Siết chặt nhập khẩu ô tô phi thương mại: Thêm lớp quản lý để chống lạm dụng, gian lận

Lạm dụng lỗ hổng quy định để kinh doanh bất hợp pháp

Thực tế cho thấy, thời gian qua có hàng loạt trường hợp ô tô nhập khẩu phi thương mại, đặc biệt là dạng quà biếu, quà tặng và tài sản di chuyển được miễn nhiều điều kiện kinh doanh. Chính điều này đã tạo ra lỗ hổng cho các cá nhân, tổ chức lợi dụng để nhập khẩu xe kinh doanh trá hình.

Theo ghi nhận của cơ quan hải quan, trong những năm gần đây, xuất hiện nhiều tình trạng nhập khẩu ô tô dưới dạng quà biếu, quà tặng hoặc tài sản di chuyển, trong đó có không ít xe sang và siêu sang. Một số trường hợp lợi dụng chính sách này để đưa xe về nước rồi nhanh chóng rao bán công khai, trốn một khoản thuế lớn.

Nhiều chuyên gia kinh tế nhận định, kẽ hở trong quy định cũ đã khiến hình thức này bị biến tướng thành "cửa sau" để nhập xe miễn hoặc giảm thuế. Không ít vụ việc bị phát hiện, với chênh lệch thuế suất lên tới hàng tỷ đồng mỗi chiếc. Ngoài thất thu ngân sách, còn có nguy cơ đưa vào lưu hành các phương tiện không đạt chuẩn an toàn, khí thải.

Thực tế này đã trở thành một trong những nguyên nhân khiến các cơ quan chức năng siết chặt quy định, nhằm bịt các kẽ hở pháp luật và ngăn chặn hành vi gian lận. Theo Bộ Công Thương, ô tô nhập khẩu không nhằm mục đích thương mại chủ yếu là dạng quà biếu, quà tặng. Việc lạm dụng các diện này đã khiến thị trường mất kiểm soát, gây thất thu thuế và cạnh tranh không lành mạnh.

Quy định mới rõ ràng hơn - Cơ chế phối hợp và giám sát chặt chẽ hơn

Trước tình hình đó, Bộ Công Thương vừa công bố dự thảo Quyết định của Thủ tướng Chính phủ quy định rõ điều kiện nhập khẩu, tạm nhập khẩu ô tô theo hình thức quà biếu, quà tặng và tài sản di chuyển. Mục tiêu nhằm ngăn chặn tình trạng lợi dụng chính sách để trốn thuế, hợp thức hóa xe sang nhập khẩu không đúng mục đích, đồng thời siết chặt kiểm soát xuất xứ, chất lượng và an toàn phương tiện.

Theo dự thảo, chỉ các loại xe thuộc chủng loại, nhãn hiệu và hãng sản xuất được phép kinh doanh nhập khẩu theo Nghị định 116/2017/NĐ-CP mới được nhập dưới diện phi thương mại; và việc này bắt buộc phải thông qua doanh nghiệp được cấp Giấy phép nhập khẩu ô tô theo nghị định nêu trên. Đối với xe đã qua sử dụng, phải tuân thủ quy định về ngoại thương. Đồng thời, dự thảo cũng nêu rõ chỉ áp dụng với xe nhập theo diện phi thương mại tham gia giao thông công cộng. Các xe phục vụ mục đích nghiên cứu, nội bộ, bảo hành, sửa chữa, mẫu trưng bày không thuộc phạm vi điều chỉnh.

Về thủ tục, ngoài các giấy tờ theo quy định của Luật Hải quan, doanh nghiệp nhập khẩu còn phải đáp ứng chứng từ xác nhận ô tô nhập theo diện quà biếu, quà tặng hoặc tài sản di chuyển. Bộ Công Thương sẽ công bố danh sách các doanh nghiệp đủ điều kiện nhập khẩu, giúp tăng cường minh bạch và thuận tiện kiểm soát từ phía cơ quan hải quan.

Bộ Công thương nhấn mạnh, quy định mới sẽ góp phần tăng thu ngân sách từ thuế nhập khẩu và thuế tiêu thụ đặc biệt. Đây được xem là bước đi mạnh tay nhưng cần thiết, góp phần lập lại trật tự thị trường xe nhập khẩu, hướng tới môi trường kinh doanh công bằng và minh bạch.

Chia sẻ nhanh với phóng viên, một số doanh nghiệp kinh doanh xe nhập khẩu chính ngạch đánh giá cao động thái này. Nếu dự thảo được áp dụng, các kênh nhập khẩu phi chính thức sẽ khó hoạt động, bắt buộc đầu mối là doanh nghiệp có giấy phép, hồ sơ ủy quyền chặt chẽ sẽ làm giảm tốc độ và khối lượng xe nhập qua diện biếu, tặng. Điều này trực tiếp làm suy giảm nguồn cung xe sang được đưa vào thị trường qua con đường không chính thức.

Thu hẹp nguồn cung xám có thể tạo áp lực tăng giá ngắn hạn cho xe sang đã qua sử dụng, người mua phải tìm sang kênh chính thức với mức giá cao hơn do chi phí tuân thủ, thuế, phí...Song, trái lại, trong trung hạn, minh bạch nguồn cung sẽ ổn định thị trường. "Việc siết điều kiện sẽ tạo sân chơi minh bạch, bảo vệ nhà nhập khẩu tuân thủ pháp luật", anh Nguyễn Mạnh Cường - Quản lý một gara ô tô nhấn mạnh.

Cũng theo anh Cường, nếu quy định mới đi vào thực tế, chắc chắn số lượng xe nhập khẩu biến tướng qua hình thức quà biếu, quà tặng sẽ giảm. Đồng thời, xe nhập khẩu sẽ đảm bảo tiêu chuẩn an toàn, môi trường của phương tiện lưu thông tại Việt Nam.

Dưới góc độ chuyên gia thị trường, ông Trần Mạnh Hùng nhận định, siết quản lý sẽ làm giảm cạnh tranh không lành mạnh từ người nhập không đủ điều kiện, doanh nghiệp chính ngạch được hưởng lợi về thị phần và biên lợi nhuận. Đồng thời, nhà nước có thể thu được thêm thuế, giảm thất thu thực tế ngành hải quan từng công bố số thuế thu từ xe biếu tặng trong các năm là con số đáng kể.

Với mục tiêu tối ưu hóa quản lý nhập khẩu xe phi thương mại, dự thảo Quyết định của Bộ Công Thương đưa ra các điều kiện chặt chẽ nhưng công bằng. Cơ chế đầu mối nhập khẩu thông qua doanh nghiệp được cấp phép, cùng hồ sơ chứng minh rõ ràng, sẽ là "lá chắn" hữu hiệu chống gian lận.

Tuy nhiên, cũng có ý kiến lo ngại rằng các cá nhân Việt kiều hoặc người nước ngoài có nhu cầu chuyển tài sản hợp pháp về Việt Nam sẽ chịu thêm thủ tục và chi phí. Về vấn đề này, Bộ Công Thương khẳng định sẽ tiếp thu góp ý và thiết kế quy trình đơn giản cho các trường hợp thực sự chính đáng, đồng thời vẫn đảm bảo chống gian lận.

Đáng chú ý, các chuyên gia lưu ý một số điểm cân nhắc để thực hiện quy định mới đạt hiệu quả cao cần cơ chế rà soát hồ sơ điện tử liên thông nhằm tránh phát sinh thủ tục hành chính kéo dài; cần quy định rõ ràng về nghĩa vụ thuế của người nhận quà, đặc biệt với xe giá trị lớn tránh xảy ra khiếu nại, tranh chấp pháp lý. Nhiều ý kiến cho rằng phương án "nhập qua doanh nghiệp được cấp phép" là thực tế, nhưng phải đi kèm quy trình minh bạch, công khai danh sách doanh nghiệp được phép để tránh lợi dụng cấp phép; Quy định rõ ràng nghĩa vụ thuế của bên nhận quà; Dự trù cơ chế đơn giản hóa cho trường hợp Việt kiều, người chuyển nơi cư trú hợp pháp….