Triển lãm đèn Trung thu xưa: kể câu chuyện văn hóa Việt

Không gian 100 tuổi của ngôi đình kết hợp cùng những chiếc đèn Trung thu xưa đã mang đến cho người xem một hành trình ký ức vừa lung linh vừa trầm mặc.

Hồi sinh ký ức Trung thu xưa

Khởi Đăng Tác Khí có hơn 10 thành viên, đa số là sinh viên Đại học Kiến trúc, Đại học Mỹ thuật TP Hồ Chí Minh, cùng chung tình yêu với văn hóa Việt. Chị Minh Nguyệt - thành viên nhóm - cho biết, nhóm đã hoạt động được 3 năm và 2 năm liên tiếp tổ chức sự kiện vào dịp Trung thu. Sau thành công của triển lãm Tầm Tập năm 2024, năm nay nhóm tiếp tục tái hiện ký ức Trung thu qua hàng chục chiếc đèn thủ công tinh xảo, kết hợp trải nghiệm thưởng trà, ăn bánh trong không gian đình 100 tuổi giữa lòng thành phố. Toàn bộ triển lãm được chuẩn bị trong hơn 4 tháng.

"Những chiếc lồng đèn ngoài là món đồ chơi, còn mang trong đó tâm tư và lời nhắn gửi của người xưa dành cho lớp trẻ. Thế nhưng, ngày nay nhiều mẫu đã mai một, thậm chí bị nhầm lẫn với văn hóa Trung Hoa. Chính điều đó thôi thúc Khởi Đăng Tác Khí miệt mài phục dựng để mang đến một Trung thu mang đúng bản sắc", chị Nguyệt chia sẻ.

Ngay từ cổng vào, khách tham quan đã bị hút mắt bởi hai chiếc đèn Bọ ngựa khổng lồ - tác phẩm mới nhất và cũng là chủ đề trung tâm của triển lãm. Chị Nguyệt giải thích: "Bọ ngựa là con vật có lợi cho nhà nông, gắn liền với nhiều câu ca dao tục ngữ, nhưng nay đã nằm trong danh sách đỏ. Đó là lý do năm nay chúng tôi quyết định phục dựng để mọi người biết và cùng chung tay bảo vệ". 

Những thông điệp từ lồng đèn cổ

Bước vào không gian bên trong đình, người xem như được dẫn dắt vào một kho tàng biểu tượng văn hóa thắp sáng bằng ký ức. 

Chiếc đèn Con cua khổng lồ với chữ "Giáp" trên mai tượng trưng cho vị trí đứng đầu, từng được tặng cho trẻ nhỏ với mong ước chăm học, đỗ đạt, làm rạng danh gia đình. Đèn Cá chép gợi tích "vượt vũ môn hóa rồng", khích lệ con người bền bỉ vượt khó. Đèn Cá quả gồm một khung cá lớn và những chú cá con xung quanh biểu trưng cho tình mẫu tử. Đèn bướm hay "hồ điệp" mang ý nghĩa trường thọ, phúc lộc.

Điểm nhấn đặc biệt là chiếc đèn Đại Long dài 20m, đặt ngay chính giữa, được phỏng dựng từ một bức ảnh rước đèn cổ ở Phủ Dày. Đèn Đại Long như lời nhắn gửi đến thế hệ trẻ trong thời đại hội nhập: văn hóa và bản sắc chính là sức mạnh để đưa đất nước vươn xa, một ngày hóa thành Rồng. Chị Minh Nguyệt cho biết: "Rồng của Việt Nam khác với các nước khác ở phần má có tạo hình tròn trịa, gần gũi, thân thiện và hiền hòa hơn, dù vẫn giữ nguyên vẻ uy nghi, hùng dũng". Các họa tiết trên Rồng và Bọ ngựa được phục dựng theo phong cách thời Lê - Trung Hưng.

Ngay lối vào còn có chiếc đầu Thiên Cẩu - linh vật gắn với Tết Trung thu truyền thống Việt nhưng đang dần thất truyền và thường bị nhầm với đầu lân. Trước khi múa lân và múa rồng phổ biến, người xưa từng có điệu múa Thiên Cẩu để cầu mưa thuận gió hòa, quốc thái dân an. Hiện cả nước chỉ còn một nghệ nhân ở Hội An còn lưu giữ kỹ thuật làm đầu Thiên Cẩu. 

Bên cạnh lồng đèn, nhóm còn phục dựng lại mâm cúng Rằm Trung thu truyền thống với trà, các loại bánh, con vật được tạo hình từ quả bưởi. Ban thờ Tiến sĩ giấy trưng bày những con giống bột hình đầu lân, mâm ngũ quả…do nghệ nhân Đặng Văn Hậu thực hiện.

Triển lãm thu hút đông đảo bạn trẻ và cả du khách quốc tế. Ông Wladimir, đến từ Thụy Điển, bày tỏ sự bất ngờ khi khám phá một nền văn hóa Việt Nam giàu đẹp và nhiều câu chuyện ý nghĩa. 

Từng tốt nghiệp Đại học Mỹ thuật, chị Quyên cùng gia đình lặn lội từ Hà Nội vào TP Hồ Chí Minh để tận mắt chiêm ngưỡng những chiếc đèn được phục dựng. Chị chia sẻ: "Để làm ra một triển lãm như thế này phải rất tỉ mỉ và kỳ công, các bạn trẻ đã chăm chút, chỉnh sửa từng chi tiết nhỏ. Tôi thực sự khâm phục tâm huyết của họ". 

Triển lãm Ngựa trời gắp lửa sẽ kéo dài đến hết ngày 12/10/2025.