Thủ tục bay bằng sinh trắc học: Tỉ lệ sử dụng vẫn còn khiêm tốn

Dù được kỳ vọng sẽ tạo ra một cuộc cách mạng trong thủ tục hàng không, việc ứng dụng công nghệ sinh trắc học tại các sân bay ở Việt Nam vẫn đang đối mặt với nhiều thách thức, từ hạn chế về cơ sở hạ tầng đến lỗi kỹ thuật và thói quen của hành khách. Mặc dù tỉ lệ người dùng có xu hướng tăng, con đường để đạt được mục tiêu "toàn trình" vẫn còn dài.

Hạ tầng chưa thể đáp ứng ngay

Chỉ thị 24 của Thủ tướng yêu cầu từ ngày 1/12, phần lớn hành khách bay nội địa sẽ sử dụng sinh trắc học để đi qua cửa an ninh và lên máy bay, sử dụng ứng dụng VNeID hoặc qua các kiosk tự phục vụ. Quầy truyền thống sẽ chỉ còn dành cho hành khách có hành lý ký gửi và các trường hợp đặc biệt.

Tổng Công ty Cảng hàng không Việt Nam (ACV) cho biết, việc triển khai này là một yêu cầu cấp thiết. Đơn vị đã khảo sát và lắp đặt các thiết bị cần thiết như kiosk xác thực và thiết bị kiểm tra an ninh bằng công nghệ sinh trắc học. Tuy nhiên, việc này gặp nhiều khó khăn, đặc biệt là trong việc nhập khẩu và lắp đặt các hệ thống công nghệ cao như e-gate, camera nhận diện, và đường truyền kép dự phòng. Đây là những công việc tốn kém và cần nhiều thời gian để hoàn thành.

Hệ thống sinh trắc học tại sân bay bao gồm cổng tự động, camera AI và phần mềm tích hợp. Chi phí đầu tư cho những thiết bị này rất cao, chưa kể chi phí đào tạo đội ngũ "trợ lý số" để hỗ trợ hành khách. Đại diện ACV cho biết, công ty đã khảo sát nhu cầu để bổ sung thiết bị tại các sân bay trong thời gian tới.

Ngoài ra, ứng dụng VNeID hiện vẫn chưa áp dụng được cho một số đối tượng, bao gồm:

• Trẻ em chưa có tài khoản định danh.
  
• Người trên 60 tuổi, do nét mặt thay đổi nhanh nên độ chính xác của sinh trắc học chưa cao.
  
• Người đã phẫu thuật thẩm mỹ nhưng chưa cập nhật thông tin định danh.
  
• Người nước ngoài không sử dụng VNeID.
  

Vì những lý do này, các sân bay vẫn phải duy trì các làn kiểm tra an ninh truyền thống để tránh ùn tắc và xử lý các tình huống bất thường khi cửa tự động gặp lỗi. Việc này đảm bảo dòng di chuyển của hành khách không bị gián đoạn.

Một chuyên gia hàng không cũng chỉ ra rằng, việc kết nối thông suốt giữa các cảng hàng không với cơ sở dữ liệu quốc gia là yếu tố then chốt. Sự ổn định và chính xác của dữ liệu sẽ quyết định hiệu quả của việc triển khai VNeID.

Hãng bay và Bộ Công an cùng phối hợp

Về vấn đề này, Trung tá Trần Duy Hiền, Phó Giám đốc Trung tâm dữ liệu quốc gia về dân cư (Bộ Công an), cho biết từ năm 2024, đơn vị đã phối hợp với các hãng hàng không để ứng dụng công nghệ sinh trắc học. Trước mắt, hệ thống này được áp dụng cho hành khách của Vietnam Airlines và Vietjet trên các chuyến bay nội địa.

Bộ Công an đã cấp được 65 triệu tài khoản định danh cá nhân cho người dân. Gần đây, Bộ cũng bắt đầu cấp tài khoản định danh cho người nước ngoài và các tổ chức, doanh nghiệp, với gần 980.000 tài khoản đã được cấp. Trung tá Trần Duy Hiền khẳng định việc cung cấp tài khoản định danh điện tử mức 2 luôn đảm bảo yêu cầu về bảo mật thông tin, giúp người dân an tâm sử dụng VNeID khi làm thủ tục tại sân bay.

Tỉ lệ hành khách sử dụng tăng, nhưng chưa đồng đều

ACV cho biết, sau giai đoạn triển khai thử nghiệm, từ 16/7 đến 15/9/2025, các sân bay đã bước vào giai đoạn thực tế. Kết quả từ 1/8 đến 15/9 cho thấy, tất cả các phương thức sử dụng định danh điện tử đều có tốc độ tăng trưởng tốt. Điều này cho thấy sự cải thiện đáng kể về mức độ chấp nhận và thói quen sử dụng của hành khách.

Cụ thể, tỉ lệ hành khách làm thủ tục qua VNeID tăng nhanh, mặc dù thị phần còn nhỏ. Tại quầy làm thủ tục có thiết bị ACV-ID, đây là điểm chạm có tốc độ tăng ổn định và cao nhất. Tỉ lệ hành khách thực hiện quét sinh trắc học để qua cửa kiểm soát an ninh (AGAC) cũng có mức tăng trưởng nhanh. Điều này chứng tỏ hành khách đã quen dần với việc sử dụng sinh trắc học trong khâu kiểm soát an ninh, giúp rút ngắn thời gian và giảm ùn tắc tại sân bay. Tuy nhiên, tại cửa lên tàu bay (eGate), mặc dù tốc độ tăng gần gấp 3 lần so với ban đầu nhưng tỉ lệ này vẫn chưa đạt mục tiêu. Đây là điểm chạm còn cần nhiều nỗ lực tuyên truyền và mở rộng hạ tầng.

"Như vậy, sau hơn một tháng triển khai chính thức tại các cảng hàng không trực thuộc ACV, hành khách đã bắt đầu làm quen và sử dụng sinh trắc học tại các điểm chạm, gồm quầy thủ tục, cổng an ninh, cửa khởi hành. Tỷ lệ sử dụng ghi nhận có xu hướng tăng dần, phản ánh sự tiếp nhận tích cực từ phía hành khách", đại diện ACV phân tích. 

Một số sân bay như Tân Sơn Nhất, Cát Bi, Phú Bài đã đạt kết quả tốt và ổn định, khẳng định tính khả thi của hệ thống. Nhóm sân bay trung bình như Phú Quốc, Đà Nẵng, Nội Bài vẫn chưa đạt mức kỳ vọng, đặc biệt ở cửa khởi hành, nơi hành khách vẫn ưu tiên sử dụng luồng truyền thống.

Trao đổi với phóng viên, đại diện Cảng hàng không quốc tế Nội Bài cho biết: "Số lượng khách làm thủ tục sinh trắc học qua quầy check-in, cửa an ninh tự động và cửa lên máy bay của hai hãng hàng không Vietnam Airlines và Vietjet tại Cảng đang tiếp tục gia tăng. Tính sơ bộ chung cho hai hãng, mỗi ngày có khoảng 900 - 1000 lượt khách sử dụng sinh trắc học để làm thủ tục check-in, qua cửa an ninh tự động và qua cửa lên máy bay."

Một trong những vấn đề lớn nhất là việc phát sinh lỗi kết quả chậm hoặc không thành công tại cửa an ninh tự động. Nguyên nhân có thể do lỗi hệ thống của ACV hoặc dữ liệu từ hãng hàng không trả về chậm. ACV đang phối hợp với các hãng để khắc phục, đồng thời duy trì nhóm báo lỗi và hotline kỹ thuật 24/7 để theo dõi và xử lý kịp thời.

Việc ứng dụng công nghệ sinh trắc học là một bước tiến quan trọng, nhưng để hệ thống này hoạt động trơn tru và hiệu quả, cần sự phối hợp đồng bộ giữa các bên liên quan và nỗ lực không ngừng trong việc cải thiện hạ tầng và khắc phục các lỗi kỹ thuật.