Tổng thống Trump chính thức điều Vệ binh Quốc gia tới Chicago bất chấp tranh cãi

Đây là động thái mới nhất trong kế hoạch của chính quyền liên bang nhằm triển khai lực lượng tới các thành phố do đảng Dân chủ quản lý. Quyết định này - được Tổng thống Donald Trump ủng hộ công khai và đặt trong ngữ cảnh đe dọa viện dẫn Đạo luật Chống nổi dậy - đã khuấy động một cuộc tranh luận gay gắt về ranh giới quyền lực hành pháp, chủ quyền bang và quyền tự chủ địa phương.

Theo các nguồn tin, khoảng 400 binh sĩ thuộc Vệ binh Texas được triển khai tới Trung tâm Huấn luyện Dự bị Lục quân ở Elwood, nằm cách trung tâm thành phố Chicago khoảng 80 km vào ngày 7/10, trong khi chính phủ liên bang cũng đã xác định khoảng 300 binh sĩ Vệ binh Illinois sẽ được điều động để bảo vệ các cơ sở liên bang và hỗ trợ các chiến dịch thi hành luật di trú. Thông tin về số lượng và địa điểm triển khai đã trở thành một trong các điểm xung đột chính giữa Nhà Trắng và giới chức tiểu bang Illinois.

Trong một bài phát biểu tại Nhà Trắng, Tổng thống Trump khẳng định ông "để ngỏ khả năng" sử dụng Đạo luật Chống Nổi dậy - có từ năm 1807 - cho phép Tổng thống Mỹ triển khai lực lượng vũ trang trong nước trong những trường hợp "nổi loạn" hoặc khi các cơ quan thực thi pháp luật địa phương bị cho là không thể duy trì an ninh. Ông nhấn mạnh Chicago "là một thành phố tuyệt vời nhưng có nhiều tội phạm", đồng thời tuyên bố: "Nếu Thống đốc không làm được, chúng tôi sẽ làm".

Lập luận này đã khiến các nhà chỉ trích cảnh báo về nguy cơ quân sự hóa các thành phố và xói mòn các nguyên tắc hiến pháp phân chia quyền hạn giữa liên bang và tiểu bang.

Đáp lại, Thống đốc Illinois J.B. Pritzker gọi động thái từ Nhà Trắng là "một nỗ lực quân sự hóa các thành phố Mỹ" và tuyên bố bang sẽ có hành động pháp lý để ngăn chặn việc triển khai. Thành phố Chicago cùng bang Illinois đã nộp đơn kiện lên tòa liên bang nhằm ngăn lệnh liên bang hóa và triển khai Vệ binh, lập luận rằng hành động này xâm phạm quyền tự trị của bang và thiếu cơ sở pháp lý. Một thẩm phán liên bang đã cho phép triển khai tạm thời trong khi yêu cầu chính phủ nộp văn bản phản hồi trước một mốc thời hạn, đồng thời nhiều thách thức pháp lý dự kiến sẽ tiếp tục.

Vấn đề pháp lý nằm ở chỗ Đạo luật Chống nổi dậy tạo ra một ngoại lệ hiếm hoi cho nguyên tắc Posse Comitatus (giới hạn quyền sử dụng quân đội trong nội địa sau thời kỳ Nội chiến Mỹ) - ngăn quân đội thực thi pháp luật dân sự - nhưng việc sử dụng đạo luật đó trong bối cảnh không có bạo loạn quy mô lớn có thể bị coi là lạm quyền. Các học giả pháp lý và nhà lập pháp đối lập cảnh báo rằng việc viện dẫn đạo luật nhằm "bỏ qua" phán quyết của tòa án hoặc phản đối của Thống đốc tiểu bang có thể tạo tiền lệ nguy hiểm, đe dọa quyền lực phân chia trong Hiến pháp và kích hoạt các cuộc chiến pháp lý kéo dài.

Bản thân cuộc triển khai quân đội tới Elwood đã dẫn tới những cảnh báo và phản ứng mạnh mẽ trên toàn quốc. Thị trưởng Chicago và các nhà lãnh đạo địa phương lên tiếng phản đối, cho rằng nguyên nhân được Nhà Trắng viện dẫn tình trạng "chiến tranh đường phố" hay "đất nước bị xáo trộn" - không tương xứng với thực tế tại thành phố, nơi nhiều chỉ số tội phạm trong thời gian gần đây không cho thấy một cuộc khủng hoảng cấp quốc gia. Các nhà chỉ trích gọi đây là "màn trình diễn chính trị" nhằm thổi bùng nỗi sợ để hợp thức hóa các biện pháp cứng rắn.

Mặt khác, chính quyền liên bang và một số nghị sĩ ủng hộ Tổng thống Mỹ lập luận rằng sự hiện diện của lực lượng liên bang và Vệ binh - nếu được điều phối hợp pháp - là cần thiết để bảo vệ tài sản liên bang, bảo đảm an toàn cho nhân viên di trú và hỗ trợ các chiến dịch truy bắt các tổ chức tội phạm xuyên biên giới. Bộ Tư lệnh Lực lượng Vệ binh và Lầu Năm Góc nhấn mạnh rằng mọi động thái triển khai đều phải tuân thủ khuôn khổ pháp luật hiện hành và quy trình điều động Vệ binh.

Cuộc đối đầu quyền lực này diễn ra trong bối cảnh nhiều vấn đề chính trị khác đang làm dấy lên quan ngại về việc mở rộng quyền lực hành pháp: từ tranh cãi xung quanh các chiến dịch quân sự chống vận chuyển ma túy ngoài khơi Venezuela, những động thái gây áp lực lên Israel trong cuộc khủng hoảng Gaza, đến căng thẳng về đóng cửa chính phủ liên bang và việc Tổng thống Trump đe dọa sa thải công chức liên quan tới đàm phán ngân sách. Tất cả những động thái này góp phần tạo nên một cuộc tranh cãi chính trị gay gắt - nơi các giới hạn hiến định đang bị thử thách.