“Vì sao yêu” và “Tư duy đột phá” - khi người lính chọn ngòi bút làm vũ khí

Buổi lễ ra mắt hai tập sách của Đại tá, nhà báo Nguyễn Hòa Văn sáng ngày 06/12/2025. Ảnh: Nguyễn Quân.

Buổi lễ ra mắt hai tập sách của Đại tá, nhà báo Nguyễn Hòa Văn do báo Cựu Chiến binh Việt Nam và báo Biên Phòng cùng đứng ra tổ chức. Trong không gian ấm cúng của buổi giới thiệu, điều đọng lại không chỉ là hai ấn phẩm mới mà còn là sự tái hiện hành trình hơn bốn thập kỷ của một sĩ quan biên phòng đã đi qua hai trận tuyến: biên cương và chữ nghĩa. Đó là hành trình của một người từng đứng nơi phên dậu Tổ quốc, rồi sau này chọn đứng ở tuyến lửa báo chí chính luận – nơi "giặc nội xâm" không ngừng biến hóa.

Sinh ra ở vùng biển Kỳ Anh (Hà Tĩnh), Nguyễn Hòa Văn nhập ngũ từ rất sớm, gắn bó cả đời với lực lượng Công an nhân dân vũ trang (nay là Bộ đội Biên phòng). Trước khi cầm bút, ông từng là Phó chỉ huy Bộ đội Biên phòng tỉnh Hà Tĩnh – người trực tiếp trải nghiệm những nhọc nhằn của công cuộc giữ đất, giữ dân. Thành tích học tập của ông – xuất sắc ở Trường Sĩ quan Biên phòng, Trường Đoàn, Học viện Chính trị quân sự và nhóm chuyên gia pháp luật – không phải để "trang điểm lý lịch", mà là nền tảng cho tư duy phân tích, lập luận sắc gọn mà sau này trở thành đặc trưng của một cây bút chính luận.

Nguyễn Hòa Văn đến với báo chí không theo đường truyền thống của phóng viên. Chỉ sau khi bước sang lĩnh vực này, ông đã ngồi vào ghế Tổng Biên tập Báo Biên phòng – vị trí mà nhiều người cần cả chục năm phấn đấu mới chạm tới. Mười lăm năm làm Tổng Biên tập, ông ít xuất hiện với tư cách tác giả, nhưng dấu ấn lại nằm trong những chương trình giao lưu truyền hình, những bộ "Ký sự biên phòng", "Ký sự biển đảo" giúp khán giả cả nước nhìn thấy đời sống biên cương bằng con mắt thấu cảm và có trách nhiệm.

Bước ngoặt đến sau năm 2016, khi ông nghỉ hưu từ quân đội và được mời về làm Giám đốc Cổng thông tin điện tử Hội Nhà báo Việt Nam. Chính tại đây, ông đối diện trực tiếp với những lá đơn tố cáo, những tiếng kêu của doanh nghiệp và người dân thúc thủ trong "cơ chế xin – cho", trong tha hóa đạo đức công vụ. Từ giao điểm ấy, nhu cầu cầm bút bùng lên – không phải từ cảm hứng văn chương, mà từ thôi thúc tự vệ và cảnh tỉnh. Đó là sự tự vệ cho nghề báo và cảnh tỉnh trước một quyền lực đang bị biến dạng bởi tham nhũng, lợi ích nhóm.

Ông không chỉ phê phán tình trạng "sáng đăng, trưa gặp, chiều gỡ" bằng lời than. Nguyễn Hòa Văn đề xuất xây dựng phần mềm theo dõi việc sửa – gỡ bài trên báo điện tử, biến một vấn đề đạo đức thành một hệ thống giám sát cụ thể. Những báo cáo hàng tuần gửi lên lãnh đạo Hội Nhà báo và Ban Tuyên giáo Trung ương đã góp phần chặn đứng một thói quen nguy hiểm của báo chí, đồng thời tạo áp lực lành mạnh lên đội ngũ cầm bút.

Từ nền tảng đó, loạt bài "Chống được Chạy sẽ thành công" ra đời, đoạt giải A Giải báo chí toàn quốc về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực. Ông không đi theo lối điều tra vụ án, mà mổ xẻ "Chạy" như một cơ chế vận hành xã hội, chạy để có quyền, có tiền; rồi quyền – tiền hoán vị, kéo theo danh dự và tình cảm. Khi ông viết "Chạy là nét đặc trưng biến thái trong quan hệ xã hội đương thời", đó không phải là lời quở trách đạo đức mà là kết luận của một người hiểu sâu cơ chế quyền lực.

"Tư duy đột phá" – cuốn sách ra mắt hôm nay – là sự kết tinh có hệ thống của các phân tích ấy. Phần đầu xoáy sâu vào cuộc chiến chống "giặc nội xâm" trong nhiệm kỳ Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng. Ông gọi đúng những từ khóa gai góc mà nhiều người ngần ngại, đó là lợi ích nhóm, quyền lực không chính danh, "hợp thức hóa dân chủ", sự non yếu trong quản lý nhà nước. Nhưng ông không chỉ trích bằng cảm tính; ông chỉ ra mối liên hệ giữa thể chế – con người – văn hóa, giữa luật trên giấy và "lệ làng" trong vận hành bộ máy.

Phần hai mở rộng sang bối cảnh hiện nay, khi Đảng ban hành bộ "tứ trụ" nghị quyết về đổi mới bộ máy, kinh tế, pháp luật và đội ngũ cán bộ. Nguyễn Hòa Văn lạc quan, nhưng đó là sự lạc quan của người nhìn thẳng vào thách thức. Đó là lãng phí kép, độ trễ pháp luật, rào cản trong tư duy lập pháp, những vùng tối trong chuyển đổi số. Ông nhiều lần nhấn mạnh "cải cách thể chế, đột phá thành trì nhóm lợi ích và trọng dụng nhân tài mới là chìa khóa đưa đất nước bứt lên."

Tập thơ "Vì sao yêu" nằm ở cực khác nhưng không tách rời. 39 bài thơ và một ca khúc không chỉ là tiếng nói tình cảm mà còn mang nhãn quan xã hội. Những bài "Quan tham", "Bản lĩnh nhà báo", "Rằm tháng Bảy lời ruột gan vì Đảng" cho thấy ngay trong thơ, ông cũng nhìn đời bằng con mắt phản biện. Còn những bài thơ tình không phải để trốn vào lãng mạn, mà để giữ con người khỏi trượt xuống bi quan trước những nghịch lý đời sống. Triết lý "Chữ Tâm làm gốc mới ra chữ Tài" vì thế không chỉ dành cho người viết, mà cho bất kỳ ai cầm quyền, cầm tiền trong bộ máy.

Các tướng lĩnh, nhà nghiên cứu, nhà văn tại lễ ra mắt sáng 6/12 gặp nhau ở một điểm khi chia sẻ, hai cuốn sách là "một chỉnh thể tư tưởng – nghệ thuật", nơi chất lính hòa vào chất thơ, chất báo hòa vào chất trí tuệ. Nhưng có lẽ, giá trị lớn nhất nằm ở quan điểm Nguyễn Hòa Văn dành cho nghề báo. Ông phê phán thói quen "ăn theo" của không ít tòa soạn: nhìn quyết định kỷ luật là vội kết tội, vùi dập, làm nóng vấn đề mà thiếu phân tích nguyên nhân, thiếu cái nhìn nhân văn và thiếu sự tỉnh táo của người kiến tạo dư luận. Ông đòi hỏi báo chí phải "viết cho ai, vì cái gì, viết thế nào để xây dựng". Đó cũng là cách ông buộc chính mình phải thẳng lưng.

Khi người lính năm nào chọn ra mắt cùng lúc một tuyển chính luận về "giặc nội xâm" và một tập thơ trữ tình mang tên "Vì sao yêu" trong thời điểm cả nước hướng tới Đại hội XIV, sự kiện này vượt xa phạm vi văn hóa. Đó là một thông điệp kép, yêu để không cực đoan, nhưng yêu không có nghĩa là nhắm mắt; bảo vệ Đảng, bảo vệ chế độ không đồng nghĩa với tô hồng.

Qua hai tập sách, chân dung Nguyễn Hòa Văn vì thế hiện lên như hình ảnh một người lính – người viết đang cố kết hai trận tuyến. Đó là sự bảo vệ biên giới và gìn giữ sự trong sạch của đời sống công quyền. Hai cuốn sách ra mắt hôm nay chỉ là hai nấc thang mới, nhưng chúng đặt ra câu hỏi lớn cho mỗi người cầm bút, trước khi đòi hỏi chữ Tài ở người khác, ta có dám soi lại chữ Tâm của chính mình hay không. Và có lẽ, đó mới là dư ba sâu xa nhất mà bạn đọc, khi gấp những trang cuối của hai cuốn sách lại, chắc hẳn sẽ có cùng cảm nhận như tôi.