Kỷ lục xuất khẩu từ những ngành hàng mũi nhọn
Báo cáo mới nhất của Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho thấy, kim ngạch xuất khẩu nông lâm thủy sản tháng 8 ước đạt 5,71 tỷ USD, đưa tổng 8 tháng đầu năm 2025 lên 45,37 tỷ USD. Đây là con số kỷ lục, vượt xa mức 40,5 tỷ USD cùng kỳ năm 2024, phản ánh sức bật mạnh mẽ của nông nghiệp Việt Nam trong bối cảnh kinh tế toàn cầu còn nhiều khó khăn.
Trong đó, xuất khẩu nông sản đạt 24,42 tỷ USD, tăng 13,8%. Nhìn vào cơ cấu xuất khẩu các sản phẩm nông sản, cà phê tiếp tục là điểm sáng nhất. Chỉ riêng tháng 8, Việt Nam xuất khẩu 95 nghìn tấn, trị giá 429,1 triệu USD. Lũy kế 8 tháng, cà phê đạt 1,2 triệu tấn, tương ứng 6,42 tỷ USD – tăng 8,7% về lượng nhưng tới 59,1% về giá trị. Đây là mức tăng trưởng cao chưa từng có, nhờ giá cà phê thế giới neo ở mức kỷ lục do nguồn cung từ Brazil và Indonesia bị ảnh hưởng bởi thời tiết cực đoan.
Bên cạnh đó, thủy sản cũng duy trì đà tăng. Tháng 8 đạt gần 950 triệu USD, nâng tổng kim ngạch 8 tháng lên 7,03 tỷ USD (tăng 11,5%). Trong đó, cá tra và tôm tiếp tục là hai mặt hàng chủ lực.
Gỗ và sản phẩm gỗ mang về 11,1 tỷ USD, tăng 6,3%, bất chấp nhiều thị trường đang siết chặt yêu cầu truy xuất nguồn gốc hợp pháp.
Ở chiều thị trường, châu Á vẫn chiếm tỷ trọng lớn nhất với 43,1%, tiếp đến là châu Mỹ 23,2%, châu Âu 14,6%. Xuất khẩu sang châu Âu tăng đột biến tới 38,7%, trong khi châu Mỹ tăng 10,6%. Đáng chú ý, xuất khẩu sang châu Phi đã tăng gấp đôi – tín hiệu mở rộng thị trường tiềm năng.
Ngoài ra, hạt tiêu, hạt điều và một số mặt hàng rau quả cũng tăng giá trị xuất khẩu nhờ hưởng lợi từ nhu cầu tiêu dùng phục hồi tại châu Âu và Mỹ.
Trao đổi nhanh với phóng viên, ông Đặng Phúc Nguyên, Tổng Thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam đánh giá, những con số này cho thấy, ngành nông nghiệp Việt Nam đã tận dụng hiệu quả các hiệp định thương mại tự do, đồng thời khai thác tốt nhu cầu gia tăng từ những thị trường mới nổi. Đơn cử như nhờ ưu đãi thuế quan từ EVFTA, hoạt động xuất khẩu rất nhiều ngành hàng rau quả, gạo... của Việt Nam sang thị trường EU với vô số lợi thế cạnh tranh hơn so với đối thủ.
Rào cản mới từ các thị trường lớn
Tuy lập kỷ lục, xuất khẩu nông sản đang bước vào giai đoạn đầy thử thách. Theo đại diện Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công thương), đằng sau những con số ấn tượng về xuất khẩu là hàng loạt thách thức mới, khi thị trường nhập khẩu lớn ngày càng siết chặt quy chuẩn chất lượng, an toàn thực phẩm, truy xuất nguồn gốc và tiêu chuẩn bền vững.
Đơn cử, Liên minh châu Âu (EU), Mỹ, Nhật Bản, Trung Quốc - những thị trường chủ lực – đều đã ban hành các quy định mới về dư lượng hóa chất, khí thải carbon hay tiêu chuẩn canh tác xanh. Ví dụ, EU áp dụng cơ chế điều chỉnh carbon tại biên giới (CBAM), yêu cầu sản phẩm nhập khẩu phải chứng minh quy trình sản xuất phát thải thấp. Trung Quốc triển khai hệ thống đăng ký xuất xứ điện tử khắt khe hơn, trong khi Mỹ ngày càng tăng cường biện pháp phòng vệ thương mại. Điều này buộc nông sản Việt không thể chỉ dừng lại ở việc tăng sản lượng, mà phải nhanh chóng nâng chuẩn sản xuất và chế biến.
Ngoài ra, biến đổi khí hậu và thiên tai cực đoan tại nhiều khu vực sản xuất lớn như Mỹ, Ấn Độ, Trung Quốc đang gây gián đoạn chuỗi cung ứng, làm biến động giá cả. Đây vừa là cơ hội về giá, vừa là thách thức về tính ổn định dài hạn.
Ngành cà phê là một minh chứng điển hình cho bức tranh “kỷ lục nhưng đầy thử thách” của nông sản Việt. EU – vốn tiêu thụ gần 40% cà phê Việt Nam – đã triển khai Quy định chống phá rừng (EUDR), yêu cầu mọi lô hàng phải chứng minh nguồn gốc không liên quan đến phá rừng, có hệ thống truy xuất minh bạch và đáp ứng tiêu chuẩn phát thải. Nếu doanh nghiệp không kịp thích ứng, nguy cơ cà phê Việt bị từ chối ngay tại cửa khẩu là rất rõ. Mỹ và Nhật Bản cũng đòi hỏi cao hơn về chứng nhận bền vững, như Rainforest Alliance hay Fair Trade, trong khi các tập đoàn rang xay toàn cầu ưu tiên nguồn cung “cà phê xanh” để phục vụ xu hướng tiêu dùng mới.
Thực tế này đặt ra yêu cầu ngành cà phê không chỉ dựa vào lợi thế sản lượng, mà phải đầu tư mạnh vào chế biến sâu, phát triển vùng nguyên liệu sạch, đồng bộ hóa hệ thống chứng nhận quốc tế. Đồng thời, cần xây dựng thương hiệu cà phê Việt ở phân khúc cao cấp thay vì phụ thuộc chủ yếu vào xuất khẩu thô. Nếu vượt qua được “bài kiểm tra” tiêu chuẩn mới, cà phê Việt Nam không chỉ giữ vững ngôi vị xuất khẩu hàng đầu thế giới, mà còn có thể nâng giá trị gia tăng, khẳng định vị thế trên bản đồ cà phê toàn cầu.
Các chuyên gia cảnh báo, nếu không bắt kịp xu hướng quốc tế, nguy cơ nông sản bị loại khỏi chuỗi cung ứng toàn cầu là hiện hữu. Ngược lại, đây cũng là cơ hội để ngành nông nghiệp Việt Nam thúc đẩy tái cơ cấu, ứng dụng công nghệ, mở rộng chứng chỉ xanh, xây dựng thương hiệu quốc gia cho từng sản phẩm. Con đường phía trước sẽ không dễ dàng, nhưng nếu tận dụng tốt, nông sản Việt hoàn toàn có thể giữ vững đà tăng trưởng và khẳng định vị thế trong phân khúc cao cấp của thị trường thế giới.
Mỹ, Trung Quốc và Nhật Bản tiếp tục là ba thị trường lớn nhất, chiếm lần lượt 20,9%, 19% và 7,1% tổng kim ngạch. Xuất khẩu sang Mỹ tăng 8,1%, sang Nhật tăng 19,8%, trong khi Trung Quốc chỉ tăng khiêm tốn 2,6%.
Không chủ quan với thách thức nội tại
Theo nhận định của ông Nguyên, bên cạnh sức ép từ bên ngoài, nội tại ngành nông sản Việt Nam vẫn còn nhiều điểm yếu như sản xuất manh mún, liên kết chuỗi giá trị chưa chặt, công nghệ chế biến hạn chế, và sự thiếu đồng đều trong năng lực tuân thủ các tiêu chuẩn quốc tế giữa các doanh nghiệp.
Do đó, để đạt mục tiêu xuất khẩu 65–70 tỷ USD trong năm 2025, Việt Nam cần đồng thời thúc đẩy ba trụ cột là nâng cao năng lực chế biến và bảo quản sau thu hoạch, đặc biệt cho rau quả và thủy sản; xây dựng vùng nguyên liệu chuẩn hóa; áp dụng công nghệ số và blockchain trong truy xuất nguồn gốc. Đồng thời, đa dạng hóa thị trường để giảm phụ thuộc vào một số đối tác lớn, tận dụng cơ hội từ các thị trường mới nổi ở châu Phi, Trung Đông, Nam Mỹ...
Bên cạnh đó, nhiều chuyên gia kinh tế lo ngại, thách thức lớn nhất hiện nay không chỉ là các rào cản kỹ thuật, mà là việc Việt Nam có chuyển đổi nhanh kịp hay không. Nếu làm tốt, chúng ta không chỉ bảo vệ được thị phần hiện tại mà còn nâng vị thế thành trung tâm cung ứng nông sản chất lượng cao của thế giới.
"Trong bối cảnh toàn cầu nhiều biến động, xuất khẩu nông sản Việt Nam vẫn đang bứt phá mạnh mẽ, song yêu cầu đặt ra ngày càng cao. Điều này đòi hỏi sự phối hợp đồng bộ từ trung ương đến địa phương, từ quản lý đến doanh nghiệp và nông dân – để mỗi sản phẩm không chỉ mang giá trị kinh tế, mà còn khẳng định thương hiệu hàng Việt minh bạch và bền vững trên thị trường quốc tế", ông Nguyên nhấn mạnh thêm./.
Bình luận (0)