Sắp xếp lại giang sơn - Động lực cho khát vọng hùng cường

Quyết định "sắp xếp lại giang sơn" được giới thiệu nổi bật tại Triển lãm thành tưu đất nước

"Sắp xếp lại giang sơn" để tái cấu trúc toàn diện bộ máy

Ngày 1/7/2025, Việt Nam chính thức vận hành mô hình chính quyền địa phương hai cấp, đánh dấu bước ngoặt sau 80 năm kể từ ngày giành độc lập. Bản đồ địa giới hành chính được thu gọn từ 63 tỉnh, thành còn 34 tỉnh, thành; toàn bộ 696 đơn vị hành chính cấp huyện chấm dứt hoạt động; gần 11.000 xã, phường, thị trấn được sắp xếp còn 3.321 đơn vị.

Để làm nên một cuộc cách mạng như vậy cần một quyết tâm chính trị cao và hành động một cách quyết liệt. Từ cuối năm 2024, tư tưởng tinh gọn bộ máy đã được đặt ra như một yêu cầu tất yếu. Tại Hội nghị toàn quốc quán triệt tổng kết Nghị quyết 18, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh: “Đã là thời điểm, thời cơ, là sự cấp thiết, là đòi hỏi tất yếu khách quan của cách mạng… và câu trả lời là không thể chậm trễ hơn được nữa.”

Trong nhiều tháng, các cơ quan trung ương, bộ ngành, địa phương trong diện sáp nhập đã khẩn trương xây dựng phương án tổ chức bộ máy, bố trí nhân sự, nâng cấp hạ tầng và làm công tác tư tưởng cho cán bộ, nhân dân.

Tháng 6/2025, tại kỳ họp thứ 9, Quốc hội đã biểu quyết thông qua việc sửa đổi Hiến pháp trong đó quyết định kết thúc hoạt động cấp huyện, đồng thời chốt việc sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh.

Tại lễ công bố các nghị quyết và quyết định, Tổng Bí thư Tô Lâm nêu rõ, việc tổ chức lại địa giới hành chính, vận hành mô hình chính quyền địa phương mới là yêu cầu khách quan và tất yếu của sự nghiệp phát triển đất nước trong bối cảnh toàn cầu hóa, chuyển đổi số và cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư. Đây là cơ hội quý báu để chúng ta đổi mới tư duy lãnh đạo, đổi mới phương thức quản lý nhà nước, ứng dụng mạnh mẽ khoa học – công nghệ, nâng cao chất lượng quản trị quốc gia và tăng cường hiệu quả phục vụ nhân dân.

Nhiều chuyên gia cho rằng, chưa bao giờ Việt Nam thực hiện một thay đổi hành chính có quy mô và tốc độ lớn đến vậy. Trao đổi về vấn đề này, TS. Đinh Duy Hòa, nguyên Vụ trưởng Vụ Cải cách hành chính, Bộ Nội vụ, coi đây là “một thời khắc lịch sử mang tầm vóc thế kỷ”.

“Chỉ một năm trước, không ai có thể hình dung nổi sự thay đổi vĩ đại này. Trước đây, ta thường dùng khái niệm “đổi mới” thay vì “cải cách”. Nhưng nay, đây được gọi là “cách mạng” - một bước tiến cao hơn cả cải cách, hàm ý sự thay đổi căn bản về tư duy và phương thức quản trị. Khối lượng công việc khổng lồ hoàn thành chỉ trong vòng 8 - 9 tháng cho thấy tính cấp bách, đồng thời phản ánh bản lĩnh chính trị mạnh mẽ trong nắm bắt thời cơ lịch sử”, ông Hòa nhận định.

Điều này thể hiện bản lĩnh chính trị mạnh mẽ của Đảng và Nhà nước. Ông nhắc lại, trước đây từng có thí điểm bỏ Hội đồng nhân dân cấp huyện. “Lần này, nhờ quyết sách dứt khoát, sửa luật, thậm chí sửa hiến pháp, nên cải cách mới thành hiện thực,” ông phân tích.

Sau hai tháng đi vào hoạt động, mô hình chính quyền hai cấp đã cho thấy nhiều chuyển biến tích cực. Chính phủ ban hành hơn 110 nghị định, nghị quyết tạo hành lang pháp lý đồng bộ; các địa phương kiện toàn 465 cơ quan chuyên môn cấp tỉnh, gần 10.000 phòng chuyên môn cấp xã hoạt động ổn định. Hơn 75.000 cán bộ, công chức đã được giải quyết chế độ minh bạch, kịp thời, bảo đảm ổn định đội ngũ.

Đặc biệt, trong chưa đầy hai tháng, 34 tỉnh, thành đã tiếp nhận 6,5 triệu hồ sơ thủ tục hành chính, cụ thể, gần 74% nộp trực tuyến; 80% hồ sơ đã trả kết quả, 72% đúng hoặc trước hạn. Từ cơ chế pháp lý, tổ chức bộ máy đến dịch vụ công, những kết quả bước đầu này cho thấy tính đúng đắn của chủ trương và sự đồng thuận của toàn xã hội.

Như vậy, việc “sắp xếp lại giang sơn” không chỉ đơn thuần là tổ chức lại địa giới, mà còn phản ánh tầm nhìn xa và quyết sách kịp thời của Đảng, Nhà nước, sẵn sàng vượt qua những rào cản để tái cấu trúc toàn diện bộ máy, chuẩn bị cho giai đoạn phát triển tiếp theo.

Mở rộng dư địa, hình thành cực tăng trưởng mới

Thông điệp “sắp xếp lại giang sơn” mà Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh đã gợi mở tầm vóc và ý nghĩa lịch sử của quyết sách lần này. Đây không chỉ là việc điều chỉnh địa giới hành chính, mà là bước tái định hình không gian phát triển quốc gia một cách hiệu quả và bền vững. Cuộc “sắp xếp lại giang sơn” lần này chính là lời giải cho cuộc cách mạng về tổ chức để khai thông những điểm nghẽn trong quá trình phát triển, khơi dậy tiềm năng các vùng miền và tạo động lực tăng trưởng mới cho đất nước.

Theo đánh giá của TS. Trần Văn Khải, Phó Bí thư Đảng uỷ, Phó Chủ nhiệm Uỷ ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội, việc sáp nhập các đơn vị hành chính cấp tỉnh, chúng ta đang hình thành nên những cực tăng trưởng mở rộng có quy mô đủ lớn để phát huy lợi thế bổ trợ giữa các vùng. Những cặp tỉnh hợp nhất như Thành phố Hồ Chí Minh – Bình Dương – Bà Rịa Vũng Tàu, Bắc Ninh – Bắc Giang, Thái Bình – Hưng Yên… sẽ tạo ra vùng liên kết kinh tế mạnh, xóa bỏ rào cản hành chính và cạnh tranh manh mún trước đây.

Việc hợp nhất này không phải cộng gộp đơn thuần về diện tích hay dân số, mà là sự kết tinh trí tuệ và ý chí phát triển chung, như lời Tổng Bí thư Tô Lâm tại lễ công bố nghị quyết ở Thành phố Hồ Chí Minh: “Việc hợp nhất không gian ba địa phương không phải là sự cộng gộp đơn thuần, mà là sự kết tinh trí tuệ và ý chí phát triển chung, để hình thành một siêu đô thị – trung tâm tài chính, sản xuất, logistics và đổi mới sáng tạo mang tầm khu vực và thế giới”.

Chẳng hạn, Thành phố Hồ Chí Minh mở rộng (khi nhập thêm Bình Dương, Bà Rịa – Vũng Tàu) giờ đây trở thành một đô thị hơn 14 triệu dân với nguồn lực, tiềm năng vượt trội, sẵn sàng vươn mình thành “điểm hẹn” của châu Á và thế giới. Việc hợp nhất ba địa phương này là kết quả của tầm nhìn dài hạn, tạo nên không gian phát triển mới có tính đồng bộ, bền vững, khoa học, thể hiện rõ tư duy chiến lược trong đổi mới mô hình tổ chức chính quyền để phục vụ nhân dân tốt hơn, gần dân hơn và hiệu quả hơn.

Nhìn rộng ra cả nước, TS Khải cho rằng, việc hình thành 34 đơn vị hành chính cấp tỉnh mới (28 tỉnh và 6 thành phố trực thuộc Trung ương) mang ý nghĩa tái cơ cấu toàn diện hệ thống chính quyền địa phương. Thay vì 63 tỉnh thành phân mảnh, nay Việt Nam có những tỉnh/thành quy mô lớn hơn, đủ tầm vóc kết nối liên vùng, liên khu vực và cạnh tranh trên bản đồ kinh tế khu vực, quốc tế.

Chủ trương cũng khuyến khích sáp nhập tỉnh miền núi với đồng bằng, vùng không có biển với vùng duyên hải, để các địa phương bổ sung thế mạnh cho nhau và cùng phát triển hài hòa. Đây chính là biểu hiện của tư duy quy hoạch “thiên thời - địa lợi - nhân hòa” ở tầm quốc gia: phát huy lợi thế của từng vùng, đồng thời hỗ trợ các địa phương khó khăn, thu hẹp khoảng cách phát triển giữa các miền.

Thực tế, các tỉnh sau sáp nhập có quy mô lớn hơn, nguồn lực tập trung hơn để thu hút đầu tư, phát triển kết cấu hạ tầng và cải thiện đời sống nhân dân. Bộ máy mới hợp nhất cũng giúp tiết kiệm và sử dụng hiệu quả tài nguyên (đất đai, nguồn nước, ngân sách…), tránh lãng phí do trùng lặp chức năng trước đây.

Như vậy, “sắp xếp lại giang sơn” khẳng định rõ ràng nguyên tắc đặt lợi ích quốc gia – dân tộc lên trên những tính toán cục bộ, bảo đảm sự đồng thuận cao trong toàn xã hội, để toàn dân cùng chung sức viết tiếp trang sử mới cho đất nước.

Để “cỗ máy” hoạt động trơn tru

Sau nhiều năm hoàn thiện thể chế và rèn luyện đội ngũ, đất nước đã chính thức “ấn nút” khởi động một “cỗ xe hoàn chỉnh” mở ra dư địa to lớn. Tuy nhiên, công cuộc “sắp xếp lại giang sơn” cũng đối diện không ít khó khăn. Các chuyên gia đều thừa nhận đây là chặng đường gập ghềnh, đòi hỏi quyết tâm và giải pháp đồng bộ.

Trước hết là bài toán con người. Khi bộ máy tinh gọn, công việc nhiều hơn nhưng số lượng cán bộ ít đi, yêu cầu đối với người đứng đầu càng cao. TS. Mai Liêm Trực, nguyên Thứ trưởng Bộ Bưu chính Viễn thông, thẳng thắn chia sẻ: “Nếu người đứng đầu không đủ bản lĩnh, dễ sa vào lợi ích nhóm, bộ máy sẽ chệch hướng. Nhưng nếu họ trong sạch, dám dấn thân, khách quan và minh bạch thì sẽ kéo cả hệ thống đi theo”. Vì vậy, giải pháp đầu tiên là xây dựng đội ngũ lãnh đạo gương mẫu, quyết đoán và dám chịu trách nhiệm.

Khó khăn cũng đến từ hạ tầng số từ trung ương đến địa phương chưa thật đồng bộ, liên thông dữ liệu chưa toàn trình, ảnh hưởng tốc độ xử lý hồ sơ trực tuyến. Cụ thể, tại cấp xã - cấp chính quyền gần dân nhất, vẫn tồn tại nhiều yếu điểm. Nếu không nâng cấp hạ tầng số, dịch vụ công trực tuyến khó đạt hiệu quả. Vì thế, các địa phương phải gắn bó với doanh nghiệp công nghệ để nâng cấp hệ thống, bảo đảm liên thông từ trung ương tới cơ sở. Nếu làm tốt, bộ máy tinh gọn sẽ tạo điều kiện tích hợp dữ liệu, kết nối liên thông, thúc đẩy Chính phủ số, kinh tế số, xã hội số. Việt Nam nhờ vậy có thể bắt kịp nhịp phát triển toàn cầu, thay vì đứng ngoài cuộc chơi.

Theo đó, việc kiện toàn tổ chức và nhân sự sau sáp nhập còn lúng túng: có nơi thừa, nơi thiếu, chất lượng và kỹ năng (đất đai, tài chính, pháp lý, CNTT, quy hoạch, xây dựng) chưa đồng đều. Hạ tầng vật chất tại một số địa phương còn thiếu hoặc xuống cấp; trung tâm hành chính công xa dân, nhiều trụ sở dôi dư chậm chuyển đổi công năng. Cơ chế tài chính - ngân sách chưa theo kịp địa bàn quản lý rộng hơn; phân công nhiệm vụ chi còn vướng và chưa thống nhất.

Ở góc nhìn thể chế, TS Đinh Duy Hòa cho rằng sự quyết đoán của Trung ương cần được duy trì liên tục. “Chỉ có rõ người, rõ việc, rõ trách nhiệm mới giúp bộ máy tinh gọn hoạt động hiệu quả. Nếu không, cải cách dễ rơi vào hình thức”, ông cảnh báo.

Để tháo gỡ những vướng mắc nêu trên, Chính phủ yêu cầu rà soát, hoàn thiện đồng bộ các quy định về phân cấp, phân quyền, phân định thẩm quyền; ban hành đầy đủ hướng dẫn để địa phương thực thi thuận lợi, hợp hiến, hợp pháp. Đồng thời, tiếp tục triển khai phương châm "rõ người, rõ việc, rõ trách nhiệm, rõ thời hạn".

Ưu tiên thủ tục hành chính, coi đây là nhiệm vụ số một để giữ niềm tin xã hội. Các địa phương thực hiện nghiêm cơ chế một cửa, một cửa liên thông và Luật Tổ chức chính quyền địa phương; Bộ Tư pháp thống nhất mức độ dịch vụ công trực tuyến lĩnh vực chứng thực, nâng cấp phần mềm hộ tịch, khắc phục lỗi không đồng bộ giữa hệ thống hộ tịch và hệ thống giải quyết thủ tục hành chính.

Như vậy, công cuộc “sắp xếp lại giang sơn” là bước ngoặt chưa từng có tiền lệ, là cuộc cách mạng về mô hình quản trị, mang tầm vóc thế kỷ, là cú hích giải phóng năng lượng, tạo đà cho đất nước bứt phá.

Dù thách thức còn nhiều, nhưng với sự phát triển đồng bộ, Việt Nam hoàn toàn có thể tin tưởng: cỗ máy quản trị mới sẽ vận hành thông suốt, mở ra một kỷ nguyên phát triển rực rỡ, hiện đại và bền vững.