Việt Nam đứng trước “cơ hội vàng” trong đào tạo nhân lực bán dẫn

Việt Nam, với tham vọng trở thành điểm đến mới trong chuỗi cung ứng bán dẫn châu Á, đang chứng kiến những bước đi đầu tiên trong việc hình thành hệ sinh thái nhân lực công nghệ cao, phục vụ cho kỷ nguyên số.

Theo Giáo sư Usagawa Tsuyoshi - chuyên gia hàng đầu của Nhật Bản trong lĩnh vực bán dẫn và là cố vấn đặc biệt của Trường Đại học Việt Nhật (VJU), mục tiêu đào tạo ít nhất 50.000 nhân lực bán dẫn trình độ đại học trở lên mà Chính phủ Việt Nam đặt ra cho giai đoạn đến năm 2030 là hoàn toàn khả thi, nếu được triển khai đồng bộ giữa nhà nước, doanh nghiệp và các trường đại học.

Việt Nam đang ở thời điểm thuận lợi để phát triển ngành công nghiệp bán dẫn. Báo cáo của Deloitte (năm 2024) chỉ ra rằng, Việt Nam hiện mới có hơn 40 doanh nghiệp hoạt động trong chuỗi giá trị bán dẫn, tập trung chủ yếu tại Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh và Đà Nẵng. Các doanh nghiệp này phần lớn tham gia ở khâu thiết kế, nghiên cứu và phát triển (fabless) và đóng gói – thử nghiệm (OSAT), trong khi các khâu đầu chuỗi như gia công chế tạo wafer (fab) vẫn còn vắng bóng. Việc mở rộng sang các công đoạn phức tạp hơn – như đóng gói tiên tiến và chế tạo wafer – được xem là cần thiết để Việt Nam xây dựng năng lực sản xuất hoàn chỉnh, đồng thời nâng cao yêu cầu về nhân lực chuyên sâu.

Theo PGS.TS Bùi Nguyên Quốc Trình, Giám đốc chương trình đào tạo công nghệ kỹ thuật chip bán dẫn của VJU, lĩnh vực này đòi hỏi cao về kỹ năng thực hành và năng lực tư duy liên ngành. Đại học Quốc gia Hà Nội, nơi VJU trực thuộc, hiện có 4 đơn vị đào tạo liên quan đến bán dẫn, gồm Trường Đại học Việt Nhật, Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Công nghệ và Viện Công nghệ Thông tin, cùng với Viện Vật liệu Tiên tiến và Bán dẫn mới thành lập năm 2024. PGS.TS Bùi Nguyên Quốc Trình tin rằng hệ sinh thái này đang mở ra cơ hội hợp tác sâu rộng giữa các viện – trường và doanh nghiệp trong, ngoài nước, giúp rút ngắn khoảng cách giữa đào tạo và nhu cầu thực tiễn của thị trường.

Các chuyên gia nhận định, mô hình hợp tác “đại học – doanh nghiệp – viện nghiên cứu” là chìa khóa giúp Việt Nam phát triển nguồn nhân lực bán dẫn một cách bền vững. Việc liên kết đào tạo, học tập thông qua dự án và thực hành tại doanh nghiệp được xem là giải pháp hiệu quả để sinh viên có thể làm việc ngay sau khi ra trường.

PGS.TS Bùi Nguyên Quốc Trình cho rằng, thách thức lớn nhất hiện nay không nằm ở việc “đào tạo đủ người”, mà là đào tạo đúng năng lực mà doanh nghiệp cần. Theo ông, Việt Nam đang trong quá trình trao quyền tự chủ nhiều hơn cho các trường đại học, qua đó tạo điều kiện tăng cường hợp tác với khu vực tư nhân và mở rộng liên kết quốc tế trong đào tạo.

Từ góc nhìn của các chuyên gia, Việt Nam đang đứng trước một “cơ hội vàng” để phát triển nguồn nhân lực bán dẫn – yếu tố then chốt giúp quốc gia bứt phá trong chuỗi giá trị công nghệ toàn cầu. Các chương trình đào tạo như của Đại học Việt Nhật có vai trò “mồi lửa”, giúp khởi động hệ sinh thái nhân lực của Việt Nam. Tuy nhiên, để đạt quy mô mục tiêu 50.000 kỹ sư công nghệ, Việt Nam cần chiến lược tổng thể và các cơ sở giáo dục, các trung tâm đào tạo của Việt Nam cần phải mở rộng hơn nữa quy mô đào tạo trong các ngành nghề liên quan, tạo ra nguồn cung cho thị trường.