Không chỉ là một nhà lãnh đạo kiệt xuất, Nguyễn Ái Quốc – Hồ Chí Minh còn là một nhà báo lỗi lạc, người khơi nguồn và đặt nền móng cho nền báo chí cách mạng Việt Nam. 

Kể từ khi rời bến cảng Nhà Rồng trên chiếc tàu La Touche Treville vào năm 1911, bắt đầu hành trình “30 năm bôn ba tìm đường cứu nước”, vị lãnh tụ thiên tài của cách mạng Việt Nam đã tìm ra vũ khí sắc bén trong công cuộc đấu tranh vì hòa bình độc lập, đó là: Báo chí.

(Ảnh tư liệu)

Bộ phim tài liệu “Nhà báo Nguyễn Ái Quốc: Giải mã hồ sơ mật thám Pháp” sẽ khắc họa chân dung nhà báo Nguyễn Ái Quốc, quá trình người thanh niên yêu nước đến với sự nghiệp báo chí, học và rèn luyện viết báo tại Pháp như thế nào, đấu tranh qua báo chí ra sao, đưa những bài viết và những tờ báo cách mạng đến với quần chúng như thế nào, khiến nhà cầm quyền, cảnh sát và mật thám tại Pháp và Đông Dương đau đầu như thế nào thông qua các tác phẩm báo chí xuất sắc và đầy tính chiến đấu của mình - đặc biệt là với hai tờ báo Le Paria và Thanh Niên do Người trực tiếp tổ chức xuất bản.

Bộ phim sẽ tập trung giải mã khối tư liệu đồ sộ và bộ Hồ sơ mật thám Pháp theo dõi Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh từ năm 1919-1945, từ đó khắc họa tư tưởng, nhân cách, bản lĩnh, trí tuệ, tài năng kiệt xuất của nhà báo cách mạng Nguyễn Ái Quốc – Hồ Chí Minh.

Bộ phim cũng công bố nhiều tài liệu quý, chưa từng hoặc ít được biết đến về nhà báo Nguyễn Ái Quốc và các tác phẩm báo chí của Người, tại Trung tâm lưu trữ hải ngoại Pháp, các Trung tâm lưu trữ của Quốc hội, Sở cảnh sát Pháp, Thư viện Quốc gia Pháp, những bài báo gốc của Nguyễn Ái Quốc tại kho tư liệu của các tờ báo L’Humanite, La Vie Ouvrière… Đặc biệt, lần đầu tiên, bộ phim đã tiếp cận được toàn bộ bản dịch tiếng Pháp của 208 số báo Thanh Niên, được lưu giữ trong suốt 100 năm qua tại Trung tâm lưu trữ Quốc gia Pháp. Những bản dịch đầy đủ quý giá này giúp chúng ta hiểu hơn về phong cách báo chí cách mạng của tờ báo Thanh Niên, đặc biệt là vai trò của Nguyễn Ái Quốc đối với tờ báo này cũng như với phong trào cách mạng Việt Nam.

Và trước khi bộ phim chính thức đến với khán giả vào 20h10 ngày 18/6 trên kênh VTV1, Thời báo VTV đã có cuộc trò chuyện với nhà báo Trần Thu Hiền - đạo diễn của phim - về quá trình thực hiện bộ phim này. 

Trong cuộc trò chuyện, nhà báo Trần Thu Hiền nói trong hơn một năm qua, kể từ khi lên kế hoạch cho dự án phim này, chị và ê-kíp luôn cảm thấy một áp lực rất lớn.

"Đối với chúng tôi, đề tài về Bác đã là một áp lực rồi. Vì cho đến bây giờ, đề tài về Bác đã được rất nhiều người làm, nên chúng tôi phải tìm ra những điểm thú vị, mới mẻ cho bộ phim của mình. Và áp lực nhất chính là bộ phim của mình có gì đặc biệt không?" - nhà báo Thu Hiền nói - "Có thể không phải là tất cả đều phải mới hết nhưng là những điều mà nhiều người chưa biết. Đấy là áp lực lớn nhất đối với tôi và ê-kíp".

(Ảnh chụp tư liệu)

Cũng trong chia sẻ của mình, nhà báo Trần Thu Hiền cho biết một áp lực lớn khác mà chị và ê-kíp phải đối diện chính là kho tư liệu lớn mà ê-kíp của chị được tiếp cận trong thời gian làm phim về Chủ tịch Hồ Chí Minh.

"Khi đi quay, chúng tôi tìm được rất nhiều tư liệu, rất nhiều chất liệu cho phim, cả 1 kho tư liệu 10 ngàn trang. Vì thế, đó cũng là một khó khăn lớn đối với chúng tôi trong quá trình hậu kỳ cho phim. Chúng tôi phải chọn ra những gì mình thật sự cần cũng như phù hợp nhất cho phim của mình".

Chị có thể nói một chút về quá trình tiếp cận khối tài liệu lớn về Bác không?

- Chúng tôi đã được tiếp cận các tài liệu về Bác tại Trung tâm lưu trữ của Pháp và chúng tôi cũng đã chọn lọc những nội dung mà mình muốn trong thời gian ghi hình tại đây. Nhưng vì thời gian có hạn nên nhiều tư liệu chúng tôi phải chụp lại để về nghiên cứu sau. Trong giai đoạn sau đó, khi đọc và nghiên cứu các tư liệu, chúng tôi phải kiểm tra, đối chiếu thật chính xác nên giai đoạn này mất rất nhiều thời gian. 

Chúng tôi có rất nhiều tư liệu nhưng không thể mang hết vào phim. Chúng tôi phải lọc ra cái gì quý nhất, tốt nhất cho phim của mình, để cuối cùng ra được 1 kịch bản cô đọng nhất. Mình không thể tham lam được vì thời lượng cho phim chỉ có 45' thôi. Chúng tôi đã cố gắng để trong 45' ấy làm thế nào để tạo được thông điệp, những thông tin, những nội dung mà mình muốn gửi đến khán giả.

Công việc này giống như mình đi chợ, mình chọn lựa các món đồ rồi sau đó về mình phải sắp xếp, chọn ra những nguyên liệu, gia vị tốt nhất cho bữa ăn của mình vậy.

Chị vừa ví chuyện làm phim giống như đi chợ và chọn món cho một bữa ăn, mà đi chợ thì hay sa đà lắm, chị có bị rẽ ngang, rẽ trái không?

- (cười) Lúc đi quay, cái gì thấy cũng hay, cũng quý nên việc đầu tiên chúng tôi làm là phải gom hết và mang về. Sau đó thì cùng ngồi lại với nhau, xem lại và cân nhắc lại tất cả những gì mình có trong tay.

Trong quá trình làm phim này, từ trước khi đi cho đến trong quá trình quay phim và cả sau khi đã đi quay về thì chúng tôi vẫn luôn luôn và không ngừng tiếp tục nghiên cứu những tư liệu mà chúng tôi có được. Bạn có thể hình dung nó như một sợi chỉ, mình cứ nghiên cứu lại tiếp tục ra thêm...

Nhà báo Trần Thu Hiền.

Chị có thể nói cụ thể hơn về bộ phim mà khán giả sẽ được thưởng thức về nhà báo Nguyễn Ái Quốc?

- Như tôi đã nói ở trên, chúng tôi đã được tiếp cận một khối lượng tư liệu rất lớn về Bác nhưng không thể sử dụng hết vào bộ phim. Chúng tôi chỉ lựa chọn những gì phù hợp với mạch và cảm xúc của phim. Đây là bộ phim đang kể về hành trình của nhà báo Nguyễn Ái Quốc - từ những bài báo đầu tiên cho đến những dấu ấn các bài báo của Người sau này.

Cách kể chuyện của bộ phim này cũng không có gì quá phức tạp. Chúng tôi vẫn đi theo những dấu mốc trong hành trình báo chí của Bác nhưng sẽ lựa chọn những điểm nhấn cho phim, đi sâu vào các chi tiết. Ví dụ như trong những báo cáo của mật thám về nhà báo Nguyễn Ái Quốc có rất nhiều, nhưng chúng tôi chọn chi tiết nào thật sự đắt, làm nổi bật lên sự khó khăn, gian khổ, sự hiểm nguy mà Bác phải đối mặt để vượt qua trong thời gian ấy. Tất cả những chi tiết này sẽ cho thấy một con người vĩ đại nhưng cũng rất bình dị trong hành trình đấu tranh vĩ đại ấy - vừa làm cách mạng vừa làm báo. 

Khi xem phim, khán giả sẽ thấy một con người vĩ đại nhưng không xa cách.

(Ảnh chụp tư liệu)

Ê-kíp phim "Nhà báo Nguyễn Ái Quốc: Giải mã hồ sơ mật thám Pháp" trong quá trình làm phim, ghi hình tại Kho tư liệu Tổng liên đoàn lao động Pháp. Ê-kíp nghiên cứu, tìm các bài báo của Nguyễn Ái Quốc trên báo La Vie Ouvrière. (Ảnh: Nhân vât cung cấp)

Điều thú vị nhất với chị và ê-kíp trong hành trình đi tìm những tư liệu về Bác, khi làm bộ phim này là gì? Có có thể chia sẻ một chút về những điều đó với độc giả?

- Khi chúng tôi đến Pháp thực hiện bộ phim này, điều ấn tượng nhất với chúng tôi chính là cách mà nước Pháp trân trọng và bảo vệ những di sản tư liệu họ có. Khi chúng tôi liên hệ, nói sẽ làm phim về Bác - một con người đã gắn bó 6-7 năm tại Paris - thì họ đồng ý ngay và hỗ trợ cho chúng tôi nhiều nhất những gì chúng tôi cần cho bộ phim của mình. Thư viện quốc gia Pháp đã dành cho chúng tôi một ngoại lệ, thực sự là một ngoại lệ. Họ đã tổ chức một chuyến xe đưa tất cả những tư liệu báo chí, những tập báo Le Paria... cả trăm năm rồi cho chúng tôi. 

Những tư liệu quý ấy được họ lưu giữ tại những kho lưu trữ và được bảo quản rất đặc biệt. Thư viện ở Paris chỉ là phòng đọc thôi. Nên khi chúng tôi đề nghị, họ đã cử ra những nhân viên với phương tiện đặc biệt đến Paris cho ê-kíp tiếp cận với những tư liệu quý giá ấy. Tất nhiên trong quá trình quay hình, mình không được trực tiếp chạm tay vào những tư liệu mà có nhân viên hỗ trợ lật giở những tư liệu, họ sẽ giúp mình tìm trang báo nào mình cần tìm để quay.

(Ảnh chụp tư liệu)

Có những tư liệu quý nào chị và ê-kíp đã tìm được trong thời gian này?

- Chúng tôi tìm được bức thư viết tay của chủ bút báo Le Populaire (báo Dân chúng) gửi cho thư viện, đề nghị thư viện tạo điều kiện cho Nguyễn Ái Quốc vào đó để đọc sách, tham khảo tư liệu. Những tư liệu ấy ít khi nào được tiếp cận bản gốc nhưng Trung tâm lưu trữ quốc gia Pháp đã rất tạo điều kiện cho mình khi họ biết được mong muốn được tiếp cận, quay trực tiếp hiện vật. 

Bất ngờ nhất là những bản dịch của báo Thanh niên chúng tôi tìm thấy ở đây. Đó là một bộ sưu tập trọn vẹn tất cả các số báo - từ đầu tiên đến cuối cùng. Và các số báo ấy đều được chánh mật thám tổ chức dịch cẩn thận sang tiếng Pháp, và toàn quyền Đông Dương đã gửi sang để phân tích. Trước khi sang Pháp, chúng tôi không biết trong kho lưu trữ quốc gia Pháp có sự tồn tại của bộ dịch đó. Chúng tôi chỉ nghĩ mình sẽ sang đó tìm tất cả những gì có thể có liên quan đến báo Thanh niên thôi. Nhưng kết quả mình nhận được nó vượt ra ngoài sự mong đợi của mình.

Vậy còn chuyến đi đến Trung Quốc của chị và ê-kíp thì như thế nào?

- Khi chúng tôi đến Trung Quốc, chúng tôi cũng được tạo điều kiện tốt nhất, nhưng ở mỗi nơi thì có những quy định khác nhau. Trước khi đến đây, chúng tôi cũng chuẩn bị cho khâu sản xuất rất chu đáo nên trong quá trình quay phim cũng không gặp khó khăn gì. 

Ê-kíp phim chụp ảnh lưu niệm bên bia tưởng niệm liệt sĩ Phạm Hồng Thái. (Ảnh: Nhân vật cung cấp)

Phía bạn đã tạo điều kiện cho chúng tôi được tiếp cận với tất cả những gì chúng tôi cần. Chúng tôi đã có những buổi quay rất quý tại di tích số 13 đường Văn Minh - nhà lưu niệm, di tích về Hồ Chí Minh ở Quảng Châu. Ở đấy vẫn đang giữ gìn nguyên vẹn không gian nơi bác Hồ đào tạo chính trị cho các thanh niên, nơi tổ chức làm báo, in báo Thanh niên... Và chúng tôi đã có những cảnh quay tái hiện thật sự chân thực nhất có thể - không gian cách đây 100 năm, nơi mà Bác và các thanh niên của Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên làm báo, sinh hoạt chính trị... 

Tại Trung Quốc, họ cũng gần như đã dành ngoại lệ cho chúng tôi khi cho chúng tôi được quay phim trong những không gian có tính lịch sử ấy. Mình không thể tìm được ở đâu một không gian như thế. Trong đó có những hiện vật họ đã giữ 100 năm rồi nhưng vẫn cho mình tiếp cận để quay.

Đối với chị, làm phim về nhân vật đặc biệt như Bác trong một bối cảnh cũng rất đặc biệt – chúng ta đang kỷ niệm sự kiện 100 năm ngành báo chí Cách mạng Việt Nam - có ý nghĩa như thế nào? Và điều mà ê-kíp muốn gửi gắm qua bộ phim này?

- Bộ phim này rất đặc biệt đối với chúng tôi, bởi vì bản thân chúng tôi là những người theo nghề báo, đã gắn bó với nghề này trong rất nhiều năm qua. Nên việc được đi theo hành trình, dấu chân của nhà báo Nguyễn Ái Quốc trong thời điểm lịch sử dân tộc, gắn với hành trình cách mạng của Người có ý nghĩa rất lớn. Nó cũng càng ý nghĩa hơn, như bạn nói, những người làm báo chúng ta đang chuẩn bị cho sự kiện kỷ niệm 100 năm báo chí Cách mạng Việt Nam. Vì thế, chúng tôi hy vọng và mong bộ phim của mình sẽ chuyển tải được không chỉ là tầm vóc, tư tưởng, bản lĩnh, trí tuệ của Bác, của nhà báo Nguyễn Ái Quốc, mà còn muốn khắc hoạ rõ nét hơn về con người vĩ đại ấy - Người rất vĩ đại nhưng cũng rất đỗi bình dị. Người đã truyền cảm hứng lớn về tinh thần tự học, tự học suốt đời.

Bác đã viết báo bằng tiếng Pháp trên đất Pháp, viết báo bằng tiếng Trung Quốc trên đất Trung Quốc, và nhiều ngoại ngữ khác trước khi viết báo bằng tiếng Việt... Bác là một con người có một nỗ lực phi thường, luôn rèn luyện, tự học để có thể thành công với nghề mình chọn. Bác luôn luôn viết, không bao giờ ngừng viết và vẫn viết cho đến tận những giây phút cuối cùng của đời mình. 

Khi làm bộ phim này, chúng tôi được thấy đam mê vô cùng lớn của Bác với nghề báo và Bác yêu nghề báo này như thế nào. Bác đã truyền cho chúng tôi rất nhiều cảm hứng - khi đã chọn nghề này mình phải luôn luôn nỗ lực và học hỏi. Khi làm phim về Bác, chúng tôi càng thấy rõ điều này hơn bao giờ hết. 

Cảm ơn chị về những chia sẻ!

Ê-kíp phim "Nhà báo Nguyễn Ái Quốc: Giải mã hồ sơ mật thám Pháp" chụp ảnh lưu niệm bên tượng Chủ tịch Hồ Chí Minh tại khuôn viên Bảo tàng lịch sử sống tại Montreuil, ngoại ô Paris. (Ảnh: Nhân vật cung cấp)

Bộ phim "Nhà báo Nguyễn Ái Quốc: Giải mã hồ sơ mật thám Pháp" sẽ phát sóng vào 20h10 trên kênh VTV1 vào ngày mai (18/6), và trên kênh VTV4 lúc 20h ngày 19/6 và 14h15' ngày 21/6. Mời các bạn đón xem!

___

Thực hiện: Tiêu Trang Bảo Ngọc