Thúc đẩy xây dựng xanh đáp ứng các mục tiêu khí hậu

Chỉ còn đúng 1 ngày nữa, Hội nghị lần thứ 28 các bên tham gia công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu (COP 28) sẽ chính thức khai mạc tại Các Tiểu vương quốc Arab thống nhất. Ngay trước thềm hội nghị, đã có nhiều báo cáo, nhiều diễn đàn, các lời kêu gọi về việc thúc đẩy ứng phó biến đổi khí hậu trước khi quá muộn.

Chúng ta từng được nghe nhiều về tài chính khí hậu, chuyển đổi năng lượng. Thế nhưng có bao giờ bạn tự hỏi cách các tòa nhà được thiết kế, xây dựng và vận hành góp phần to lớn vào việc biến đổi khí hậu. Các nhà khoa học đang kêu gọi cần thay đổi cách nhìn nhận về vấn đề này để thúc đẩy xây dựng xanh, góp phần giảm thiểu khí thải nhà kính, đóng góp vào việc thực hiện các mục tiêu khí hậu.

Theo báo cáo mới nhất của Chương trình Môi trường Liên hợp quốc, lĩnh vực xây dựng chiếm gần 40% lượng khí thải carbon - khoảng 14 tỷ tấn carbon mỗi năm, tỷ lệ lớn nhất so với bất kỳ lĩnh vực nào.

Để đáp ứng Thỏa thuận Paris và hạn chế sự nóng lên toàn cầu ở mức 1,5 độ C, các nhà khoa học nhận định, cần đạt mức phát thải ròng bằng 0 trong tất cả các hoạt động trong hệ thống xây dựng. Mục tiêu là để tất cả các tòa nhà mới đi vào sử dụng có mức phát thải ròng bằng 0 muộn nhất vào năm 2030, và tất cả các tòa nhà đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.

Để đạt mục tiêu không khí thải, việc giảm lượng carbon thải ra từ các tòa nhà sẽ đòi hỏi những cải tiến mới bên cạnh công nghệ, vật liệu và sản phẩm hiện có.

Điểm tích cực là các tiến bộ khoa học công nghệ đã giúp đẩy nhanh các vật liệu xanh như thép xanh hay bê tông xanh, được sản xuất bằng các nguồn năng lượng bền vững, thân thiện với môi trường. Bên cạnh đó là những hỗ trợ từ chính sách, các giải pháp khuyến khích của các nhà hoạch định chính sách giúp đẩy nhanh xanh hóa ngành xây dựng.

Tuy nhiên, thách thức cho quá trình xây dựng xanh là khó khăn trong việc giải quyết lượng carbon tích tụ trong xây dựng và vật liệu xây dựng, phần lớn lượng carbon này thải ra ngay khi bắt đầu vòng đời của một tòa nhà.

Trong khi 27% lượng khí thải được tạo ra từ các hoạt động xây dựng, thì 13% lượng khí thải còn lại ở dạng carbon thường bị bỏ qua. Bên cạnh đó là tốc độ xanh hóa ngành xây dựng vẫn được nhận định là tương đối chậm, trong khi quá trình đô thị hóa nhanh chóng lại đang gây ra nhiều hệ lụy về khí thải từ ngành xây dựng.

Chiến lược khử carbon ngành xây dựng

Rõ ràng là thúc đẩy xanh hóa ngành xây dựng sẽ đóng góp vào các nỗ lực chung của toàn cầu trong giảm thiểu phát thải khí nhà kính. Và để làm được điều này, theo Liên hợp quốc, có ba chiến lược tổng thể cần được thực hiện cùng nhau để khử carbon cho vật liệu xây dựng:

Thứ nhất là tránh lãng phí thông qua cách tiếp cận tuần hoàn: xây dựng ít hơn bằng cách tái sử dụng các tòa nhà hiện có là lựa chọn có giá trị nhất, điều này tạo ra lượng khí thải ít hơn 50-75% so với xây dựng mới.

Thứ hai, chuyển sang vật liệu xây dựng dựa trên sinh học có thể tái tạo và bền vững, như gỗ, tre hay sinh khối. Sự chuyển đổi này có thể giúp giảm khí thải tổng hợp lên tới 40% trong ngành xây dựng ở nhiều khu vực vào năm 2050.

Thứ ba là cải thiện quá trình khử carbon của các vật liệu thông thường không thể thay thế. Điều này chủ yếu liên quan đến việc xử lý bê tông, thép và nhôm - ba loại vật liệu chiếm tới 23% tổng lượng khí thải toàn cầu hiện nay - tiếp đó là thủy tinh và gạch.

Tòa nhà "tự tái chế"

Trên thực tế, xu hướng xây dựng xanh đã và đang được nhiều quốc gia áp dụng, triển khai, nhất là việc thực hiện các tiêu chuẩn xanh với các tòa nhà xây mới.

Mới đây tại Đan Mạch, một công trình cải tạo tòa nhà đang áp dụng cách tiếp cận độc đáo hướng tới sự bền vững bằng cách "tái chế chính nó".

Nhìn từ bên ngoài, tòa nhà Thoravej 29 ở phía tây bắc Copenhagen cũng chỉ như các ngôi nhà cộng đồng khác. Được xây dựng từ những năm 1960 và đang được chuyển đổi công năng thành trung tâm nghệ thuật - tòa nhà cộng đồng, Thoravej 29 còn chứa đựng trong mình một dự án đặc biệt - dự án tái chế chính tòa nhà.

Thay vì vứt bỏ vật liệu cũ từ tòa nhà, các kiến trúc sư, kĩ sư đang tái sử dụng. Chẳng hạn, vách ngăn sàn đang được tái sử dụng làm cầu thang và đồ nội thất, gạch mặt tiền dư thừa sẽ được tận dụng để lát sàn.

Ông Soeren Pihlmann - Kiến trúc sư: "Chúng tôi muốn tận dụng cơ hội này để xem chúng tôi có thể tái sử dụng tại chỗ đến mức nào, vì chúng tôi nghĩ rằng đó là một chương trình nghị sự rất cấp bách trong kiến trúc nói chung".

Trọng tâm sự chuyển đổi của tòa nhà là việc tái sử dụng các tấm bê tông nặng, có rãnh trên sàn và trần của tòa nhà.

Bà Isabella Priddle - Kiến trúc sư: "Bạn có thể dễ dàng nhìn thấy cấu trúc hiện có. Sau khi chúng tôi dỡ bỏ cấu trúc và vị trí trước đây của các tấm bê tông, chúng tôi sẽ tái sử dụng chúng để làm đồ nội thất".

Bà Anne Katrine Harders - Trung tâm Kiến trúc Đan Mạch: "Chúng tôi muốn tái sử dụng mọi thứ mà chúng tôi có thể tái sử dụng. Tất nhiên, chúng tôi đã ít nhiều làm điều đó ở các tòa nhà khác trước đây, nhưng điều này đang đặt ra một tiêu chuẩn mới về cách bạn có thể làm điều đó. Và tôi nghĩ, có thể đó không phải là cứu thế giới, chắc chắn không phải chỉ với một dự án, nhưng đây là một thử nghiệm quan trọng".