Dẹp điểm nóng khoáng sản ở Thanh Hóa

Dân khổ vì mỏ đá

Ghi nhận tại Trường Lâm cho thấy tình trạng ô nhiễm bụi, rung chấn và hư hỏng hạ tầng giao thông kéo dài nhiều năm, gắn với hoạt động khai thác - vận chuyển đá. Nhiều hộ dân phản ánh sinh hoạt bị xáo trộn, nhà cửa xuất hiện vết nứt sau các đợt nổ mìn, bồi thường - khắc phục chưa nhất quán. Chị Nguyễn Lan (xã Trường Lâm, Thanh Hóa) cho biết những ngày nắng bụi phủ dày, cửa sổ trắng xóa, cây cối bám bụi, nhiều lúc làm việc vặt trong nhà cũng phải đeo khẩu trang. Anh Đường Xuân Hiệp bức xúc nói gia đình buộc phải sống chung với ô nhiễm khi xe tải trọng lớn ra - vào liên tục và việc nổ mìn làm nứt tường, tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn.

Vấn đề nổi lên không phải là vài hiện tượng đơn lẻ mà là chuỗi rủi ro có hệ thống: Nổ mìn tạo rung chấn, xe quá tải gây bụi và làm xuống cấp mặt đường, thiếu quan trắc - thiếu công khai số liệu khiến người dân khó theo dõi để kiến nghị.

Ông Lê Hồng Thanh, Chủ tịch UBND xã Trường Lâm, cho biết hai xã cũ Tân Trường và Trường Lâm đã kiểm điểm trách nhiệm vì kiểm tra - phối hợp chưa thường xuyên, dẫn tới tình trạng một số mỏ khai thác vượt trữ lượng, vượt ranh giới từ trước 01/7/2025 và đã bị xử phạt hành chính. Tuy nhiên, xử phạt hành chính không đủ răn đe nếu các điều kiện về an toàn mìn, kiểm soát bụi - tiếng ồn - rung chấn, tải trọng phương tiện và công khai bản đồ mỏ - trữ lượng không được siết chặt bằng giám sát độc lập và hậu kiểm nghiêm.

Vấn đề cốt lõi của Trường Lâm vì thế nằm ở khâu thực thi: giấy phép - thiết kế mỏ - phương án nổ mìn còn nhiều dấu hỏi chưa được khép kín. Khi các mắt xích này lỏng lẻo, rủi ro môi trường - mất an toàn là điều tất yếu.

C05 vào cuộc, siết điểm nóng Trường Lâm

Ngày 17/10/2025, Phòng 3 - Cục Cảnh sát phòng, chống tội phạm về môi trường (C05) Bộ Công an phối hợp với Công an tỉnh Thanh Hóa xác lập chuyên án 825Đ tại Trường Lâm. Theo đại diện C05, biện pháp nghiệp vụ bước đầu phát hiện 5 mỏ có dấu hiệu vi phạm nghiêm trọng; 9 đối tượng là giám đốc và người liên quan đã được triệu tập để làm rõ hành vi vi phạm trong khai thác khoáng sản. C05 nhận định hệ lụy của khai thác trái phép không chỉ là ô nhiễm môi trường mà còn gây thất thoát tài nguyên, thất thu ngân sách và ảnh hưởng trật tự an toàn xã hội.

Trung tá Nguyễn Mạnh Tân, Phó Trưởng phòng 3 Cục Cảnh sát phòng, chống tội phạm về môi trường, Bộ Công an cho biết: Chuyên án 825Đ được xác lập để đấu tranh các hành vi khai thác đá trái phép tại 5 mỏ nói trên; hiện đang làm rõ 9 đối tượng là giám đốc và người liên quan có hành vi vi phạm pháp luật trong khai thác, và đang tiếp tục điều tra mở rộng để làm rõ các hành vi khác.

Với các hành vi vượt trữ lượng, vượt ranh giới, gian lận hóa đơn, doanh nghiệp và cá nhân liên quan có thể bị xem xét trách nhiệm hình sự theo Điều 227 Bộ luật Hình sự 2015 - sửa đổi 2017 (vi phạm quy định trong nghiên cứu, thăm dò, khai thác tài nguyên) và Điều 203 (in ấn, phát hành, mua bán trái phép hóa đơn, chứng từ). Toàn bộ khoản thu lợi bất chính có thể bị tịch thu theo quy định. Không dừng ở vụ việc địa phương, C05 triển khai điện mật 50 và kế hoạch 112 để đấu tranh với khai thác khoáng sản trái phép trên phạm vi toàn quốc, khẳng định nguyên tắc thượng tôn pháp luật.

Từ chuyên án 825Đ, yêu cầu đặt ra cho Thanh Hóa là chuyển nhanh từ xử phạt hành chính sang quản trị rủi ro theo chuẩn mực đo đếm được: chuẩn hóa quy trình an toàn mìn - địa chất - thiết kế khai thác kèm giám sát độc lập và trách nhiệm cá nhân; lắp quan trắc rung chấn - bụi - tiếng ồn 24/7 tại ranh mỏ và khu dân cư, kết nối dữ liệu thời gian thực về Sở TN&MT và Công an, công khai để người dân giám sát; kiểm soát logistics sạch với trạm rửa xe tại cổng mỏ, che phủ 100%, tưới ẩm tuyến qua dân cư, cân tải trọng tự động, quy định giờ hoạt động - giờ nổ mìn theo khung dân sinh; ký quỹ môi trường tương xứng trữ lượng, hoàn thổ - hoàn nguyên theo mốc thời gian, nghiệm thu - hậu kiểm độc lập, gắn trách nhiệm tài chính nếu chậm trễ.

Song song, cần rà soát trách nhiệm cán bộ trong cấp phép, thanh tra, giám sát để tránh "nhờn luật". Việc công khai bản đồ ranh giới mỏ - trữ lượng, nhật ký nổ mìn, báo cáo quan trắc và danh sách phương tiện vận tải sẽ tăng minh bạch, giảm khiếu nại, củng cố đồng thuận. Khi các chỉ số môi trường, an toàn, tải trọng được quản lý trên nền tảng số, cơ quan chức năng có căn cứ xử lý kịp thời, doanh nghiệp có động lực tuân thủ, người dân có kênh phản ánh dựa trên dữ liệu.