Quốc hội Việt Nam - 80 năm kiến tạo, đóng góp vào sự phát triển của đất nước

Ngày 6/1/1946 đi vào lịch sử dân tộc, đánh dấu cuộc Tổng tuyển cử đầu tiên bầu Quốc hội Việt Nam. Từ những ngày đầu lập quốc cho đến kỷ nguyên đổi mới, hội nhập sâu rộng, Quốc hội luôn giữ vai trò là cơ quan đại biểu cao nhất của nhân dân, cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất, đảm đương trọng trách lịch sử trong lập hiến, lập pháp, quyết định những vấn đề trọng đại của đất nước và giám sát tối cao hoạt động của bộ máy nhà nước.

Kiến tạo nền tảng pháp quyền

Trong suốt hành trình 80 năm qua, hoạt động lập hiến, lập pháp của Quốc hội luôn là yếu tố thể hiện sâu sắc nhất vị trí và vai trò của cơ quan này. Các bản Hiến pháp và hàng trăm đạo luật được Quốc hội thông qua là sự đúc kết quá trình tiếp thu và phản ánh ý chí chung của các tầng lớp nhân dân, khẳng định Quốc hội là cơ quan đại biểu cao nhất của nhân dân và cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất.

Mỗi bản Hiến pháp được Quốc hội ban hành không chỉ là một văn kiện pháp lý mà còn là bản tuyên ngôn của ý chí dân tộc, phản ánh bối cảnh lịch sử và nhu cầu thực tiễn của từng thời kỳ cách mạng.

Qua 40 năm tiến hành công cuộc Đổi mới, Quốc hội tiếp tục thực hiện vai trò là cơ quan lập pháp cao nhất, dưới sự lãnh đạo của Đảng, ngày càng phát huy vai trò là thiết chế trung tâm của hệ thống chính trị trong thực hiện quyền lập hiến, lập pháp, quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước và giám sát tối cao đối với hoạt động của Nhà nước.

Trong hoạt động lập hiến, lập pháp, dưới sự lãnh đạo trực tiếp, toàn diện của Đảng Cộng sản Việt Nam, cùng với các thiết chế khác trong hệ thống chính trị và toàn thể Nhân dân, Quốc hội đã xây dựng, ban hành các bản Hiến pháp năm 1992 và Hiến pháp năm 2013; hoàn thiện hệ thống pháp luật điều chỉnh các lĩnh vực của đời sống xã hội, phản ánh những bước chuyển mình to lớn, sâu sắc, toàn diện trong kỷ nguyên đổi mới, hội nhập, phát triển đất nước và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

Quốc hội đã thông qua và ban hành nhiều luật, pháp lệnh quan trọng, thông qua các điều ước quốc tế về phát triển kinh tế - xã hội, bảo vệ môi trường, khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, các lĩnh vực y tế, giáo dục, an sinh xã hội, phòng, chống tham nhũng, lãng phí, quốc phòng, an ninh, đối ngoại và hội nhập quốc tế, v.v. góp phần xây dựng, bảo vệ nền dân chủ, tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa, bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc.

Chia sẻ về đóng góp của Quốc hội trong sự phát triển của đất nước 80 năm qua, bà Trần Hồng Nguyên – Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp và Pháp luật của Quốc hội: "Xuyên suốt quá trình hình thành và phát triển của Quốc hội, có thể nói, lập hiến, lập pháp là những hoạt động thể hiện sâu sắc nhất vị trí, vai trò của Quốc hội".

Theo bà Trần Hồng Nguyên, hoạt động lập hiến, lập pháp của Quốc hội trong 80 năm qua không chỉ tạo lập khuôn khổ pháp lý phục vụ quản lý nhà nước mà còn đóng vai trò quan trọng cho việc củng cố khối đại đoàn kết dân tộc – giá trị cốt lõi của cách mạng Việt Nam.

"Từ những ngày đầu thành lập nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa cho đến giai đoạn đổi mới đất nước hiện nay, các bản Hiến pháp và luật được Quốc hội thông qua đều đã phản ánh tinh thần đại đoàn kết toàn dân tộc, nhấn mạnh và bảo đảm quyền bình đẳng giữa các tầng lớp nhân dân, các dân tộc và các nhóm xã hội, qua đó tạo nền tảng vững chắc cho sự ổn định và phát triển đất nước", Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp và Pháp luật cho biết.

Kể từ kỳ họp thứ 8 của Quốc hội khóa XV cho đến nay, tư duy lập pháp đã có bước phát triển quan trọng, theo hướng vừa bảo đảm yêu cầu quản lý, vừa khuyến khích sáng tạo, giải phóng toàn bộ sức sản xuất, khơi thông mọi nguồn lực để phát triển. Luật chỉ quy định những vấn đề thuộc thẩm quyền của Quốc hội, có tính ổn định, có giá trị lâu dài.

Quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước

Quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước là một trong những chức năng cơ bản của Quốc hội.

Theo ông Phan Văn Mãi, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội, trong quá trình hình thành và phát triển, dưới sự lãnh đạo của Đảng, Quốc hội nước ta đã không ngừng hoàn thiện, tích cực và chủ động trong việc xem xét, quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước".

Ông Mãi cho biết: "Việc Quốc hội quyết định những vấn đề quan trọng của đất nước ngày càng được xác định cụ thể trong hệ thống pháp luật, đặc biệt là trong các bản Hiến pháp. Hiến pháp năm 2013 tiếp tục kế thừa, làm rõ hơn những vấn đề quan trọng của đất nước thuộc thẩm quyền của Quốc hội quyết định".

Từ năm 1945 đến nay, Quốc hội đã quyết nghị các vấn đề quan trọng liên quan đến bộ máy nhà nước và nhân sự cấp cao. Quốc hội cũng đã quyết nghị nhiều vấn đề liên quan đến nhập, chia, điều chỉnh địa giới hành chính. Mới đây nhất, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết số 202/2025/NQ-QH15 về giảm từ 63 xuống còn 34 tỉnh, thành phố, đánh dấu mốc trong cuộc cách mạng "sắp xếp lại giang sơn", đưa Việt Nam bước vào kỷ nguyên phát triển mạnh mẽ và tư duy đổi mới thể chế.

Quốc hội cũng quyết định dự toán NSNN, phân bổ NSTW hằng năm và phê duyệt quyết toán NSNN; quyết định chủ trương đầu tư các chương trình MTQG, kế hoạch tài chính quốc gia 5 năm, kế hoạch đầu tư công trung hạn; quyết định các chính sách liên quan đến thu NSNN, miễn, giảm thuế; quyết định, điều chỉnh kế hoạch vay, trả nợ công 5 năm.

Quốc hội cũng xem xét, quyết nghị chủ trương đầu tư nhiều dự án hạ tầng trọng điểm quốc gia, nhất là giao thông, năng lượng, có tác động lớn đến phát triển KTXH cả nước, các vùng và địa phương; quyết định quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất quốc gia qua các thời kỳ, đáp ứng yêu cầu về đất đai cho các mục tiêu, nhiệm vụ phát triển KTXH, quốc phòng, an ninh.

Quốc hội cũng quyết định nhiều vấn đề quan trọng, thí điểm các cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt. Quyết định các vấn đề quan trọng liên quan đến lĩnh vực xã hội, tôn giáo, đối ngoại, quốc phòng, an ninh…

"Quốc hội, trong 80 năm qua, đã không ngừng đổi mới toàn diện trong việc xem xét, quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước và đạt được nhiều dấu ấn nổi bật. Chất lượng quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước ngày càng được nâng cao, bảo đảm lợi ích quốc gia, phù hợp với ý chí và nguyện vọng của Nhân dân, góp phần ổn định kinh tế vĩ mô, thúc đẩy kinh tế tăng trưởng, giữ vững ổn định chính trị, tăng cường hội nhập quốc tế", ông Phan Văn Mãi nhấn mạnh.

Khẳng định vị thế trong sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nước

Bước vào kỷ nguyên mới, theo bà Trần Hồng Nguyên, đất nước ta đang đối mặt với những thách thức mới như yêu cầu chuyển đổi mô hình tăng trưởng, chuyển đổi số, xử lý các vấn đề về biến đổi khí hậu, già hóa dân số, nguy cơ mắc kẹt trong bẫy thu nhập trung bình, cạnh tranh địa chính trị và yêu cầu hội nhập sâu rộng với luật pháp quốc tế. Trong bối cảnh đó, Quốc hội khóa XV đã và đang khẳng định vị thế là chủ thể sáng tạo thể chế, kiến tạo nền tảng pháp lý vững chắc cho những quyết sách chiến lược mang tính đột phá.

Để tiếp tục hoàn thiện và nâng cao chất lượng hoạt động lập hiến, lập pháp, bà Trần Hồng Nguyên kiến nghị một số giải pháp, trong đó cần tiếp tục khẳng định việc thể chế hóa chủ trương, đường lối của Đảng thành pháp luật là nhiệm vụ cơ bản, thường xuyên. Trong đó, cần tăng cường kiểm tra, giám sát việc thể chế hoá... thực hiện nghiêm quy định về kiểm soát quyền lực, phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, "lợi ích nhóm" trong xây dựng và thi hành pháp luật.

Cần tiếp tục triển khai mạnh mẽ việc thực hiện tư duy lập hiến, lập pháp mới, theo đó cần tạo hành lang pháp lý thuận lợi cho người dân, doanh nghiệp, thúc đẩy đổi mới sáng tạo và hội nhập quốc tế; chuyển từ tư duy xây dựng pháp luật để quản lý sang tư duy xây dựng pháp luật kiến tạo và dự báo.

Trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0 đang định hình lại thế giới, Quốc hội cần định hướng xây dựng pháp luật để tận dụng cơ hội từ khoa học, công nghệ và chuyển đổi số. Tư duy lập pháp phải hướng tới việc kiến tạo khung pháp lý cho các lĩnh vực mới như kinh tế số, xã hội số và chính phủ số, tạo hành lang pháp lý cho những vấn đề mới, phi truyền thống trở thành các động lực tăng trưởng mới, các quan hệ sản xuất và lực lượng sản xuất mới.

Bên cạnh việc ban hành pháp luật, Quốc hội cần tập trung hoàn thiện cơ chế giám sát và đánh giá hiệu quả thi hành. Đặc biệt, cần xây dựng một hệ thống tiêu chí đánh giá rõ ràng đối với công tác tổ chức thi hành pháp luật gắn với mức độ hài lòng của người dân, doanh nghiệp.

Để đổi mới, nâng cao hiệu quả hoạt động quyết định các vấn đề quan trọng, ông Phan Văn Mãi cũng cho rằng, cần tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện quy định của pháp luật về hoạt động quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước. Công tác giám sát, giám sát lại việc thực hiện các nghị quyết của Quốc hội về quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước phải được chú trọng, tăng cường.

"Kiện toàn tổ chức và nhân sự của Quốc hội, nâng cao năng lực của đại biểu Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội để đảm bảo đại biểu Quốc hội thực sự tiêu biểu, đủ đức, đủ tài, xứng đáng đại diện cho ý chí và nguyện vọng của Nhân dân", ông Mãi nêu rõ.

Qua 8 thập kỷ, Quốc hội Việt Nam đã đạt được những thành tựu to lớn trong hoạt động lập hiến và lập pháp. Những thành tựu này không chỉ khẳng định vị trí, vai trò của Quốc hội là cơ quan đại biểu cao nhất của nhân dân, cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất mà còn khẳng định những đóng góp quan trọng của Quốc hội vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Với truyền thống 80 năm vẻ vang và sự lãnh đạo đúng đắn của Đảng, sự đồng hành của nhân dân, Quốc hội sẽ tiếp tục khẳng định vị thế quan trọng trong sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nước, đưa Việt Nam tiến tới hoàn thành mục tiêu trở thành quốc gia phát triển vào năm 2045. Quốc hội, với trí tuệ và bản lĩnh của mình, sẽ luôn đóng góp tích cực cho sự phát triển bền vững của dân tộc, vì một Việt Nam độc lập, tự do, dân chủ, giàu mạnh, phồn vinh, văn minh, hạnh phúc.