Việt Nam "khát" nhân lực ngành bảo tồn thiên nhiên

Hội nghị Sinh viên về Bảo tồn Thiên nhiên (Student Conference on Nature Conservation - SCNC) chính thức trở lại với mùa thứ 4 vào tháng 10/2025, đánh dấu lần đầu tiên tổ chức tại khu vực phía Nam.

Ra đời từ năm 2022 dưới sáng kiến của Trung tâm Hành động vì động vật hoang dã WildAct, phối hợp tổ chức cùng CBES, GreenViet và Frankfurt Zoological Society, SCNC được đánh giá là hoạt động tiên phong trong việc giải bài toán thiếu hụt nhân lực ngành bảo tồn – một lĩnh vực đang đóng vai trò ngày càng thiết yếu trước biến đổi khí hậu và suy thoái đa dạng sinh học.

Hội nghị năm nay chính thức mở đơn đăng ký tham gia, dự kiến quy tụ nhiều nhà khoa học, chuyên gia đầu ngành, doanh nghiệp và sinh viên khắp cả nước, với chuỗi hoạt động gồm thuyết trình học thuật, trình bày poster nghiên cứu, tọa đàm chuyên đề, workshop kỹ năng và tham quan thực địa. Những đề tài xuất sắc nhất sẽ được vinh danh và trao giải thưởng nhằm ghi nhận nỗ lực nghiên cứu của giới trẻ.

Khơi thông bài toán "khát nhân lực" trong ngành bảo tồn

Trong bối cảnh thế giới chuyển dịch mạnh mẽ sang phát triển xanh, năng lực "Environmental stewardship" (tư duy và hành động có trách nhiệm với môi trường) đã được Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF) xếp vào top 10 kỹ năng việc làm quan trọng nhất giai đoạn 2025 - 2030. Nhu cầu nhân lực có kỹ năng môi trường không chỉ giới hạn trong ngành môi trường mà còn mở rộng sang các lĩnh vực như luật, kinh doanh, giáo dục và quản trị công.

Tuy nhiên, tại Việt Nam, ngành bảo tồn vẫn đang đối diện thực trạng thiếu hụt nhân lực nghiêm trọng. Sinh viên tốt nghiệp chuyên ngành môi trường, sinh học hay quản lý tài nguyên thường thiếu kỹ năng mềm và kinh nghiệm thực tế - hai yếu tố tố quan trọng trong quá trình tìm việc. Trong khi đó, các doanh nghiệp và tổ chức lại có xu hướng ưu tiên ứng viên đã có kinh nghiệm, dẫn đến một vòng luẩn quẩn: không có kinh nghiệm thì không tìm được việc, không có việc thì không tích lũy được kinh nghiệm.

Với mục tiêu lấp đầy khoảng trống này, SCNC ra đời như một diễn đàn mở để sinh viên tiếp cận nghiên cứu thực tế, giao lưu với chuyên gia đầu ngành và khám phá cơ hội nghề nghiệp trong và ngoài lĩnh vực bảo tồn. Sau 3 mùa tổ chức, SCNC đã ghi nhận hàng trăm lượt sinh viên và nhà bảo tồn trẻ tham gia, hơn 100 đề tài nghiên cứu được nộp, và đặc biệt: 30% người tham dự đã tìm được việc làm hoặc có bước tiến nghề nghiệp sau hội nghị; 22% người tham dự trở thành học viên cao học hoặc nghiên cứu sinh trong lĩnh vực bảo tồn; 58% người tham dự là nữ giới, góp phần thúc đẩy bình đẳng giới trong các ngành STEM.

Không chỉ là sân chơi học thuật, đây còn là "bệ phóng" cho những bạn trẻ đến từ các ngành ngoài môi trường. Điển hình là Hải Trang, sinh viên ngành Luật, người đã tìm thấy hướng đi nghề nghiệp sau khi tham dự hội nghị năm 2024: "Hội nghị đã giúp em trau dồi nhiều kỹ năng, đặc biệt là phân tích và nghiên cứu chính sách. Em đã ứng tuyển và trở thành Nghiên cứu viên chính thức sau thời gian thực tập, nhờ những kiến thức và kết nối có được".

Bảo tồn: Không chỉ là việc của kiểm lâm hay nhà khoa học

Là một trong 16 quốc gia có mức độ đa dạng sinh học cao nhất thế giới, Việt Nam đang phải đối mặt với tốc độ suy thoái nhanh chóng về môi trường sống và các loài hoang dã. Trong khi đó, các chỉ tiêu sinh thái trong 17 Mục tiêu Phát triển Bền vững của Liên Hợp Quốc - như SDG 13 (Khí hậu), SDG 14 (Biển) và SDG 15 (Đất liền) - hiện vẫn đang tiến triển chậm tại Việt Nam.

Thực tế này đòi hỏi công tác bảo tồn không chỉ dừng lại ở lực lượng chuyên môn trong rừng núi hay biển đảo mà phải được tích hợp vào nhiều lĩnh vực như giáo dục, luật pháp, truyền thông, kinh doanh… Tuy nhiên, Tiến sĩ Trang Nguyễn - Giám đốc WildAct - nhận định: "Nhiều người vẫn hiểu sai về nghề bảo tồn. Họ nghĩ bảo tồn chỉ dành cho kiểm lâm, nhà sinh học, làm việc trong rừng sâu. Trong khi thực tế, công việc bảo tồn rất đa dạng - từ nghiên cứu, giảng dạy, truyền thông, đến phát triển chính sách tại thành phố. Việc thiếu hiểu biết này khiến ngành bảo tồn khó thu hút được nguồn nhân lực chất lượng".

Một vấn đề đáng lo ngại khác là sự thiếu vắng cơ hội nghề nghiệp rõ ràng trong ngành bảo tồn. Nhiều sinh viên yêu thích thiên nhiên nhưng không nhìn thấy lộ trình nghề nghiệp cụ thể, từ đó bỏ qua một lĩnh vực đầy tiềm năng và mang tính xã hội cao.

Theo báo cáo của Ngân hàng Thế giới, tính đến năm 2023, Việt Nam đã có 39 nhóm "việc làm xanh" và 88 ngành nghề đang trên đà "xanh hóa". Trong tương lai gần, các công việc trong lĩnh vực này được dự đoán sẽ tăng trưởng tới 41% cho sự chuyển mình mạnh mẽ của nền kinh tế xanh tại Việt Nam.

Trong bối cảnh đó, các nền tảng như Hội nghị Sinh viên về Bảo tồn Thiên nhiên không chỉ mang lại trải nghiệm học thuật và nghề nghiệp quý giá cho sinh viên mà còn đóng vai trò thúc đẩy tư duy bền vững, mở rộng cơ hội nghề nghiệp xanh và tạo dựng một thế hệ lãnh đạo môi trường tương lai.