Việt Nam tích cực xây dựng kế hoạch quốc gia về làm mát bền vững

Việt Nam đang tích cực xây dựng Kế hoạch quốc gia về làm mát bền vững, một chiến lược toàn diện nhằm kiến tạo một tương lai xanh và kiên cường trước biến đổi khí hậu. Dưới sự chủ trì của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, kế hoạch này không chỉ hướng đến mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính mà còn tăng cường khả năng chống chịu cho các đô thị, thể hiện cam kết mạnh mẽ của Việt Nam trên trường quốc tế.

Ba thập kỷ nỗ lực bảo vệ tầng ozone và khí hậu

Việt Nam đã tham gia Công ước Vienna và Nghị định thư Montreal từ năm 1994, đánh dấu cam kết bảo vệ tầng ozone – "lá chắn" tự nhiên của Trái Đất. Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Lê Công Thành cho biết, trong hơn ba thập kỷ qua, với sự hỗ trợ tích cực từ cộng đồng quốc tế, đặc biệt là Quỹ Đa phương thi hành Nghị định thư Montreal, Ngân hàng Thế giới và Chương trình Môi trường Liên hợp quốc, Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu nổi bật.

"Những kết quả cho thấy Việt Nam đã và đang triển khai đúng lộ trình thực hiện Công ước Vienna, Nghị định thư Montreal và tích cực hợp tác, đồng hành với các quốc gia trên thế giới", Thứ trưởng Lê Công Thành nhấn mạnh. Cụ thể, Việt Nam đã loại trừ thành công nhiều chất làm suy giảm tầng ozone như CFC, Halon, CTC từ năm 2010; loại trừ HCFC-141b nguyên chất trong sản xuất xốp từ năm 2015, và chỉ cho phép sử dụng methyl bromide cho mục đích kiểm dịch nông nghiệp.

Tính đến tháng 8/2025, các hoạt động quản lý và loại trừ các chất được kiểm soát này đã giúp Việt Nam ngăn ngừa phát thải khoảng 240 triệu tấn CO2 tương đương. "Đây là kết quả ấn tượng không chỉ đối với công tác bảo vệ tầng ô-dôn mà còn góp phần thiết thực vào mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính toàn cầu", Ông Tăng Thế Cường, Cục trưởng Cục Biến đổi khí hậu chia sẻ.

Tuy nhiên, thách thức mới đang đặt ra với việc kiểm soát các chất HFC – nhóm khí nhà kính có tiềm năng gây nóng lên toàn cầu rất cao, vốn được sử dụng rộng rãi trong làm mát và điều hòa không khí. "Nếu chỉ chạy theo nhu cầu trước mắt bằng các giải pháp làm mát không bền vững, chúng ta sẽ rơi vào vòng luẩn quẩn, đó là biến đổi khí hậu ngày càng khắc nghiệt khiến nhu cầu làm mát tăng, nhưng càng làm mát theo cách cũ thì càng phát thải nhiều hơn", Ông Lê Ngọc Tuấn, Phó Cục trưởng Cục Biến đổi khí hậu, cảnh báo.

Kế hoạch quốc gia về làm mát bền vững: giải pháp toàn diện

Nhằm giải quyết thách thức này, Việt Nam đang khẩn trương xây dựng Kế hoạch quốc gia về làm mát bền vững. Ông John Robert Cotton, Phó Giám đốc Đối tác Chuyển dịch Năng lượng Đông Nam Á (ETP) cho biết, ETP đang phối hợp với Cục Biến đổi khí hậu (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) để xây dựng kế hoạch này. Kế hoạch tập trung vào các giải pháp toàn diện:

• Nâng cao hiệu suất năng lượng của các công nghệ làm mát chủ động: Đảm bảo các thiết bị làm mát hoạt động hiệu quả, tiết kiệm điện năng.
• Tăng cường quản lý môi chất lạnh: Bao gồm việc thu gom, tái chế, tái sử dụng và tiêu hủy đúng cách các chất làm lạnh có chỉ số nóng lên toàn cầu thấp hoặc bằng 0, cũng như quản lý vòng đời của chúng.
• Hỗ trợ phát triển chuỗi lạnh: Đảm bảo hệ thống bảo quản lạnh hiệu quả, giảm thất thoát thực phẩm và nhu cầu làm lạnh.
• Thúc đẩy các giải pháp làm mát thụ động: Giảm nhu cầu làm mát cơ học thông qua thiết kế công trình thích ứng khí hậu, các giải pháp dựa vào thiên nhiên như phục hồi rừng, hồ, và quy hoạch đô thị hiệu quả.

Ông Cotton nhấn mạnh: "Điều này sẽ giúp Việt Nam có một chiến lược thống nhất về làm mát bền vững, vừa kết hợp giảm nhẹ phát thải vừa giúp các đô thị tăng cường khả năng chống chịu với tác động từ biến đổi khí hậu".

Khung pháp lý vững chắc và cơ hội tài chính xanh

Việt Nam đã và đang hoàn thiện khung pháp lý để quản lý hiệu quả các chất được kiểm soát và thúc đẩy làm mát bền vững. Đặc biệt, Nghị định số 119/2025/NĐ-CP của Chính phủ, có hiệu lực từ tháng 8/2025, đánh dấu một bước tiến quan trọng khi lần đầu tiên đưa thuật ngữ "làm mát bền vững" vào hệ thống pháp luật Việt Nam. Nghị định này cũng bổ sung quy định mới về trách nhiệm của nhà sản xuất và nhập khẩu thiết bị làm mát trong việc thu gom, tái chế các chất có tiềm năng gây nóng lên toàn cầu cao.

Theo Ông Lê Ngọc Tuấn, các giải pháp làm mát bền vững không chỉ giúp giảm phát thải mà còn mở ra cơ hội tham gia thị trường tín chỉ carbon, tiếp cận các cơ chế tài chính quốc tế và huy động nguồn lực cho doanh nghiệp đổi mới công nghệ. Việt Nam cũng đang nghiên cứu và hướng dẫn doanh nghiệp tiếp cận các công cụ tài chính xanh như tín dụng xanh và trái phiếu xanh. Ông Juhern Kim, Trưởng đại diện quốc gia Viện Tăng trưởng xanh toàn cầu (GGGI) tại Việt Nam, cho rằng lĩnh vực này có thể mở ra cơ hội kinh tế 290 tỷ USD vào năm 2030. Ông Kim cũng khuyến nghị cần làm rõ hơn khái niệm "làm mát bền vững" trong chính sách với các quy định và tiêu chí cụ thể để hình thành một khung tham chiếu thống nhất trên thị trường.

Cam kết quốc tế và mục tiêu Net Zero 2050

Trong giai đoạn tới, thực hiện Kế hoạch quốc gia về quản lý, loại trừ các chất làm suy giảm tầng ozone và các chất gây hiệu ứng nhà kính được kiểm soát giai đoạn 2024-2045, Việt Nam dự kiến sẽ giảm trực tiếp hơn 11 triệu tấn CO2 tương đương từ hoạt động tiêu thụ các chất HFC. Mục tiêu là loại bỏ hoàn toàn HCFC từ năm 2040 và giảm lượng nhập khẩu HFC không vượt quá 2,8 triệu tấn CO2 tương đương vào năm 2045. Những nỗ lực này góp phần quan trọng vào mục tiêu đạt phát thải ròng bằng "0" (Net Zero) vào năm 2050 của Việt Nam.

Với sự vào cuộc mạnh mẽ của các cơ quan quản lý, cộng đồng doanh nghiệp và sự hỗ trợ của các tổ chức quốc tế, Việt Nam đang tiến những bước vững chắc trên hành trình xây dựng một tương lai xanh và bền vững.