Ứng xử văn hoá trên không gian mạng: Chấm dứt hợp tác với những nghệ sĩ, KOL “lệch chuẩn”

Ẩn hiện những nguy cơ từ không gian mạng

Hội thảo góp ý kiến dự thảo Bộ quy tắc ứng xử văn hóa trên không gian mạng được Cục Phát thanh, Truyền hình và Thông tin điện tử (Bộ VHTTDL) tổ chức sáng nay, 22/10 tại Hà Nội.

Nhiều ý kiến khẳng định, việc xây dựng, ban hành Bộ quy tắc ứng xử văn hóa trên không gian mạng vô cùng cần thiết hiện nay. Tuy nhiên, để các quy tắc đi vào đời sống, cần có những chính sách cần thiết, phù hợp để giám sát việc thực hiện và khuyến khích các tổ chức, cá nhân trong việc triển khai.

Chủ trì hội thảo, Thứ trưởng Thường trực Bộ VHTTDL Lê Hải Bình nhấn mạnh: "Không gian mạng đang tác động rất lớn đến tâm tư, tình cảm, nhận thức của con người. Những đứa trẻ lớn lên bị tác động bởi không gian mạng. Sự chi phối của không gian mạng đến con người không chỉ trong hiện tại mà còn về lâu dài, đặc biệt đối với thế hệ tương lai của đất nước…".

Những hành vi, phát ngôn lệch chuẩn trên môi trường mạng đang tạo ra những nguy cơ, ảnh hưởng tiêu cực đến sự hình thành, phát triển nhân cách, đạo đức và lối sống của giới trẻ khiến không ít bậc phụ huynh cảm thấy lo lắng, trăn trở.

Theo ông Lê Hải Bình, Bộ quy tắc ứng xử văn hóa trên không gian mạng khi được ban hành sẽ là nền tảng để xây dựng môi trường văn hóa trên không gian mạng; để không gian mạng là nơi lan tỏa những giá trị tích cực, nhân văn.

Phó Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương Trần Thanh Lâm cho rằng: "Việt Nam rất cởi mở trong việc chào đón các doanh nghiệp công nghệ, các nền tảng mạng xã hội. Tuy nhiên, bên cạnh gia tăng trải nghiệm cho người dùng thì hoạt động trên không gian mạng cũng phát sinh nhiều diễn biến phức tạp. Việc ban hành Bộ quy tắc ứng xử văn hóa trên không gian mạng là cần thiết và được kỳ vọng sẽ tác động trực tiếp tới khoảng 76 triệu người dùng mạng xã hội tại Việt Nam".

Phó Cục trưởng Cục Phát thanh, Truyền hình và Thông tin điện tử Nguyễn Thị Thanh Huyền cho biết, trước nhiều vấn đề liên quan đến ứng xử văn hóa trên không gian mạng, Bộ quy tắc ứng xử được xây dựng trên quan điểm định hướng hành vi của tổ chức, cá nhân khi tham gia không gian mạng theo chuẩn mực văn hoá, đạo đức và pháp luật Việt Nam.

Thúc đẩy không gian mạng lành mạnh, an toàn và tôn trọng văn hóa Việt Nam, góp phần hình thành không gian mạng an toàn, lành mạnh, nhân văn; khuyến khích lan tỏa các giá trị tích cực, sáng tạo, và bản sắc văn hóa dân tộc.

Bộ quy tắc khi được ban hành sẽ nâng cao trách nhiệm của người dùng. Theo đó, cần chú ý một số điểm nhấn như: người dùng cần tìm hiểu và tuân thủ các quy định pháp luật, quy tắc, tiêu chuẩn cộng đồng của các nền tảng số, mạng xã hội khi tham gia; không phát tán, chia sẻ tin giả, tin sai sự thật hoặc tin đồn chưa được xác minh, tôn trọng quyền sở hữu trí tuệ các sản phẩm số trên môi trường mạng...

Sự phát triển nhanh chóng của các nền tảng, ứng dụng số đã tạo ra môi trường cạnh tranh đa dạng, vừa mang lại cơ hội tiếp cận công nghệ tiên tiến, vừa đặt ra thách thức cho doanh nghiệp trong nước trong việc giữ vững thị phần và bảo vệ bản sắc văn hóa số Việt Nam.

Bên cạnh những thành tựu to lớn, nhiều vấn đề bất cập đã và đang nảy sinh. Sự phát triển bùng nổ của các loại hình truyền thông trên Internet cũng là "con dao hai lưỡi" với những tác động tiêu cực tới nhiều lĩnh vực khác nhau trong đời sống xã hội.

Một trong những tác động tiêu cực, nổi cộm thời gian qua là thực trạng một số nghệ sĩ, người nổi tiếng, KOL bất chấp quy định pháp luật, đạo đức và trách nhiệm xã hội để lên mạng phát ngôn tùy tiện, quảng cáo sản phẩm sai sự thật, lừa dối khách hàng để trục lợi.

Không hợp tác, đưa hình ảnh người nổi tiếng có hành vi lệch chuẩn

Dự thảo đưa khái niệm người có ảnh hưởng trên không gian mạng vào phạm vi điều chỉnh và bổ sung điều khoản đối với công ty truyền thông, báo chí. Theo Phó Cục trưởng Cục Phát thanh, Truyền hình và Thông tin điện tử Nguyễn Thị Thanh Huyền, đối với cơ quan báo chí, bên cạnh thực hiện trách nhiệm thông tin chính xác, kiểm chứng thông tin…, Bộ quy tắc ứng xử khuyến khích chủ động cân nhắc dừng việc hợp tác, đưa tin, hình ảnh của người nổi tiếng, người có ảnh hưởng có hành vi vi phạm quy định pháp luật.

Đại diện Bộ Công thương đề xuất, với những nội dung chưa được quy định rõ trong các luật chuyên ngành thì nên có quy định rõ trong bộ quy tắc. Chẳng hạn, xử lý như thế nào với các nội dung người bán hàng ăn nói, hành vi chưa có văn hoá, ảnh hưởng tiêu cực tới thế hệ tương lai, bất chấp quy tắc ứng xử bởi đôi khi cách ăn nói đó lại khiến họ bán được rất nhiều hàng…

NSND Nguyễn Xuân Bắc, Cục trưởng Cục Nghệ thuật Biểu diễn cho rằng việc xây dựng, ban hành bộ quy tắc vào thời điểm này rất đúng, trúng, cần thiết và cần được lan tỏa mạnh mẽ. NSND Xuân Bắc đề xuất có quy định, giải pháp đối với những đơn vị cung cấp nội dung thường có những cách giật tít phản cảm, gây hiểu lầm, tác động tiêu cực, tổn thương đến người xem. Thực tế, rất khó kiểm soát nếu ai cũng có thể làm diễn viên, đạo diễn, biên tập… như hiện nay.

Đối với các cơ quan báo chí, Cục trưởng Nguyễn Xuân Bắc đề nghị, các nhà báo tránh tình trạng định hướng chủ quan. Những thông tin trôi nổi khi được báo chí đăng tải sẽ tác động đến nhận thức của người tiếp nhận.

Nhấn mạnh yếu tố văn hoá, Cục trưởng Cục Nghệ thuật Biểu diễn khẳng định, phải có văn hóa ứng xử trên không gian mạng. Nên khuyến khích người sử dụng mạng xã hội dùng tên thật khi đăng ký tài khoản, hạn chế tối đa tài khoản ảo được tạo ra chỉ tung tin đồn nhảm, miệt thị, tấn công và gây tổn thương tới người khác.

Ông Nguyễn Lâm Thanh, Giám đốc Tiktok Việt Nam cũng đề nghị nên có các quy định để khuyến khích ứng xử văn hóa trên không gian mạng, có những ưu đãi hoặc chế tài nhất định để khuyến khích người tham gia mạng internet ứng xử văn hoá…

Đại diện một số nền tảng xuyên biên giới nhấn mạnh, cần thu hút và tạo nên những cộng đồng người nổi tiếng, KOL chuẩn mực, lan tỏa những hành vi tích cực, ứng xử văn hóa đúng đắn. Ngược lại, những hành vi lệch chuẩn cần kiên quyết đẩy lùi.

Trong bối cảnh không gian mạng tràn lan tin giả, thông tin sai lệch; các thủ đoạn lừa đảo ngày càng tinh vi thì vấn nạn ngôn ngữ, ứng xử thiếu chuẩn mực trên không gian mạng cũng ngày càng báo động.

Tình trạng xúc phạm danh dự, kích động hận thù, bắt nạt trực tuyến không chỉ làm xấu đi hình ảnh văn hóa ứng xử mà còn gây tổn thương nghiêm trọng đến cá nhân và cộng đồng.Theo các chuyên gia, đây là vấn đề đặc biệt đáng lo ngại trong bối cảnh Việt Nam đang xây dựng nền văn hóa số văn minh và nhân văn.

Một trong những nhóm đối tượng dễ bị tác động nhất chính là giới trẻ. Việc tiếp xúc thường xuyên với nội dung độc hại, lệch chuẩn giá trị, các trào lưu phản văn hóa trên mạng có thể ảnh hưởng trực tiếp đến nhận thức, hành vi và nhân cách của thanh thiếu niên.

Trong bối cảnh đó, Bộ quy tắc sẽ là công cụ định hướng hành vi, tạo lập thói quen tích cực, bảo đảm sự phát triển lành mạnh của không gian mạng, góp phần giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, xây dựng con người Việt Nam thời kỳ mới.