Tòa án Hình sự Quốc tế kết án thủ lĩnh dân quân đầu tiên ở Sudan vì tội ác chiến tranh

Đây là lần đầu tiên Tòa án Hình sự Quốc tế (ICC) kết án một nghi phạm phạm tội ở Darfur. Tòa án phán quyết rằng những hành động tàn bạo - bao gồm giết người hàng loạt và hiếp dâm - là một phần trong kế hoạch của chính phủ nước này vào thời điểm đó nhằm dập tắt cuộc nổi loạn ở khu vực phía Tây Sudan.

Ali Muhammad Ali Abd-al-Rahman - sinh khoảng năm 1949, còn được biết đến với bí danh Ali Kushayb - không hề biểu lộ cảm xúc khi thẩm phán chủ tọa Joanna Korner tuyên đọc 27 bản án.

"Hội đồng xét xử tin chắc rằng bị cáo đã phạm tội, không còn nghi ngờ gì nữa, về những tội ác mà anh ta đã bị cáo buộc" - bà Korner nói. Bà cho biết thêm rằng việc tuyên án sẽ diễn ra sau đó.

Bà Korner đã kể lại chi tiết những câu chuyện đau lòng về các vụ hiếp dâm tập thể, lạm dụng và giết người hàng loạt. Bà cho biết có lần Abd-al-Rahman đã chất khoảng 50 thường dân lên xe tải, dùng rìu đánh một số người, trước khi bắt họ nằm xuống đất và ra lệnh cho quân lính bắn chết.

"Bị cáo không chỉ ra lệnh mà còn đích thân tham gia vào vụ đánh đập, sau đó còn trực tiếp có mặt và ra lệnh hành quyết những người bị giam giữ" - thẩm phán ICC cho biết.

Các công tố viên đã cáo buộc Abd-al-Rahman là thành viên chủ chốt của lực lượng dân quân Janjaweed khét tiếng của Sudan - lực lượng đã tham gia vào các tội ác chiến tranh.

Tuy nhiên, Abd-al-Rahman đã phủ nhận tất cả các cáo buộc, nói rằng tòa án đã bắt nhầm người.

"Tôi không phải là Ali Kushayb. Tôi không biết người này. Tôi không liên quan gì đến những cáo buộc chống lại tôi" - Abd-al-Rahman đã nói với tòa án tại phiên điều trần vào tháng 12/2024.

Abd-al-Rahman đã chạy trốn sang Cộng hòa Trung Phi vào tháng 2/2020 khi chính phủ mới của Sudan tuyên bố ý định hợp tác với ICC tiến hành cuộc điều tra. Sau đó, ông ta đã tự thú vì tuyệt vọng và lo sợ sẽ bị chính quyền ám sát.

Giao tranh nổ ra ở khu vực Darfur khi các bộ lạc không phải người Arab - phàn nàn về sự phân biệt đối xử có hệ thống - đã nổi dậy chống lại chính quyền ở Khartoum do người Arab thống trị. Chính phủ Sudan khi đó đã đáp trả bằng cách giải phóng Janjaweed - một lực lượng được tuyển chọn từ các bộ lạc du mục trong khu vực.

Liên hợp quốc xác nhận 300.000 người đã thiệt mạng và 2,5 triệu người khác phải di dời do xung đột ở Darfur trong những năm 2000.

Trong phiên tòa, công tố viên trưởng của Tòa án Hình sự Quốc tế cho biết Abd-al-Rahman và lực lượng của bị cáo đã tàn phá nhiều khu vực khác nhau của Darfur. Abd-al-Rahman cũng được cho là đồng minh của Tổng thống Sudan bị phế truất Omar al-Bashir - người đang bị ICC truy nã với cáo buộc diệt chủng.

Bashir - người đã cai trị Sudan trong gần 3 thập kỷ - đã bị lật đổ và giam giữ vào tháng 4/2019 sau nhiều tháng biểu tình ở Sudan. Tuy nhiên, Bashir vẫn chưa bị giao nộp cho ICC với các cáo buộc về tội ác chiến tranh và tội ác chống lại loài người.

Các công tố viên Tòa án Hình sự Quốc tế hy vọng sẽ ban hành lệnh bắt giữ mới liên quan đến cuộc khủng hoảng hiện nay ở Sudan.

Kể từ năm 2023, hàng chục nghìn người đã thiệt mạng và hàng triệu người phải di dời trong cuộc chiến giữa quân đội Sudan và Lực lượng hỗ trợ nhanh bán quân sự - vốn phát triển từ lực lượng dân quân Janjaweed. Theo các cơ quan viện trợ, cuộc xung đột với những cáo buộc về tội ác từ cả hai phía đã khiến quốc gia Đông Bắc Phi này bên bờ vực nạn đói.