Rượu Whisky - Di sản, nghệ thuật và niềm tự hào của Scotland

(Ảnh minh họa: AP)

Whisky từ lâu đã vượt khỏi giới hạn của một loại đồ uống có cồn. Với màu hổ phách quyến rũ và hương vị phức hợp, whisky là thứ nước uống gợi lên sự tinh tế, sang trọng và một chút trầm mặc đầy phong cách. Nhấp một ngụm whisky trong chiếc ly đáy dày bên ánh lửa bập bùng, ta như cảm nhận được cả chiều sâu của thời gian và văn hóa.

Trong mắt nhiều người, whisky thường gắn liền với nước Mỹ – quê hương của những thương hiệu huyền thoại như Jack Daniel's hay Jim Beam. Còn Ireland, theo ghi chép lịch sử, có thể là nơi khai sinh ra rượu whisky từ thế kỷ 12. Chính từ tiếng Gaelic cổ của người Ireland, "uisce beatha" – nghĩa là "nước của sự sống", mà cái tên whisky ra đời.

Thế nhưng, dù cả hai quốc gia này có ảnh hưởng sâu sắc đến ngành whisky thế giới, họ vẫn không phải là quốc gia sản xuất nhiều whisky nhất hiện nay.

Với sản lượng ước tính lên tới 81 triệu gallon trong năm 2024, Scotland không chỉ là quốc gia dẫn đầu thế giới về sản xuất whisky mà còn là biểu tượng sống động của ngành công nghiệp này.

Theo Hiệp hội Whisky Scotland, năm 2024 nước này đã xuất khẩu 1,4 tỷ chai whisky, tương đương với 44 chai mỗi giây. Tổng giá trị xuất khẩu lên tới 7,25 tỷ USD, và nếu tính cả chuỗi cung ứng, lao động và du lịch thì đóng góp của ngành công nghiệp này với nền kinh tế Vương quốc Anh lên đến 9,54 tỷ USD.

Tính đến tháng 5/2025, Scotland có khoảng 150 nhà máy chưng cất whisky đang hoạt động, minh chứng cho một ngành nghề không chỉ phát triển bền vững mà còn ăn sâu vào bản sắc dân tộc.

Scotch whisky – hay "rượu whisky Scotland" – không đơn thuần là whisky sản xuất tại Scotland. Để được công nhận là Scotch, rượu phải đáp ứng hàng loạt tiêu chuẩn nghiêm ngặt, tương tự như Champagne của Pháp. Cụ thể, Scotch whisky phải được chưng cất và ủ tại Scotland; sử dụng ngũ cốc, nước và men; trải qua quá trình mạch nha hóa, nấu và lên men; ủ trong thùng gỗ sồi ít nhất ba năm, đóng chai với nồng độ cồn không dưới 40% ABV…

Loại ly được khuyến khích dùng là Glencairn – một loại ly nhỏ hình bông tulip giúp cô đọng hương thơm và làm nổi bật màu sắc tinh tế của rượu.

Scotland được chia thành năm vùng sản xuất whisky chính: Campbeltown, Highland, Islay, Lowland, Speyside.

Một số chuyên gia còn xếp các đảo nhỏ (Islands) thành vùng thứ sáu, dù phần lớn vẫn coi đây là một phần của Highland.

Mỗi vùng mang một dấu ấn riêng biệt về hương vị – từ nồng nàn khói than bùn của Islay đến sự nhẹ nhàng, mượt mà của Lowland. Khí hậu, địa hình, nguồn nước và phương pháp ủ đều góp phần tạo nên sự khác biệt.

Về phân loại, Scotch whisky bao gồm: Single malt (mạch nha đơn), Single grain (ngũ cốc đơn), Blended malt (pha trộn mạch nha), Blended grain (pha trộn ngũ cốc). Và phổ biến nhất là Blended Scotch – sự kết hợp giữa single malt và single grain, cho ra hương vị hài hòa, dễ tiếp cận hơn với đại chúng.

Scotch whisky sở hữu sự phong phú đáng kinh ngạc về hương vị và phong cách – từ những loại nhẹ nhàng, thoảng hương hoa, đến những dòng mạnh mẽ, đậm đà mùi thảo mộc – cùng vô số biến tấu pha trộn tinh tế, tạo nên một thế giới hương vị đầy mê hoặc.

Lịch sử của Scotch whisky kéo dài hàng trăm năm, với lần ghi nhận sớm nhất từ năm 1494. Qua thời gian, nó trở thành niềm tự hào dân tộc của người Scotland – không chỉ là ngành công nghiệp mà còn là di sản văn hóa.

Vai trò của Scotch thậm chí còn vươn tới tầm quốc tế. Trong chuyến công du Nhật Bản năm 2024, Vua Charles III đã tặng một chai Scotch whisky cho Thiên hoàng Nhật Bản – một cử chỉ mang đậm chất ngoại giao văn hóa, thể hiện đẳng cấp và sự trân trọng truyền thống.

Whisky có thể được sản xuất ở nhiều nơi, nhưng nếu nói đến chất lượng, lịch sử và tầm ảnh hưởng thì Scotland là cái tên không thể thay thế. Trong thế giới của những người sành rượu, Scotch whisky không chỉ là một thức uống – đó là một di sản, một nghệ thuật, và là niềm tự hào của cả một quốc gia.