Tạo đà bằng cải cách pháp lý và đổi mới thể chế để kinh tế tư nhân "cất cánh"

Vượt qua "điểm nghẽn" pháp lý: Câu chuyện của một động lực tăng trưởng

Khu vực kinh tế tư nhân đang ngày càng khẳng định vai trò là động lực chủ chốt của nền kinh tế Việt Nam. Theo số liệu mới nhất từ Cục Thống kê, khu vực này đóng góp gần 50% GDP và tạo việc làm cho gần 60% lực lượng lao động. Tuy nhiên, bên cạnh những đóng góp ấn tượng, nhiều doanh nghiệp vẫn đang phải đối mặt với các rủi ro pháp lý, gây ảnh hưởng không nhỏ đến quyết định đầu tư và mở rộng sản xuất.

Theo TS Tô Hoài Nam, Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV) Việt Nam (VINASME), rủi ro pháp lý không chỉ là một vấn đề lý thuyết mà còn là một trở ngại thực tế, kìm hãm sự phát triển của khu vực tư nhân. Rủi ro này xuất phát từ nhiều yếu tố, bao gồm hệ thống văn bản pháp luật chưa đồng bộ, chồng chéo, thủ tục hành chính phức tạp và đặc biệt là sự thiếu phân định rõ ràng giữa trách nhiệm dân sự và hình sự trong các giao dịch kinh tế.

Chia sẻ về câu chuyện này, TS.Mạc Quốc Anh - Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội DNNVV TP. Hà Nội cho biết, hệ thống pháp luật hiện hành vẫn còn những khoảng trống và sự chồng chéo giữa các luật, đặc biệt là sự thiếu phân định rõ ràng giữa trách nhiệm dân sự và hình sự trong các giao dịch kinh tế. Điều này khiến doanh nghiệp dễ rơi vào tình trạng bất an, lo ngại bị 'hình sự hóa' một cách không đáng có".

Bên cạnh đó, một số chuyên gia cho rằng, trong thực tế, có những tranh chấp kinh tế – thương mại đáng lẽ nên được giải quyết bằng hòa giải, trọng tài hoặc tòa dân sự, nhưng đôi khi lại được chuyển sang xử lý hình sự quá sớm. Cách tiếp cận này có thể gây thiệt hại nghiêm trọng về tài chính và uy tín cho doanh nghiệp, đồng thời làm giảm niềm tin của cộng đồng kinh doanh vào môi trường đầu tư minh bạch, ổn định.

Chi phí ẩn và cơ hội bị bỏ lỡ: Gánh nặng vô hình

Tại Diễn đàn "Doanh nghiệp 2025: Trợ lực cho doanh nghiệp vượt thách thức, nâng cao năng lực cạnh tranh" diễn ra hồi tháng 4, ông Hoàng Quang Phòng, Phó Chủ tịch Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), cho biết, khảo sát của VCCI trong năm 2025 cho thấy, chỉ khoảng 32% doanh nghiệp cho biết sẽ mở rộng sản xuất kinh doanh trong 2 năm tới. Điều này cho thấy sự thận trọng của doanh nghiệp trước bối cảnh kinh tế và pháp lý còn nhiều bất ổn.

Rủi ro pháp lý không chỉ là vấn đề trên giấy tờ mà đang tạo ra những chi phí ẩn và cơ hội bị bỏ lỡ. Chi phí tuân thủ pháp luật đang trở thành gánh nặng, đặc biệt với các DNVVN vốn đã hạn chế về nguồn lực. Ông Nguyễn Văn Liễu, Giám đốc một doanh nghiệp chế biến nông sản tại Phú Thọ chia sẻ câu chuyện thực tế: "Để mở rộng xưởng sản xuất, chúng tôi phải mất rất nhiều thời gian và tiền bạc để thuê luật sư tư vấn. Quá trình này không chỉ tốn kém mà còn kéo dài, làm chậm tiến độ dự án. Nếu khung pháp lý minh bạch và ổn định hơn, chúng tôi có thể giảm đáng kể chi phí này và tập trung vào hoạt động sản xuất, kinh doanh".

Theo thống kê được công bố trong Chương trình cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính, tổng chi phí tuân thủ thủ tục hành chính của doanh nghiệp tại Việt Nam được ước tính hơn 120.000 tỷ đồng mỗi năm. Đây là gánh nặng lớn đang đè lên cộng đồng doanh nghiệp, đặc biệt là DNVVN. Các doanh nghiệp còn giữ tâm lý thận trọng trước bối cảnh pháp lý và thủ tục vẫn đang có nhiều điểm cần hoàn thiện.

Tại Diễn đàn Kinh tế Tư nhân Việt Nam (VPSF) 2025, các chuyên gia, hiệp hội và doanh nghiệp nhấn mạnh những nút thắt thể chế như thiếu minh bạch trong thủ tục hành chính; cách hiểu và áp dụng chính sách khác nhau giữa các địa phương; cùng tồn tại nhiều quy định chồng chéo giữa các luật và văn bản hướng dẫn - tất cả những yếu tố này làm tăng chi phí tuân thủ và khiến doanh nghiệp e ngại đầu tư mở rộng.

Giải pháp đồng bộ, mở đường cho tư nhân

Để khơi thông nguồn lực tư nhân, theo đại diện VINASME, cần rà soát và sửa đổi những quy định chồng chéo, hoàn thiện danh mục các quy định cần được điều chỉnh, đặc biệt là những quy định dễ dẫn tới "hình sự hóa" hoạt động kinh tế, tạo ra một khung pháp lý rõ ràng, dễ hiểu, dễ áp dụng, giúp doanh nghiệp an tâm hoạt động.

Bên cạnh đó cần đẩy mạnh số hóa và công khai, minh bạch các quy trình, thủ tục hành chính. Đây là giải pháp cấp bách giúp giảm thiểu tình trạng "xin - cho", tiết kiệm thời gian và chi phí cho doanh nghiệp. Việc ứng dụng công nghệ thông tin vào quản lý hành chính sẽ giúp doanh nghiệp có thể thực hiện các thủ tục từ xa, giảm bớt sự tiếp xúc trực tiếp, từ đó hạn chế tiêu cực.

Dưới góc độ doanh nghiệp, ông Liễu kiến nghị cần hỗ trợ và nâng cao năng lực cho doanh nghiệp. Với nhóm DNVVN, việc thiếu hiểu biết về pháp luật là một rủi ro lớn. Các tổ chức như VCCI và các hiệp hội cần tăng cường tổ chức các khóa tập huấn, tư vấn pháp lý miễn phí hoặc chi phí thấp. Phát triển các công cụ trực tuyến giúp doanh nghiệp tự đánh giá mức độ tuân thủ, cũng như các kênh tư vấn pháp lý chuyên biệt, sẽ giúp DNVVN chủ động hơn trong việc tuân thủ pháp luật.

TS. Tô Hoài Nam nhấn mạnh, những nỗ lực gần đây của Chính phủ trong việc lắng nghe, đối thoại và tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp đã tạo ra một làn sóng tích cực. Theo Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 4/5/2025 của Bộ Chính trị, Việt Nam đặt mục tiêu đến năm 2030, khu vực kinh tế tư nhân đóng góp khoảng 55-58% GDP, với tốc độ tăng trưởng bình quân đạt khoảng 10-12% mỗi năm. Đây là lúc để doanh nghiệp tư nhân "cất cánh" mạnh mẽ, tự tin hơn vào các quyết định đầu tư. Bằng sự đồng hành của Chính phủ và những cải cách thể chế quyết liệt, kinh tế tư nhân sẽ thực sự trở thành động lực chính, đóng góp mạnh mẽ vào mục tiêu tăng trưởng nhanh và bền vững của đất nước trong những năm tới./.