Anh điều tra lại vụ án giết người 688 năm trước

Vào một buổi tối tháng 5/1337, linh mục John Forde bị một nhóm người tấn công trước cửa nhà thờ gần Nhà thờ St. Paul cũ ở London. Ông bị đâm vào cổ và bụng rồi tử vong tại chỗ. Chỉ một trong số những kẻ tấn công bị kết án tù, còn người được cho là chủ mưu, quý tộc Ela Fitzpayne, không bao giờ bị đưa ra xét xử.

Gần bảy thế kỷ sau, các nhà nghiên cứu từ Đại học Cambridge đã công bố tài liệu hé lộ những chi tiết mới về vụ án. Theo đó, Forde từng là tình nhân của Fitzpayne, và có thể đã tham gia cùng bà trong nhiều hành vi phạm pháp như trộm cắp và tống tiền. Một tài liệu mới phát hiện cho thấy hai người từng cùng nhau tấn công một tu viện do Pháp kiểm soát và cướp đi hàng trăm gia súc.

Tuy nhiên, linh mục Forde sau đó được cho là đã tố cáo Fitzpayne lên cấp trên trong giáo hội. Năm 1332, Tổng giám mục Canterbury đã gửi thư buộc tội bà quan hệ bất chính với nhiều người, bao gồm cả linh mục Forde. Fitzpayne bị yêu cầu thực hiện các hình phạt công khai, như đi chân trần qua nhà thờ Salisbury và quyên góp cho người nghèo, nhưng theo tài liệu nghiên cứu, bà đã từ chối.

Hồ sơ pháp y thời đó cho thấy bà Fitzpayne đã thuyết phục em trai, hai người hầu và một giáo sĩ lên kế hoạch giết linh mục Forde. Vào ngày xảy ra án mạng, người giáo sĩ đã tiếp cận và giữ chân nạn nhân bằng cuộc trò chuyện, trong khi những người còn lại ra tay sát hại. Trong số họ, chỉ có người hầu Hugh Colne bị kết án và bị giam tại nhà tù Newgate vào năm 1342.

Nghiên cứu được công bố ngày 6/6 trên tạp chí Criminal Law Forum do Giáo sư Manuel Eisner, Đại học Cambridge, chủ trì. Ông là đồng sáng lập một dự án số hóa có tên Bản đồ tội ác thời trung cổ, tập hợp các vụ án giết người và tử vong bất thường tại London, Oxford và York thế kỷ 14, dựa trên các bản ghi chép của quan điều tra thời đó.

Dự án cũng cho thấy tình trạng bạo lực phổ biến trong xã hội Anh thời trung cổ, với tỷ lệ giết người tại Oxford lên tới 60 - 75 trên 100 nghìn người, cao hơn khoảng 50 lần so với hiện tại. Dù vậy, theo nhà sử học Hannah Skoda từ Đại học Oxford, xã hội lúc bấy giờ không thờ ơ với bạo lực mà luôn tìm cách điều tra, xử lý và duy trì pháp luật.

Vụ án của Ela Fitzpayne cho thấy rằng, dù sống trong một xã hội có nhiều ràng buộc, một số phụ nữ vẫn có khả năng điều khiển các mối quan hệ và hành vi phạm tội. Theo giáo sư Eisner, đây không phải trường hợp cá biệt, bởi một số phụ nữ quý tộc từng tìm cách ra lệnh giết người để bảo vệ danh dự hoặc duy trì quyền lực.