Giao tranh tái bùng phát ở miền Đông CHDC Congo bất chấp thỏa thuận ngừng bắn

Khủng hoảng nhân đạo ở miền Đông Congo đang ở mức nghiêm trọng nhất từ trước đến nay do xung đột kéo dài (Ảnh: UNICEF)

Bất chấp việc hai bên đã ký kết thỏa thuận ngừng bắn, tình hình căng thẳng vẫn leo thang từ ngày 9/8 tại thị trấn Mulamba, tỉnh Nam Kivu, khi M23 - nhóm nổi dậy được cho là do Rwanda hậu thuẫn - đụng độ với các nhóm vũ trang địa phương liên kết với chính quyền Kinshasa. Theo các nguồn tin an ninh và địa phương, M23 đã đẩy lùi dân quân và binh sĩ Lực lượng Vũ trang Congo (FARDC) sau các trận đấu súng bằng vũ khí hạng nặng và hạng nhẹ. Cả hai bên đã điều quân tiếp viện vào ngày 10/8, và đến ngày 11/8, giao tranh vẫn tiếp tục.

Một người dân Mulamba cho biết qua điện thoại: "Cả hai bên đều dùng vũ khí hạng nặng, bom đạn bắn về mọi hướng". Hiện chưa có con số thương vong chính thức. Người phát ngôn M23, ông Lawrence Kanyuka, cáo buộc chính quyền Congo "thực hiện các động thái quân sự mang tính tấn công, hướng tới một cuộc xung đột quy mô lớn".

M23 tái xuất từ năm 2021 và đã kiểm soát nhiều khu vực giàu tài nguyên ở miền Đông Congo, bao gồm các thành phố lớn như Goma (tháng 1/2025) và Bukavu (tháng 2/2025). Theo Văn phòng Điều phối các Vấn đề Nhân đạo Liên hợp quốc (OCHA), hơn 2 triệu người đã phải rời bỏ nhà cửa kể từ tháng 1/2025.

Văn phòng Cao ủy Nhân quyền LHQ (OHCHR) cho biết, chỉ trong khoảng từ ngày 9 - 21/7, ít nhất 319 dân thường, trong đó có 48 phụ nữ và 19 trẻ em - bị sát hại bởi M23 với sự hỗ trợ của binh sĩ Lực lượng Phòng vệ Rwanda. Hầu hết nạn nhân là nông dân đang dựng trại tại đồng ruộng để chuẩn bị mùa vụ.

Cao ủy Nhân quyền LHQ Volker Türk lên án "làn sóng bạo lực chết người" và kêu gọi chấm dứt ngay mọi hành động tấn công dân thường, đồng thời truy cứu trách nhiệm các bên liên quan.

Các vụ bạo lực này diễn ra chỉ vài tuần sau khi hai sáng kiến hòa bình cấp cao được ký kết - thỏa thuận song phương giữa Rwanda và Congo tại Washington (27/6), và "Tuyên bố Doha" giữa chính phủ DRC và M23 (19/7) cam kết ngừng bắn và đối thoại. Tuy nhiên, các tổ chức nhân đạo cho rằng tình hình thực địa hầu như không cải thiện.

Không chỉ M23, nhiều nhóm vũ trang khác tiếp tục gieo rắc kinh hoàng tại vùng đất này. Trong tháng 7, LHQ ghi nhận các vụ tấn công đẫm máu của Lực lượng Dân chủ Đồng minh (ADF), nhóm CODECO và dân quân Raia Mutomboki/Wazalendo tại các tỉnh Ituri, Nam Kivu và Bắc Kivu. Ngày 27/7, ADF tấn công một nhà thờ ở làng Komanda (Ituri), giết ít nhất 40 người, trong đó có 13 trẻ em. Trước đó, nhóm này cũng thảm sát khoảng 70 dân thường tại làng Pikamaibo.

Khủng hoảng nhân đạo ở miền Đông Congo đang ở mức nghiêm trọng nhất từ trước đến nay, với hơn 7,8 triệu người phải di dời và 28 triệu người thiếu lương thực, trong đó gần 4 triệu ở mức khẩn cấp. Tình trạng càng trầm trọng khi hơn 30.000 người tị nạn từ Nam Sudan đổ vào Ituri từ tháng 4, chạy trốn bạo lực.

Chương trình Lương thực Thế giới (WFP) cảnh báo nguy cơ phải cắt giảm viện trợ do thiếu kinh phí, trong khi hệ thống y tế sụp đổ với 33 vụ tấn công vào cơ sở và nhân viên y tế chỉ trong nửa đầu năm 2025 - tăng 276% so với cùng kỳ trước đó.