Sự chuyển hướng mới của điện ảnh Việt trong cách thể hiện hình ảnh người phụ nữ

Từ ngày 17/10, bộ phim mới của đạo diễn Khương Ngọc mang tên Cục vàng của ngoại đã chính thức ra mắt khán giả. Tính đến hết ngày Chủ nhật 19/10, theo thống kê tham khảo từ Box Office Vietnam, phim vượt mức 29 tỷ đồng. Đây là doanh thu được đánh giá tích cực trong bối cảnh các bộ phim ra rạp đang phần nào giảm nhiệt sau cao điểm với Mưa đỏ và Tử chiến trên không.

Xoay quanh hai nhân vật chính là bà Hậu (Việt Hương đóng) và bà Khanh (Hồng Đào đóng), Cục vàng của ngoại mở ra câu chuyện về 3 thế hệ phụ nữ trong gia đình với những diễn biến vừa đời thường, gần gũi, vừa chan chứa yêu thương đồng thời lại day dứt dằng xé về khoảng cách, mâu thuẫn thế hệ với những nỗi niềm của cả đời người.

Người bà trong phim trở thành nhân vật trung tâm, kết nối cả những yêu thương nhưng bản thân lại có biết bao những trăn trở, định kiến khi cố gắng vun vén hạnh phúc cho con, cho cháu. Dù có những biến cố dồn dập, ở họ vẫn nguyên vẹn sự hi sinh, tận tụy, hết lòng cho gia đình.

Một dự án phim khác cũng lấy nhân vật người bà là trung tâm của đạo diễn Hoàng Nam thực hiện với tên gọi Bà đừng buồn con dự kiến ra rạp vào ngày 12/12. Phim khai thác mối quan hệ gắn bó giữa các thế hệ, đặt trong bối cảnh đời sống đô thị Hà Nội ngày nay. Tác phẩm không chỉ là câu chuyện riêng của một gia đình, mà còn là lời nhắn gửi nhân văn: hãy trân trọng ký ức, tình thân và khát vọng vươn lên của thế hệ trẻ.

NSND Thanh Hoa đảm nhận vai chính - bà Nga Tứ. Phim còn quy tụ NSND Bùi Bài Bình, NSƯT Chiều Xuân, nghệ sĩ Quách Thu Phương, diễn viên Hà Hương, ca sĩ Tuấn Hưng... Ngoài ra còn có sự xuất hiện đáng chú ý của các nhân tố trẻ đảm nhận vai những người cháu như Trà My (Top 6 Vietnam's Next Top Model) và Trần Tú - con trai NSND Trần Lực - trong vai nam chính.

Đề tài gia đình, "đứt gãy thế hệ" vốn rất quen thuộc với khán giả Việt và được các nhà làm phim tập trung khai thác bằng nhiều hình thức thể hiện. So với người mẹ, người bà trên phim Việt có phần ít được thể hiện một cách nổi bật. Vì thế sự xuất hiện của hai bộ phim cùng đặt người bà ở vị trí trung tâm, soi chiếu các mối quan hệ dưới góc nhìn của người bà cho thấy sự chuyển hướng mới trong cách xây dựng hình ảnh người phụ nữ. Tuy nhiên, có ý kiến cho rằng, hướng đi này có thể chịu ảnh hưởng từ phim Gia tài của ngoại - tác phẩm điện ảnh gây tiếng vang lớn của Thái Lan. Với Cục vàng của ngoại, bên cạnh phim còn vấp phải những nghi ngại ban đầu khi giữ lại nhiều diễn viên từng gây dấu ấn đậm nét trong phim Chị dâu cũng do Khương Ngọc đạo diễn ra mắt cuối năm 2024 đầu năm 2025.

Thời báo VTV có cuộc trò chuyện thêm với Khương Ngọc về cách tìm được màu sắc riêng cho mình khi khai thác "tính nữ" trong các bộ phim.

PV: Được biết ban đầu bộ phim Chị dâu dự định chọn ngày ra rạp là dịp 8/3, còn Cục vàng của ngoại thì đang nhận được nhiều sự chú ý dịp 20/10. Anh có chủ định chọn thời điểm hướng về những người phụ nữ cho các tác phẩm được đánh giá đậm "tính nữ", dàn diễn viên cũng chủ yếu là nữ của mình?

Đạo diễn Khương Ngọc: Thực ra khi ra rạp, các đoàn phim đều phải cân nhắc nhiều yếu tố từ tiến độ đến thời thế và tương quan lực lượng với các phim khác. Năm ngoái, với Chị dâu, lịch được thay đổi để hướng vào dịp Noel, Tết Dương lịch. Năm nay tôi cũng đã tính đưa Cục vàng của ngoại vào một dịp Tết nhưng khi xem xét lại thấy sẽ "đụng" với dự án nặng ký nên cuối cùng ra rạp vào 17/10 như khán giả đã thấy. Từ sự quan sát của mình, tôi thấy ngay cả những tháng được coi là thấp điểm vẫn có thể có phim "thắng". Vấn đề vẫn tùy thuộc vào chất lượng phim, sự khác biệt cũng như những giá trị mà phim mang lại, cùng với đó là độ phủ, hiệu ứng...

Ai cũng muốn phim thành công về doanh thu nhưng từ sau phim Chị dâu tôi nhận ra những điều ý nghĩa muốn giữ xuyên suốt cuộc đời hoạt động nghệ thuật. Khi biết rằng tác phẩm chạm được tới cảm xúc khán giả, thấy được những giọt nước mắt và được nghe chính họ chia sẻ về những suy nghĩ, về sự thay đổi mà phim mang lại... tôi nhận thấy được giá trị của mình trong cuộc đời. Nếu phim có thể giúp ích cho ai đó, ban đầu là dù chỉ là vài người thôi nhưng sau đó nhiều dần hơn, tôi cảm thấy xứng đáng để bỏ công sức thực hiện.

Đối diện với một số ý kiến cho rằng phim chịu ảnh hưởng từ Gia tài của ngoại, anh sẽ chọn cách trả lời ra sao?

Tôi yêu thích bộ phim Thái Lan trên nhưng đó không phải là nguồn cảm hứng dẫn dắt tôi thực hiện Cục vàng của ngoại. Trong văn hóa, cuộc sống của người Á Đông sẽ có những nét tương đồng, nhất là khi kể câu chuyện, xây dựng hình ảnh về người lớn tuổi. Khán giả xem phim tiếp cận câu chuyện về bà ngoại nhưng với tôi đó là cách gửi gắm những tâm tư, cảm xúc về mẹ. Tôi may mắn có một người mẹ tuyệt vời, lại lớn lên cùng với các chị nên đúng là "tính nữ" trong phim của tôi xuất hiện một cách tự nhiên. Tôi cũng may mắn được làm việc với những nữ nghệ sĩ mình vô cùng ngưỡng mộ như chị Việt Hương, Hồng Đào, Lê Khánh từ phim Chị dâu và thuyết phục được họ cùng đồng hành khi thực hiện Cục vàng của ngoại.

Cách anh chắt lọc những chi tiết nhỏ nhưng tinh tế khi thể hiện hình ảnh người bà trong phim được đánh giá gần gũi, đời thường mà khán giả khi xem phim cảm thấy tìm được chuyện của mình trong đó, anh có những nguyên mẫu, sự việc thật làm nguồn cảm hứng?

Nhiều khán giả xem phim có thể thấy ngoại, còn tôi nhìn thấy ở đó hình ảnh người mẹ. Đó là hai thế hệ làm mẹ khác nhau, cách họ thể hiện sự yêu thương, chăm chút cũng khác nhau.

"Tính nữ" trong phim của tôi cao có lẽ vì bản thân những "dữ liệu" từ cuộc sống bên cạnh những người phụ nữ cũng đã đầy ăm ắp. Từ những chuyện có thể hơi riêng tư của phụ nữ như... tiền mãn kinh đến cách sinh hoạt đời thường, cách ăn uống, ngủ nghỉ... là một người con út trong gia đình, tôi đã quan sát và ghi lại theo cách riêng.

Một số chi tiết trong phim mà khán giả nhắc tới tôi cũng lấy cảm hứng từ chính má của mình mà điều chỉnh cho phù hợp hơn, chọn lọc những gì là "mẫu số chung" của lứa tuổi các ngoại. Cách các ngoại cất giữ vốn liếng riêng, cho cháu ăn, chăm sóc cháu, đưa cháu đi học... rất phổ biến trong đời sống thường ngày, là một phần ký ức không thể quên của bao người. Tôi chọn những gì mang tính nhận diện cao, có khả năng khơi gợi cảm xúc của số đông.

Bên cạnh nhiều lời khen về yếu tố cảm xúc, sức tác động mạnh mẽ đến vùng kỷ niệm thì cũng có ý kiến cho rằng, so với tác phẩm thành công trước đó là Chị dâu, Khương Ngọc đang hơi an toàn. Cục vàng của ngoại chậm, buồn và hồi cuối dường như khá nặng, anh nghĩ sao về nhận định này?

Thành thật mà nói tôi cảm thấy mình không thể làm một bộ phim về ngoại với tiết tấu nhanh và quá nhiều drama. Khi bắt đầu khởi động, tôi có cảm giác một mình ở một phe "đối đầu" với ekip đang khao khát làm một tác phẩm có nhiều dấu ấn hơn nữa. Nhưng tôi đã quyết liệt bảo vệ quan điểm, ý tưởng. Tôi muốn phim về ngoại, về mẹ nhẹ nhàng, có thể chậm buồn như dòng sông êm ái. Trên dòng sông ấy có những mảnh ký ức được thả vào đó, vừa riêng tư mà cũng vừa rất chung, dễ kết nối với số đông.

Coi vậy thôi, nhưng hãy cẩn thận đấy, bạn có thể bị "lụy" bất cứ khúc nào trên dòng sông ấy khi một mảnh ký ức gần gũi bất ngờ bị đánh thức. Tôi đã kiểm chứng điều này từ chính những thành viên trong ekip sản xuất. Khi cảm xúc đã được chạm đến, đạt tới ngưỡng thì sẽ chỉ trào dâng, cuốn người xem vào miên man kỷ niệm với ngoại, với mẹ.

Trong tương lai, anh có dự định tiếp tục làm phim về những người phụ nữ? Và vẫn với những nữ nghệ sĩ đã quen thuộc với anh chứ?

Từ hồi làm phim Livestream tôi đã có hình dung về hướng đi cho mình, từ câu chuyện trong một căn phòng, qua đến Chị dâu là một ngôi nhà, tới Cục vàng của ngoại là căn hẻm, sắp tới sẽ là bối cảnh, là chuyện "bự bự" hơn chút nữa.

Khi làm việc với diễn viên, tôi mong muốn khai thác được tận cùng khả năng của họ, bằng tâm huyết của mình dành tặng cho những nữ nghệ sĩ mà mình yêu mến những vai diễn họ chưa từng có. Tôi có nói vui với chị Việt Hương, đã cùng nhau làm tới bà ngoại rồi thì chắc là hết. Nhưng tôi cũng không biết nữa, chưa nói trước được điều gì.

Với định hướng mở rộng hơn cho câu chuyện sắp tới, lẽ đương nhiên tôi sẽ cần có những gương mặt mới phù hợp để mang đến những điều mới mẻ cho khán giả, để không vấp phải những lời trách nhẹ như "lại nữa à", "sao làm hoài thế".

Xin cảm ơn Khương Ngọc!