Sống thuận thiên theo mùa nước ở Đồng Tháp

Tập mở đầu ký sự Đất lành mang tên Dấu ấn xanh Đồng Tháp vừa phát sóng ngày 19/8 trên kênh VTV Cần Thơ, được thực hiện qua nhiều đợt ghi hình trong suốt một năm. Hành trình trải dài từ vùng Đồng Tháp Mười, nơi đàn cò ốc tìm về trên những cánh đồng lúa, đến xã Phú Thọ, huyện Tam Nông – nơi bà con bước đầu canh tác giống lúa ST25 theo hướng hữu cơ. Từ những cánh đồng trữ cá mùa lũ, con kênh Chiến Thắng được mở rộng bằng sự chung sức của người dân, cho đến Vườn Quốc gia Tràm Chim với thảm lúa ma quý hiếm đang phục hồi. Mỗi địa điểm là một minh chứng cụ thể cho sự gắn kết giữa con người và thiên nhiên, để hạt gạo, con cá, bãi chim và mảnh đất cùng phát triển bền vững.

Trong quá trình ghi hình tại vùng Đồng Tháp Mười, ekip có dịp chứng kiến hàng ngàn con cò ốc - loài chim quý hiếm trong Sách đỏ - xuất hiện trên ruộng lúa non. Chúng tìm ăn ốc bươu vàng, một sinh vật gây hại phổ biến. Người dân địa phương cho biết, họ coi đó là tín hiệu tích cực và thống nhất không bẫy bắt, nhằm bảo vệ loài chim này.

Hình ảnh đó đã gợi cảm hứng cho ekip phác thảo ý tưởng ban đầu về vệt ký sự phản ánh lối sống chan hòa giữa thiên nhiên và con người mang tên gọi Đất lành. Ngày nay, dấu ấn thuận thiên ở Đồng Tháp ngày càng đậm nét, qua những mô hình canh tác an toàn, hữu cơ, những con người bình dị với tư duy sống xanh, cho ra những sản phẩm nông nghiệp sạch và lành.

Tại xã Phú Thọ, huyện Tam Nông, Hợp tác xã Nông nghiệp sinh thái Quyết Tiến tập hợp 9 hộ dân cùng canh tác 18 ha lúa ST25 theo hướng an toàn, tiến tới hữu cơ, giảm phun xịt hóa chất xuống mức thấp nhất, mở ra triển vọng cho hạt gạo bưng biền. Tuy nhiên vì đây là một trong những vụ đầu chuyển đổi sang hướng hữu cơ, nên còn nhiều việc cần phải làm, rút kinh nghiệm và điều chỉnh.

Theo phân tích của ngành nông nghiệp, trồng lúa chiếm khoảng 50% lượng phát thải khí nhà kính trong sản xuất nông nghiệp. Việc chuyển đổi sang canh tác an toàn, hữu cơ được đánh giá là một hướng đi cần thiết. Những người nông dân như ông Hồ Văn Thắng, Nguyễn Thiện Thuật, Trần Văn Anh... có nhiều trăn trở khi đang tập tành trồng lúa sinh thái.

Những cánh đồng lúa sạch 18 ha này còn vì mục tiêu lớn hơn mà Đồng Tháp đang đề ra, đó là gây dựng 200 ha diện tích lúa sinh thái xung quanh vùng đệm Vườn Quốc gia Tràm Chim để phục hồi sinh cảnh và góp phần bảo tồn sếu đầu đỏ.

Sau khi kết thúc vụ gặt, Hợp tác xã Quyết Tiến triển khai mô hình "trữ cá đồng mùa nước nổi". Người dân gia cố bờ bao, thả các giống cá như cá lóc, cá mè vinh, rô phi... để tận dụng nguồn lợi tự nhiên. Người dân cũng để lại những đám lúa chét sau vụ gặt, làm nơi trú ngụ và nguồn thức ăn cho cá. Đây là cách giảm chi phí và duy trì sự cân bằng trong hệ sinh thái đồng ruộng.

Tại Vườn Quốc gia Tràm Chim, phân khu A1 hiện có khoảng 800 ha lúa ma. Đây là loài lúa hoang quý hiếm đang được dần phục hồi tự nhiên. Anh Nguyễn Hoàng Nghĩa, cán bộ vườn, cho biết: "Lúa ma chín rải rác, từng hạt chín sẽ rụng đi. Nếu muốn thu hoạch phải chống xuồng vào sâu trong ruộng nước với dụng cụ đặc biệt. Đây là nguồn gen quý, có đặc tính chịu phèn, chịu ngập, có thể lai tạo để thích ứng với biến đổi khí hậu". Việc bảo tồn lúa ma đồng thời mở rộng nguồn thức ăn cho các loài chim nước, trong đó có sếu đầu đỏ, loài chim đặc trưng của hệ sinh thái Đồng Tháp Mười. Với đặc tính kháng rầy, vượt nước, chịu phèn tốt, hiện nay, gen lúa ma đang các tổ chức trong và ngoài nước trân trọng, nâng niu để nghiên cứu lai tạo thành những giống lúa mới thích nghi với tình hình biến đổi khí hậu. Sự hồi sinh từ bên trong lòng Tràm Chim với sự trợ lực ở bên ngoài vùng đệm, ngày càng tạo nên dấu ấn xanh mạnh mẽ, mà ở đó, con người với tư duy thuận thiên, đóng vai trò quan trọng.

Đoàn phim ký sự đã ghi nhận nhiều chuyển biến tại Đồng Tháp: cánh đồng lúa sạch hình thành, mô hình lúa - cá đem lại thu nhập bổ sung, lúa ma được phục hồi tại Tràm Chim. Người dân địa phương cho rằng, nước nổi mang lại lợi ích kép: bổ sung phù sa cải tạo đất, đồng thời cung cấp nguồn thủy sản dồi dào. Đây là nền tảng để các mô hình nông nghiệp thuận thiên tiếp tục phát triển.

Các mô hình nông nghiệp sạch và thuận thiên tại Đồng Tháp đang cho thấy hiệu quả bước đầu: sản xuất gắn với bảo vệ môi trường, giảm phát thải, đồng thời tạo sinh kế ổn định cho người dân. Trong bối cảnh đồng bằng sông Cửu Long chịu nhiều tác động của biến đổi khí hậu, đây được xem là hướng đi bền vững cho tương lai. 

Tập tiếp theo của ký sự Đất lành sẽ phát sóng lúc 20h30 ngày 26/8 trên kênh VTV Cần Thơ.

Ký sự "Đất lành" (VTV Cần Thơ): Gửi gắm thông điệp môi trường

VTV.vn - Bắt đầu từ Cù Lao Tân Lộc, xuôi về rừng ngập mặn Cà Mau, ký sự mở ra hành trình khám phá cách người miền Tây gắn bó, thích nghi và làm giàu từ mảnh đất nơi mình sinh ra.