôi sẽ tắt máy đây’. Nó bắt đầu từ gan, rồi lan sang thận, và sau đó tới tim. Đó là lúc tôi suýt chết”.

Điều gây phẫn nộ hơn cả là sự thiếu vắng hoàn toàn của sự chăm sóc sau chương trình cho thí sinh. Nhà sản xuất thừa nhận họ không hề quan tâm đến sức khỏe lâu dài của người tham gia. Ryan Benson, Quán quân mùa 1, kể lại rằng ngay sau chiến thắng, anh phát hiện có máu trong nước tiểu vì ép cân quá đà. Nhưng điều anh nhận được chỉ là lời chúc mừng đầy tính vụ lợi từ huấn luyện viên Jillian Michaels: “Ryan, anh vừa biến tôi thành triệu phú”. Michaels từ chối trả lời phỏng vấn trong phim, trong khi đồng nghiệp Bob Harper lên tiếng bảo vệ chương trình, dù sự lảng tránh của ông - bế chó con trên tay mỗi khi gặp câu hỏi khó - lại càng khiến khán giả ngờ vực.

Ngoài sức ép thể chất, The Biggest Loser còn đẩy thí sinh vào những tổn thương tinh thần. Aubrey Gordon - tác giả và podcaster chuyên về vấn đề cân nặng - chỉ ra rằng chương trình cố tình đóng vai “người chữa lành”, nhưng lại không hề có chuyên gia tâm lý hay y tế chuyên sâu. Các huấn luyện viên được biến thành “bác sĩ giả”, vừa gào thét, vừa khuyên nhủ, vừa đóng vai trò trị liệu tinh thần. Thậm chí, thí sinh còn được cho uống thuốc chứa caffeine để tăng năng lượng và giảm thèm ăn - trong khi bác sĩ của chương trình lại khuyên họ nên hạn chế cà phê. Điều mâu thuẫn ấy không chỉ phản ánh sự thiếu trách nhiệm mà còn là minh chứng cho việc biến con người thành công cụ kiếm tiền.

Bộ phim tài liệu Fit for TV: The Biggest Loser cũng cho thấy cách truyền hình thực tế thời đó khai thác sự cực đoan như một chiêu bài bán chạy. Chương trình The Biggest Loser dựa vào sự cực khổ, những màn sỉ nhục và hình ảnh gây sốc để thu hút khán giả. Khi ăn kiêng và tập luyện lành mạnh không còn hấp dẫn thì tiếng la hét, nước mắt và cảnh nôn ói lại trở thành “đặc sản”. Khán giả bị cuốn vào kịch bản ấy, và thí sinh trở thành nhân vật chính trong một trò chơi tàn nhẫn.

Tuy nhiên, điểm giá trị nhất của Fit for TV không chỉ nằm ở việc phơi bày sự thật, mà còn đặt ra câu hỏi lớn về trách nhiệm. Truyền hình có quyền đẩy con người vào tình huống nguy hiểm để đổi lấy rating? Và xã hội có đang vô tình cổ vũ một hình thức bắt nạt công khai chỉ vì nó được “gắn mác” giải trí? Những lời kể ám ảnh của thí sinh - từ việc mất niềm tin vào sức khỏe, rơi vào trầm cảm, cho đến việc coi giảm cân như một cuộc chiến vô nghĩa - là hồi chuông cảnh tỉnh cho cả giới sản xuất lẫn khán giả.

Dù vậy, bộ phim cũng không hoàn hảo. Cách dựng phim hơi gấp gáp, nhiều giọng kể khiến nhịp phim đôi khi rối rắm. Thế nhưng, điều này khó làm lu mờ sức nặng của thông điệp: The Biggest Loser không chỉ là một chương trình truyền hình - nó là một phép thử thất bại về đạo đức trong giải trí.

Khi cơn sốt truyền hình thực tế cực đoan đã phần nào lắng xuống, những bộ phim như Fit for TV: The Biggest Loser xuất hiện như một hình thức “lời thú tội muộn màng” của ngành công nghiệp. Nó nhắc chúng ta rằng, đằng sau những tràng cười, những tiếng vỗ tay và cả những cú lột xác ngoạn mục trên màn hình, có thể là những bi kịch thật sự ngoài đời. Để rồi, thay vì hỏi “Ai sẽ giảm cân nhiều nhất?”, có lẽ truyền hình cần học cách hỏi: “Chúng ta có đang đối xử công bằng và nhân văn với con người hay không?”.