Trí tuệ nhân tạo - “Lá chắn số” trước thiên tai

Chỉ trong nửa đầu năm 2025, các hiện tượng thời tiết cực đoan từ bão, lũ lụt cho đến cháy rừng - đã khiến nền kinh tế toàn cầu chịu thiệt hại hơn 130 tỷ USD, theo báo cáo của hãng bảo hiểm Munich Re. Những con số này không chỉ phản ánh sức tàn phá của thiên nhiên, mà còn ảnh hưởng nặng nề tới tài sản và hạ tầng của nhiều quốc gia trước tình trạng biến đổi khí hậu ngày càng dữ dội.

Trong bức tranh đầy rủi ro đó, công nghệ đang mở ra hướng đi mới. Nghiên cứu của Đại học Texas A&M (Mỹ), cho thấy trí tuệ nhân tạo có thể trở thành "tuyến phòng thủ thứ hai" trong ứng phó thiên tai từ việc phân tích ảnh vệ tinh, dữ liệu cảm biến mưa, lưu lượng giao thông, đến hoạt động mạng xã hội để xác định khu vực mất điện, ngập lụt hay cần cứu trợ khẩn cấp.

Tại Trung Quốc, bão Matmo - cơn bão thứ 21 của mùa bão Thái Bình Dương năm nay - đổ bộ vào tỉnh Quảng Đông và Hải Nam đầu tháng 10, với sức gió duy trì gần 150 km/h. Hơn 20.000 người dân được sơ tán khẩn cấp, hàng loạt công trình phải đóng cửa, hệ thống đường sắt cao tốc tê liệt. Chính quyền địa phương huy động hơn 2.250 cán bộ và tình nguyện viên trực chiến suốt ngày đêm để bảo đảm an toàn cho người dân.

Ở Ấn Độ, bang Uttarakhand trải qua mùa mưa lũ khốc liệt với sạt lở và lũ quét liên tiếp, khi các con suối bị chặn dòng bởi hoạt động xây dựng và phá rừng tràn lan.

Ông Ganesh Singh Rawat - Người dân Uttarkashi, Ấn Độ cho biết: "Khi rừng bị tàn phá, dòng chảy tự nhiên bị chặn, thiên tai là điều tất yếu. Nước dồn lại, đất lở và rồi bão lũ sẽ cuốn trôi tất cả".

Còn tại châu Âu, các trận mưa lớn và lũ quét đầu tháng 10 khiến nhiều ngôi làng ven Biển Đen ở Bulgaria bị tàn phá nặng nề.

Với ngành bảo hiểm, chuỗi tổn thất liên tiếp trong ba năm qua đã khiến chi phí tái bảo hiểm tăng mạnh, buộc nhiều công ty phải điều chỉnh phí bảo hiểm rủi ro thiên tai hoặc thu hẹp phạm vi chi trả. Không chỉ là câu chuyện bảo hiểm, thiên tai còn ảnh hưởng trực tiếp đến tăng trưởng GDP và chuỗi cung ứng toàn cầu. Mô hình kinh tế đa vùng cho thấy ngay cả những khu vực không bị thiệt hại trực tiếp cũng có thể chịu tác động lan tỏa, nếu hạ tầng sản xuất hoặc logistics bị gián đoạn ở vùng khác.

Trong bối cảnh đó, thấy trí tuệ nhân tạo đang được ứng dụng để đánh giá thiệt hại tài sản nhanh hơn, hỗ trợ giải ngân bồi thường bảo hiểm và mô phỏng các kịch bản khí hậu nhằm giúp chính phủ và doanh nghiệp phân bổ nguồn lực hợp lý.

Giáo sư Alimostafavi - Đại học Texas A&M, Mỹ cho biết: "AI sẽ là hàng rào phòng thủ mới giúp cộng đồng nhận diện, ứng phó và phục hồi tốt hơn sau thiên tai. Chúng tôi làm việc với nhiều loại dữ liệu khác nhau từ các bài đăng trên mạng xã hội, những gì người dân chia sẻ trong thảm họa về nhu cầu của họ; hình ảnh vệ tinh, hình ảnh từ đường phố, hoạt động của điện thoại di động, dữ liệu từ cảm biến giao thông và cảm biến lũ lụt. Chúng tôi đã phát triển các mô hình có thể phân tích thông tin này một cách kịp thời, giúp xác định khu vực nào bị mất điện, nơi nào cần thực phẩm và khu vực nào đã chịu thiệt hại về nhà ở và tài sản".

Trong khi đó, các dịch vụ khẩn cấp trên khắp thế giới - từ Trung Quốc đến Ấn Độ, từ châu Âu đến châu Mỹ - đang ngày càng kết hợp công nghệ với lực lượng tại chỗ dùng thiết bị bay không người lái khảo sát vùng ngập, cảm biến lũ, bản đồ số hóa để định vị cứu hộ.

Dù không thể kiểm soát thiên nhiên, con người vẫn có thể giảm thiểu tổn thất - bằng dữ liệu, bằng công nghệ, và bằng sự chuẩn bị kỹ lưỡng cho một tương lai mà thiên tai không còn là sự kiện hi hữu, mà đã trở thành một biến số thường trực trong phương trình kinh tế toàn cầu.