Trong bối cảnh AI ngày càng tiến sát ranh giới sáng tạo của con người, âm nhạc đứng trước một cuộc dịch chuyển chưa từng có. Những bản demo "hay đến mức phi lý", những giọng hát hoàn hảo chỉ cần vài cú click đã khiến ngay cả nghệ sĩ kỳ cựu cũng phải giật mình nhìn lại nghề. Trò chuyện cùng phóng viên Thời báo VTV, nhạc sĩ Lê Thành Trung - tác giả của ca khúc nổi tiếng như Cơn mơ băng giá, đã chia sẻ thẳng thắn về nỗi lo nghề nghiệp, sự phai nhạt bản sắc và nguy cơ một thế hệ trẻ lớn lên với cảm quan thẩm mỹ "máy móc", nơi cảm xúc con người bị lấn át bởi sự hoàn chỉnh lạnh lùng của công nghệ.
AI sẽ tạo ra những xu hướng thẩm mỹ âm nhạc "máy móc"
Thời gian gần đây, ca khúc "Say một đời vì em" được chia sẻ rầm rộ. Điều đáng lưu tâm, đây là tác phẩm được sáng tác bởi Ken Quách và HuongMyBông nhưng có sự hỗ trợ 10% từ AI và phần hát đầu tiên được thể hiện bởi giọng AI. Theo anh đâu là ranh giới hợp lý giữa việc nghệ sĩ dùng AI như công cụ hỗ trợ và việc nghệ sĩ để AI hoàn toàn làm thay con người trong sáng tác?
Hiện nay, công nghệ AI ngày càng phát triển và trong tương lai gần, chúng ta cũng chưa biết nó sẽ đạt đến sự hoàn thiện nào. Vậy nên việc tạo ra ranh giới giữa nghệ sĩ sáng tác, nghệ sỹ trình diễn và AI là điều khó để xác định. Việc làm sao để hài hoà một sản phẩm nghệ thuật giữa phần "con người" và phần máy móc càng là điều khó khăn. AI tạo ra sản phẩm ngày càng có độ hoàn thiện cao hơn, thậm chí nó còn cho phép con người tác động thêm để sản phẩm AI "giống người" và chuẩn hơn. Khi đó, theo tôi yếu tố con người trong tác phẩm nghệ thuật, đặc biệt là âm nhạc sẽ chủ yếu do chính người nhạc sỹ, nghệ sỹ đó nhìn nhận thế nào về cái nghề của mình. Dĩ nhiên, sẽ còn có nhiều tranh cãi, bởi sự hỗ trợ ý tưởng từ AI là rất hiệu quả. Trong thời đại công nghệ nếu buộc đời sống nghệ thuật phải tách rời khỏi AI thì là điều không thể, nhưng áp dụng nó ở mức độ nào, ranh giới nào thì hoàn toàn do nghệ sỹ quyết định.
Với cá nhân tôi, một người "mù" công nghệ, một bài hát tôi chỉ làm demo, sau khi một người bạn nghe qua, họ gửi cho tôi một bản demo mới được AI hát lại (chỉ là hát lại thôi), thì tôi cũng có nhiều điều suy ngẫm. Bản demo AI hát rất hay, hay đến mức phi lý. Dù rất hoàn hảo nhưng tôi thường xoá đi và không dám gửi cho ai. Và nếu có muốn cho ai nghe thì tôi cũng phải mở bản demo tôi làm trước đó, có ghi rõ ngày làm bản demo này từ thời điểm nào. Bởi tôi sợ rằng, ai đó nghe được, sẽ nói tôi không sáng tác mà sử dụng AI. Đó là sự tự ái nghề nghiệp. Bởi dù công nghệ có "đỉnh nóc" cỡ nào, có sử dụng nó bao nhiêu phần hỗ trợ, thì tôi luôn khẳng định rằng, con người vẫn phải luôn là chủ thể chính của nghệ thuật.
AI có thể tạo ra một tác phẩm "hay đến mức phi lý" như anh nói, nhưng âm nhạc sẽ thế nào nếu thiếu đi trải nghiệm cá nhân và "va đập" cảm xúc của người nghệ sĩ?
Nghệ thuật và âm nhạc AI cũng giống như báo chí vậy. Bây giờ trên mạng xã hội, ai cũng có thể đưa tin cực nhanh, trực tiếp tại hiện trường, hình ảnh, âm thanh sắc nét. Tuy nhiên, cùng với sự phát triển đó, chẳng ai kiểm soát được thông tin đó chính xác, chân thực đến đâu, thậm chí có nhiều tin rác, tin sai sự thật, và lừa đảo. Đó là mặt trái của công nghệ. Nhanh, thoả mãn người xem, đánh đúng tâm lý khán giả nhưng cảm xúc thì thiếu ở tính chân thực, cái tâm của người làm nghề. Đó là sự phát triển của xã hội mà bất kỳ ai cũng phải chấp nhận. Và ở đó, những tác phẩm do con người thật sáng tạo vẫn có chỗ đứng nếu có chất lượng cao. Nhưng rồi cũng sẽ có ngày AI sẽ tìm được lời giải cho cái mà chúng ta hay nói: cảm xúc cho nghệ thuật, bởi nó hoàn thiện hằng ngày, hằng giờ. Và khi đó giá trị của sản phẩm mà những nghệ sỹ chân chính tạo ra sẽ chẳng ai còn mua nữa. Bởi chẳng ai bỏ số tiền lớn để mua một tác phẩm nghệ thuật, thứ mà AI cũng có thể tạo ra miễn phí hoặc giá cực rẻ trong vòng vài phút. Cần có có sự kiểm soát, điều chỉnh và quy hoạch tốt về sự tồn tại, phát triển, ứng dụng công nghệ AI.
Khi AI tham gia vào thị trường âm nhạc, mối lo lớn nhất của anh là gì: nghề nghiệp, bản sắc hay sự thật giả trong sáng tạo?
Chỉ 2 năm trước, chẳng ai nghĩ AI sẽ làm được như bây giờ, vậy cũng chẳng ai dám chắc 2 năm, 3 năm hay 5 năm nữa nó sẽ thay thế vai trò sáng tạo của nghệ sỹ đến mức nào. Bản sắc, sự thật giả trong nghệ thuật giữa nghệ sĩ và máy móc đang dần bị xoá nhoà ranh giới, từ sự phát triển của công nghệ đến cả sự tiếp nhận của khán giả. Họ có quyền yêu thích một sản phẩm AI nếu nó hay. Và khi sản phẩm ấy hay, được yêu thích thì tức là nó đã chạm vào phần cảm xúc nào đó của khan giả. Bản sắc hay sự thật giả trong sản phẩm đó sẽ không tồn tại nữa. Chỉ có thích hay không. Đó cũng là xu thế nghệ thuật, cách sống, và vận hành của xã hội: ngày càng phải nhanh, gọn, hiệu quả. Rồi sẽ chẳng còn khán giả nào nghe bài hát vài lần mới hiểu, mới ngấm, mới thấm được lời bài hát nói gì. Cũng chẳng còn ai muốn nghe kể về những câu chuyện phía sau bài hát đó, tác phẩm đó, cũng chẳng ai muốn bỏ thời gian xem tác giả bài hát là ai, tại sao họ lại viết tác phẩm đó và những điều thú vị hậu trường tạo nên tác phẩm. Nhiều người nói rằng, hiểu được nguồn gốc, xuất xứ, hoàn cảnh sáng tác bài hát sẽ càng thấy nó hay hơn, ý nghĩa hơn. Nhưng từ lâu, cũng thật hiếm người biết tác giả là ai, điều gì làm nên tác phẩm đó. Giờ xã hội vội vàng càng không cho phép khán giả thưởng thức nghệ thuật dành thời gian cho những điều đó. Và cuối cùng vẫn cứ là: Hay là được.
Nghệ thuật được công nhận nằm ở trải nghiệm và giá trị cốt lõi
Một thế hệ trẻ lớn lên với âm nhạc được tạo ra phần lớn bởi AI, theo anh cảm quan thẩm mỹ và khả năng cảm xúc của họ sẽ thay đổi như thế nào?
Với một đời sống và môi trường công nghệ như hiện tại, không thể tránh khỏi một trào lưu nghệ thuật AI. Đã có những sản phẩm AI được yêu thích, đạt cả chục triệu view sau một thời gian ngắn, có hàng chục ca sĩ đã cover lại những sản phẩm đó. Nếu nhìn sang một tác phẩm được đầu tư chỉnh chu, hoàn toàn do một nghệ sĩ làm, dù chất lượng đến mấy cũng không thể so được với sản phẩm do AI tạo ra trong vài phút. Điều đó chẳng có gì sai, nhưng nếu hiện tượng nhạc máy tràn lan, chắc chắn nó sẽ tạo ra những xu hướng thẩm mỹ âm nhạc "máy móc". Và có thể, những cảm xúc, sự "tương đối" vốn dĩ tất yếu của con người tạo ra, dần dần sẽ không được chấp nhận, thay vào đó là sự hoàn chỉnh khô cứng, hoàn hảo phi lý của máy móc.
Đó cũng là sự đào thải của xã hội, bởi sự hoàn chỉnh máy móc tạo ra sự mới mẻ, cuốn hút, tiếp cận được nhiều người nghe và họ dễ dàng chấp nhận một giọng hát đẹp đến mức không tưởng hơn là một giọng hát live có thể có một chút chênh phô. Và họ từ từ tiếp nhận điều đó, biến nghệ thuật và cảm xúc thành những điều hoàn mỹ không có thật. Không chỉ có nghệ thuật, nhiều khía cạnh khác của xã hội cũng đã trở nên quy phạm, lý tưởng hoá một cách phi lý như vậy. Ví dụ như ở nhiều nước đang có trào lưu sống với người ảo, yêu người yêu ảo, tâm sự với trợ lý ảo. Đơn giản bởi trong bản năng tự nhiên con người vốn dĩ luôn hướng tới sự hoàn hảo.
Ở góc độ người làm nghề lâu năm, anh có nghĩ rằng việc để AI sáng tác sẽ khiến nghệ sĩ trẻ lười tư duy, hoặc phụ thuộc quá mức vào công nghệ?
Khi khán giả không muốn mất thời gian để hiểu ý nghĩa, hoàn cảnh sáng tác hay thậm chí không muốn mất thời gian để biết tên tác giả là ai thì việc sáng tác tác cũng sẽ như vậy thôi. Để tạo ra một sản phẩm, sẽ mất rất nhiều tư duy, chất xám, thời gian và thậm chí rất nhiều tiền. Nhưng khi hiệu quả của cả một quá trình vất vả không bằng những cú click chuột, toàn bộ hệ thống từ sáng tác, sản xuất, đến phát hành, khán giả thưởng thức đều phải quy hoạch lại.
Chả có gì sai nếu phụ thuộc vào một công cụ mang đến sự hữu dụng để tạo ra sản phẩm tốt. Nhưng sự phụ thuộc ấy là tích cực hay tiêu cực lại do chính người dùng và người thưởng thức quyết định. Hay nói cách khác là thị trường tiếp nhận. Nếu khán giả ủng hộ những sản phẩm công nghệ thì tất cả nghệ sỹ ảo sẽ lên ngôi, không cách gì cản được.
Nếu có thể đưa ra một "quy tắc vàng" để sử dụng AI trong âm nhạc mà không làm mất đi giá trị con người, anh sẽ đưa ra quy tắc gì?
Khi chưa thể phân định rạch ròi những ranh giới giữa người và máy móc, sẽ chẳng có một khái niệm nào gọi là "quy tắc" cho nghệ thuật hiện tại. Nghệ thuật được công nhận nằm ở những trải nghiệm và giá trị cốt lõi, vì nghệ thuật do con người tạo ra, đúc kết và phát triển suốt hàng nghìn năm qua. Với tôi, âm nhạc là đam mê, là tình yêu, là những sự trút trải cảm xúc, chứ không nằm ở việc nó nhanh, nó đúng trend, số lượt view hay sự nổi tiếng. Với tôi, tôi sẽ hoàn toàn thủ công với nghề, với âm nhạc. Dù tôi sáng tác, phối khí, hay hát không hay bằng AI, nhưng tôi được trải lòng, được viết ra những thứ mình tư duy, suy nghĩ. Đó là điều hạnh phúc mà tôi không thể nào tìm thấy nếu ngồi vào máy và bấm một vài cái click chuột.
Bình luận (0)