TS Nhị Lê: “Không có Nhân dân, không có phú cường”

Đây không phải lần đầu tôi được diện kiến TS. Nhà báo Nhị Lê, nhưng phải thú thật rằng, mỗi lần gặp, được ông tiếp chuyện, tôi luôn có cảm giác như được cuốn vào một hành trình vừa bí hiểm vừa cuốn hút nào đó. Và trong bất kỳ một chủ đề nào, ông đều là người tự tháo gỡ từng thắc mắc, từng mạch chuyện, để khi kết thúc, cả người hỏi lẫn người trả lời đều có được sự thỏa mãn hiếm thấy. Trong lần trò chuyện này, trong bối cảnh rất nhiều cảm xúc khi cả nước đang náo nức kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9, chúng tôi xin được cùng ông trở lại với một khái niệm không mới nhưng chưa bao giờ cũ: "Nhân dân".

Chân lý bất biến: Nhân dân là gốc nước

Thưa Tiến sĩ, nhìn lại 80 năm xây dựng và bảo vệ Tổ quốc kể từ 2/9/1945, ông cảm nhận thế nào về chân lý "Trong bầu trời không gì quý bằng Nhân dân" trong tư tưởng Hồ Chí Minh?

TS. Nhà báo Nhị Lê: Kể từ khi mở nước đến nay, lịch sử mấy nghìn năm xác tín: nếu không có Nhân dân thì không thành dân tộc; dù có giang sơn mà không có dân tộc thì cũng không thành đất nước. Nhân dân là tôn quý nhất trong trời đất và sức mạnh của Nhân dân là vô địch. Một nghìn năm Bắc thuộc, nước ta mất vào tay ngoại bang nhưng Nhân dân lấy lại nước; hễ còn Nhân dân, dù nước mất cũng nhất định lấy lại được. Thời nào mất Dân thì thời đó mất nước. Dân tộc ta cũng bước qua một trăm năm nô lệ thực dân; ngày 2-9-1945 lấy lại được nước chính là bằng và nhờ chân lý ấy.

Năm nay, kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9 càng cho thấy sự vĩ đại của Nhân dân và của chân lý bất diệt đó. Không có Nhân dân thì không có cuộc cách mạng vĩ đại này. Không có 20 triệu đồng bào trong và ngoài nước, dưới ngọn cờ của Đảng Cộng sản Việt Nam, tháng 9/1945 sẽ không có nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Đó là bước đi ngắn của cách mạng nhưng là bước tiến dài của dân tộc: từ nô lệ sang tự do; Nhân dân là người chủ và làm chủ giang san xã tắc Việt Nam dưới ngọn cờ của Đảng.

Suốt 80 năm qua, không có Nhân dân thì không có thắng lợi của hai cuộc kháng chiến thần thánh chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ ngót 40 năm trời; cũng không có công cuộc đổi mới 40 năm qua với những thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử. Đó là chân lý không gì chối bỏ được.

Tôi càng thấm thía vì sao, chỉ tính sau Công nguyên, từ Vua Hùng tới thời đại Hồ Chí Minh, không một thời nào không lấy Nhân dân là gốc của nước. Ở khúc quanh chìm đắm nhất dưới ách nô lệ ngoại bang, điều ấy càng hiện rõ: "Dân là dân nước, nước là nước dân". "Sông phía Bắc, dù biển phía Đông. Nếu không Dân cũng là không có gì". Không có Nhân dân thì không có đất nước Việt Nam ngày xưa, ngày nay và mãi mãi mai sau. Không có dân tộc Việt Nam thì sẽ không có đất nước Việt Nam; quốc gia – dân tộc Việt Nam là một.

Hôm nay, Nhân dân là chủ thể của quốc gia, là người làm chủ đất nước dưới ngọn cờ cách mạng; vị thế, vai trò của Nhân dân càng tỏa sáng, là nhân tố quyết định thành – bại. Đặc biệt 80 năm qua, dưới nền dân chủ cộng hòa, sức mạnh của Nhân dân là căn bản của đất nước, và Nhân dân là vô địch. Đồng hành cùng lịch sử, Nhân dân Việt Nam trưởng thành toàn diện, đưa đất nước sánh vai cùng nhân loại. Đó là sự kết tinh và phát triển không gì cản nổi của tư tưởng Hồ Chí Minh trên nền móng tư tưởng mấy nghìn năm. Bằng mồ hôi, xương máu của hàng nghìn thế hệ, lịch sử Việt Nam được viết bởi Nhân dân Việt Nam trước cộng đồng quốc tế. Tôi muốn khắc sâu thêm: Ý Dân là ý Trời. Có Nhân dân là có tất cả: Độc lập – Tự do – Hạnh phúc – Phú cường.

Từ "chiến tranh nhân dân" đến đổi mới và hội nhập

Sức mạnh Nhân dân thể hiện ra sao trong những bước ngoặt lớn từ khi giành độc lập, chống giặc ngoại xâm, và kiến thiết hôm nay?

TS. Nhà báo Nhị Lê: Từ khi giành độc lập đến nay vừa tròn 80 năm, không có Nhân dân thì chúng ta không có gì cả. Cách mạng Tháng Tám vừa thành công, chỉ 21 ngày sau thời khắc 2/9, tiếng súng xâm lược của thực dân Pháp nổ ở Nam Bộ. Ngày 23/9/1945, Nam Bộ kháng chiến. Vừa giành độc lập sau gần một thế kỷ nô lệ, dân tộc lại bước vào kháng chiến chống Pháp lần thứ hai, quyết gìn giữ nền độc lập, tự do của Tổ quốc. Đó là cuộc "chiến tranh nhân dân" vĩ đại — một sáng tạo độc đáo của Đảng Cộng sản Việt Nam. Trong lịch sử thế giới, hiếm thấy dân tộc nào, quốc gia nào như chúng ta: vừa gìn giữ nền độc lập tự do của Tổ quốc, vừa xây dựng Tổ quốc.

Trong 80 năm qua, chúng ta đã bước qua ba cuộc chiến tranh lớn: chín năm kháng chiến chống Pháp; 20 năm chống chiến tranh xâm lược của đế quốc Mỹ và bè lũ tay sai; và sau giải phóng, thống nhất đất nước, bước vào cuộc chiến tranh vệ quốc lần thứ ba bảo vệ biên giới Tây Nam, giữ cương thổ phía Bắc. Không có Nhân dân thì không có thắng lợi vĩ đại ấy; càng không thể bảo vệ vững chắc độc lập, tự do, thống nhất Tổ quốc.

Từ 20 triệu đồng bào làm nên Cách mạng Tháng Tám 1945 đến hôm nay 100 triệu đồng bào đã làm nên một Việt Nam lớn mạnh — qua đó, Nhân dân không ngừng trưởng thành toàn diện. Tất cả được tôi luyện trong "chiến tranh nhân dân". Tôi nhấn mạnh: đây là sự sáng tạo độc nhất vô nhị của Đảng ta; nhìn rộng ra, tôi chưa thấy một Đảng nào ở một quốc gia – dân tộc nào như thế. "Dù sông phía Bắc, dù biển phía Đông. Nếu không Dân cũng là không có gì". "Trời không có thánh thần, đất không có thánh nhân, chỉ có Nhân dân thần thánh." Đó là bảo chứng sống động cho tư tưởng về Nhân dân của Chủ tịch Hồ Chí Minh; bằng lịch sử, không ai có thể bôi nhọ.

Khởi động công cuộc đổi mới năm 1986, bài học đầu tiên, lớn nhất, bao trùm nhất là "lấy Dân làm gốc". Đó là sự phát triển tư tưởng Hồ Chí Minh về sức mạnh Nhân dân, về vị thế là chủ và làm chủ trong điều kiện lịch sử trong – ngoài đang rất mới. Từ 40 năm đổi mới đến hôm nay, trước thềm Đại hội XIV, bài học ấy vẫn là bài học mở đầu, căn bản, định đoạt thành công của kỷ nguyên mới phú cường, trong tầm nhìn 2045. Chân lý "không gì quý bằng Nhân dân; không gì mạnh bằng sức mạnh Nhân dân" càng ngời sáng.

Tôi càng tin tưởng: 100 triệu đồng bào — dù ở trong nước hay nước ngoài — kiêu hãnh, nắm chặt tay nhau, đồng hành, tiếp tục làm nên vị thế, sức mạnh, uy tín và danh dự mới của đất nước Việt Nam phú cường; của con người Việt Nam; của Nhân dân Việt Nam "lưng đeo gươm tay mềm mại bút hoa. Trong và thật sáng đôi bờ suy tưởng", như tròn 80 năm trước, cuộc Cách mạng Tháng Tám đã đưa "nước Việt Nam từ trong máu lửa. Rũ bùn đứng dậy sáng lòa", khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.

Nhìn lại 80 năm kể từ 2/9/1945 đặt nền cho chế độ dân chủ của Nhân dân, trong bối cảnh mới, ông dự cảm gì về tương lai đất nước?

TS. Nhà báo Nhị Lê: Muốn đi nhanh — bắt đầu bằng khoa học – công nghệ; muốn đi xa, bền vững — đồng hành cùng Nhân dân. Mọi quốc sách của Đảng phải hướng tới vì Dân; mọi hoạt động của Nhà nước phải xứng đáng dành tất cả cho Nhân dân. Đối với Đảng, mọi quyết sách chính trị phải vì Dân; đối với Nhà nước, mọi chủ trương cũng vì Dân. Nếu không vì Dân, chúng ta sẽ không còn gì cả. Nhân dân là chủ thể quốc gia – dân tộc, là người làm chủ đất nước; mọi chính sách, chủ trương phải xoay quanh Nhân dân — không phải ngược lại.

Nhớ thế kỷ XV: năm 1406, nhà Minh mượn danh "phò Trần diệt Hồ" xâm lược nước ta. Trước câu hỏi của vua Hồ Hán Thương về chống giặc, Hồ Nguyên Trừng nói câu bất hủ: "Thần không sợ đánh, chỉ sợ lòng dân không theo thôi!". Chỉ 7 năm triều Hồ đã sụp đổ khi mất lòng dân. Bài học ấy khắc sâu bằng máu: nguy cơ lớn nhất là xa Dân đối với Đảng lãnh đạo, cầm quyền; và đối với Nhà nước của Dân, do Dân, vì Dân — không vì Dân, không cho Dân, không thể tồn tại.

Bởi vậy, dù Đảng lãnh đạo, cầm quyền hay Nhà nước quản trị quốc gia, mọi quyết sách phải vì Dân, đặt trên nền Nhân dân, cho Dân, đặt trong lòng Nhân dân. Đó là "bộ gen" di truyền của người Việt mấy nghìn năm; dân tộc đứng vững trước mọi thế lực mưu toan nuốt chửng đất nước, đồng hóa dân tộc. Đảng ta — người lãnh đạo, đầy tớ trung thành, đứa con nòi của dân tộc — hơn ai hết, càng thấm thía điều ấy. Nhà nước ta — Nhà nước của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân — càng lấy đó làm lý tưởng phụng sự. Về phần mình, bổn phận và lương tâm của Nhân dân là tự nâng mình lên để xứng đáng là người chủ, làm chủ quốc gia dưới ngọn cờ của Đảng.

Lòng Dân làm nên thế nước, làm nên vận nước; lòng Dân cũng làm nên vận Đảng. Cho nên, cả về pháp lý lẫn đạo lý, Đảng phải thật sự xứng đáng là đứa con nòi của dân tộc; Nhà nước phấn đấu xứng đáng là của Nhân dân, do Nhân dân và vì Nhân dân; Nhân dân tự ý thức đoàn kết sẽ làm ra sức mạnh: đoàn kết thì sống, chia rẽ thì chết. Toàn dân tộc đại đoàn kết dưới ngọn cờ của Đảng thì không khó khăn nào với quốc gia không bị vượt qua, không thử thách nào, dù sinh tử, với dân tộc không bị khuất phục.

Lòng tin của Nhân dân là thước đo sự đúng đắn trong quyết sách của Đảng đối với đất nước, và vai trò quản trị của Nhà nước đối với quốc gia. Tất cả hãy đặt mình trong Nhân dân, sống chết vì Nhân dân. Sự thành – bại tùy thuộc vào sự đối đãi với Nhân dân — đó là bí quyết trường tồn của dân tộc Việt Nam suốt mấy nghìn năm, cũng là thế đứng để dân tộc ngẩng đầu, đất nước vươn tới trong kỷ nguyên mới.

Chúng ta không thể không nhắc tới vai trò của Mặt trận Tổ quốc. Vậy theo ông, vai trò của Mặt trận Tổ quốc trong việc kết nối sức mạnh Nhân dân hôm nay là gì?

TS. Nhà báo Nhị Lê: Bảo đảm lợi ích của Nhân dân thống nhất với lợi ích quốc gia – dân tộc, nhất là lợi ích chân chính, hợp pháp của Nhân dân. Chừng nào hai lợi ích ấy đạt độ thống nhất cao nhất, sức mạnh dân tộc – quốc gia nhân lên vô hạn. Đảng và Nhà nước phụng sự các lợi ích tối thượng đó. Mặt trận Tổ quốc Việt Nam lãnh sứ mệnh tập hợp, phát huy cao nhất sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc, xứng đáng là ngôi nhà chung của các tầng lớp Nhân dân Việt Nam. Đó là sáng tạo độc đáo của Đảng ta do Chủ tịch Hồ Chí Minh sáng lập và dẫn dắt; chỉ 15 năm đã làm nên Cách mạng Tháng Tám 1945, tỏa sáng 80 năm qua, tiếp tục trong kỷ nguyên Việt Nam phú cường — đồng thời là yêu cầu lịch sử, thách thức và kỳ vọng đối với Mặt trận hôm nay.

Nhân dịp 80 năm Cách mạng Tháng Tám thành công và Quốc khánh 2/9, ông muốn gửi thông điệp gì tới bạn đọc?

TS. Nhà báo Nhị Lê: Trên nền móng 80 năm Cách mạng Tháng Tám 1945, trước thềm kỷ nguyên mới, tôi tin tưởng: Đảng thật sự xứng đáng là đứa con nòi của dân tộc; Nhà nước thật sự xứng đáng là người phụng sự Nhân dân; Nhân dân thật sự xứng đáng là người chủ, làm chủ đất nước. Quốc gia chủ động, sáng tạo hội nhập toàn cầu; Việt Nam nhất định giữ vững độc lập, bảo toàn thống nhất, tỏa sáng tự do, Nhân dân hạnh phúc và cập bến phú cường trong tầm nhìn 2045.