Ba nhà khoa học giành Nobel Hóa học nhờ phát triển khung kim loại - hữu cơ

Tại Stockholm ngày 8/10, Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển công bố 3 nhà khoa học Susumu Kitagawa, Richard Robson và Omar M. Yaghi đã giành giải Nobel Hóa học năm 2025 nhờ phát triển các cấu trúc khung kim loại - hữu cơ (MOF). Loại vật liệu này có thể hấp thụ và lưu giữ khí, mở ra nhiều ứng dụng thực tiễn.

Theo Ủy ban Nobel Hóa học, công trình nghiên cứu từ năm 1989 của họ đã tạo ra kiến trúc phân tử nhỏ bên ngoài nhưng có không gian rất lớn bên trong, tương tự chiếc túi thần kỳ của Hermione Granger trong loạt phim “Harry Potter”. Các khung MOF có thể ví như “bộ khung gỗ của một ngôi nhà”, cho phép khí và hóa chất đi qua, giúp thu giữ khí CO₂ trong khí quyển hoặc tách nước từ không khí khô ở sa mạc.

Ba nhà khoa học, dù làm việc độc lập, đã cùng góp phần tạo nên đột phá trong lĩnh vực vật liệu mới: ông Richard Robson (88 tuổi, Đại học Melbourne, Australia), ông Susumu Kitagawa (74 tuổi, Đại học Kyoto, Nhật Bản) và ông Omar M. Yaghi (60 tuổi, Đại học California, Berkeley, Mỹ).

Ông Heiner Linke, Chủ tịch Ủy ban Nobel Hóa học, nhận định: “Các cấu trúc khung kim loại - hữu cơ mang lại tiềm năng to lớn, mở ra cơ hội chế tạo những vật liệu được thiết kế riêng với chức năng hoàn toàn mới”. Ông Kitagawa cho biết qua điện thoại: “Tôi vô cùng vinh dự và hạnh phúc khi công trình nghiên cứu lâu dài của mình được ghi nhận”.

Năm 2024, giải Nobel Hóa học được trao cho David Baker, Demis Hassabis và John Jumper vì phát triển các kỹ thuật sử dụng trí tuệ nhân tạo để giải mã và thiết kế protein – nền tảng của sự sống. Trước đó, giải Nobel Y học vinh danh Mary E. Brunkow, Fred Ramsdell và bác sĩ Shimon Sakaguchi; còn giải Nobel Vật lý thuộc về John Clarke, Michel H. Devoret và John M. Martinis với nghiên cứu về hiện tượng hầm lượng tử.

Lễ trao giải Nobel năm 2025 sẽ diễn ra ngày 10/12, kỷ niệm ngày mất của ông Alfred Nobel - nhà phát minh thuốc nổ và người sáng lập hệ thống giải thưởng danh giá này.