Tái cơ cấu nhà đầu tư, nâng cao vai trò ngành quỹ đầu tư chứng khoán

Xây dựng chiến lược phát triển thị trường chứng khoán đến năm 2030

Đề án Tái cấu trúc nhà đầu tư và phát triển ngành quỹ đầu tư chứng khoán đã được ban hành nhằm triển khai thực hiện các Nghị quyết về phát triển thị trường chứng khoán và Chiến lược Phát triển thị trường chứng khoán Việt Nam đến năm 2030 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt. Nhiều mục tiêu được đặt ra trong đề án này nhằm hướng đến phát triển ngành quỹ mạnh mẽ.

Cụ thể, đến năm 2030, phấn đấu cân bằng lại tỷ trọng giữa nhà đầu tư cá nhân với nhóm nhà đầu tư tổ chức và nước ngoài, với tỷ lệ tương ứng là 70% và 30%, tiếp tục phấn đấu trong những năm tiếp theo đạt 60% và 40%.

Đồng thời, đề án cũng hướng tới tập trung đa dạng hóa cơ sở nhà đầu tư trong nước, chú trọng phát triển các loại hình quỹ đầu tư chứng khoán; khuyến khích các quỹ hưu trí, doanh nghiệp bảo hiểm tham gia thị trường chứng khoán thông qua hoạt động đầu tư vào trái phiếu Chính phủ, trái phiếu doanh nghiệp, cổ phiếu, chứng chỉ quỹ... nhằm cải thiện chất lượng cầu đầu tư, hướng tới cầu đầu tư bền vững. Đề án được rất nhiều thành viên thị trường đón nhận và ủng hộ.

Theo số liệu của Tổng công ty Lưu ký và bù trừ chứng khoán Việt Nam (VSD), tính đến cuối tháng 8, thị trường chứng khoán có trên 10,75 triệu tài khoản. Trong đó, nhà đầu tư cá nhân chiếm đến 99,37% trong số này, áp đảo so với tổ chức trong và ngoài nước. Đây chính là đặc điểm riêng của thị trường chứng khoán Việt Nam hiện nay. Điều này giúp thị trường sôi động, song cũng là yếu điểm bởi thị trường dễ có biến động lớn. Do đó, mục tiêu cân bằng lại tỷ trọng của nhà đầu tư cá nhân trên thị trường chứng khoán được các chuyên gia cho rằng hoàn toàn hợp lý.

Bà Dương Kim Anh - Giám đốc Khối Đầu tư, Công ty quản lý Quỹ đầu tư chứng khoán Vietcombank cho biết: "Với sự tham gia lớn hơn của các nhà đầu tư có tổ chức, thị trường thường sẽ phát triển bền vững hơn. Trong đề án cũng đưa ra khá nhiều mục tiêu. Tăng số nhà đầu tư từ 400.000 lên 2,5 triệu chúng tôi nghĩ là hoàn toàn khả thi. Để đạt được mục tiêu 500 quỹ và đa dạng hơn các chiến lược đầu tư, cần phải làm cho các loại tài sản đa dạng hơn và phong phú hơn".

Tính khả thi của các mục tiêu được đặt ra trong đề án đều dựa trên cơ sở số liệu thực tế, như tổng giá trị tài sản quản lý (AUM) của toàn ngành quỹ được cập nhật bởi Đại lý Phân phối Chứng chỉ Quỹ Investing Pro trong tháng 8 đạt khoảng 26 tỷ USD, chiếm khoảng 5,5% GDP. Con số này cho thấy sự gia tăng đáng kể về quy mô và sức ảnh hưởng của các nhà đầu tư tổ chức - một yếu tố then chốt giúp từng bước thu hẹp khoảng cách với nhóm nhà đầu tư cá nhân đang chiếm ưu thế tuyệt đối hiện nay.

Bà Lê Thị Ngọc Ánh - Giám đốc điều hành, CTCP InvestingPro chia sẻ: "Theo thống kê của chúng tôi về tổng giá trị tài sản quản lý của các công ty quản lý quỹ tại Việt Nam từ năm 2021 đến năm 2025 đều ghi nhận mức tăng trưởng nhanh chóng, với dòng vốn dài hạn ngày càng gia tăng. Đây là tín hiệu tích cực bởi vì dòng vốn dài hạn thường mang tính ổn định và tạo nền tảng bền vững cho sự phát triển của thị trường chứng khoán. Hiệu suất của các nhóm quỹ mở hiện tại đang hấp dẫn hơn so với hình thức gửi tiết kiệm thông thường".

Với sự hấp dẫn về hiệu suất của các nhóm quỹ mở, nhà đầu tư cá nhân cũng dần đặt niềm tin nhiều hơn vào các tổ chức cung cấp dịch vụ quản lý quỹ.

Bạn Nguyễn Thị Lan Anh - Nhà đầu tư nêu ý kiến: "Tôi chọn quỹ bởi vì tôi biết nó khá đơn giản, đặc biệt là với những người mới và không có nhiều kiến thức về thị trường như tôi. Đến hiện tại, tổng hiệu suất cả tài khoản của tôi bây giờ là 10%. Với mục tiêu đầu tư dài hạn tầm 3-5 năm, tôi vẫn lựa chọn phương pháp DCA là phương pháp đầu tư định kỳ hàng tháng để tối ưu hoá lợi nhuận và hưởng lãi kép của đầu tư định kỳ".

Theo các chuyên gia, nếu vai trò nhà đầu tư tổ chức trên thị trường chứng khoán được tăng cường, chứng khoán mới có thể phát huy đúng nhiệm vụ là kênh huy động vốn trung và dài hạn cho nền kinh tế.

Giải pháp phát triển ngành quỹ đầu tư chứng khoán trong nước

Đầu tư chứng chỉ quỹ gần đây cũng trở thành một lựa chọn mới đối với nhiều nhà đầu tư, một phần cũng nhờ vào hiệu quả vượt trội so với kênh gửi tiết kiệm và một số kênh đầu tư truyền thống khác. Theo Investing Pro, từ đầu năm, nhiều chứng chỉ quỹ cổ phiếu có hiệu suất rất ấn tượng. Ví dụ như chứng chỉ quỹ BVFED với mức lợi nhuận 40,28%, theo sau là DCDS, ghi nhận mức tăng 33,55% và VCBF-BCF tăng khoảng hơn 30%. Bên cạnh đó, hai quỹ của MBCAPITAL cũng duy trì phong độ tốt.

Dù nỗ lực phát triển chất lượng sản phẩm ngành quỹ như vậy, nhưng hiện tỷ trọng nhà đầu tư cá nhân thích tự giao dịch vẫn còn quá lớn. So sánh với một số thị trường quốc tế hiện nay, ở thị trường Hàn Quốc, tỷ lệ nhà đầu tư tổ chức chiếm khoảng 35%, tỷ lệ cá nhân chiếm khoảng 65%. Ở những thị trường tài chính phát triển như Mỹ, tỷ trọng nhà đầu tư tổ chức lên tới khoảng 80%.

Một trong các giải pháp thu hẹp khoảng cách này là tăng số lượng các quỹ đầu tư trên thị trường, theo mục tiêu đề án là 500 quỹ tới năm 2030. Tuy nhiên, theo thống kê từ Uỷ ban Chứng khoán Nhà nước, tính đến thời điểm hiện tại, tổng số quỹ đang hoạt động là 128 quỹ, còn cách khá xa mục tiêu. Điều này đòi hỏi những giải pháp mang tính căn cơ.

Sau sự kiện sụt giảm mạnh của thị trường chứng khoán năm 2007-2008, trong nhiều năm qua, gần như không có quỹ đầu tư mới được cấp phép thành lập. Theo chuyên gia, thị trường hiện tại đã có sự phát triển lớn mạnh với nhiều nhân sự trình độ cao và tâm huyết. Rất nhiều người đang cần một cái gật đầu để có thể chung tay phát triển ngành.

Ông Đỗ Ngọc Quỳnh - Tổng Thư ký Hiệp hội Kinh doanh trái phiếu nhận định: "Cơ hội tham gia thị trường của các công ty, của các thành viên có đủ các điều kiện hay tiêu chí năng lực để thực thi dịch vụ quản lý quỹ chuyên nghiệp hết sức cần thiết để tạo ra sự cạnh tranh một cách lành mạnh và bình đẳng. Làm sao để khuyến khích được những người có năng lực, có kinh nghiệm, có kiến thức, có uy tín sẵn sàng tham gia. Và tham gia một cách tích cực, hiệu quả vào việc hình thành các công ty quản lý quỹ và hình thành các quỹ đầu tư một cách chuyên nghiệp và có chất lượng".

Để ngành quỹ ngày càng được mở rộng, nỗ lực không chỉ từ phía cơ quan quản lý và đơn vị cung cấp dịch vụ, mà còn đến từ sự thay đổi nhận thức của thành viên tham gia thị trường, chuyển đổi từ tư duy đầu cơ ngắn hạn sang đầu tư bài bản dài hạn hơn.

Ông Bùi Hoàng Hải - Phó Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đưa ra ý kiến: "Đối với các nhà đầu tư cá nhân, việc tham gia trực tiếp vào thị trường chứng khoán của từng nhà đầu tư cá nhân tạo ra một chi phí rất lớn, nhà đầu tư cá nhân thường ít có khả năng phân tích, ít có khả năng tập hợp tất cả thông tin để có thể ra những quyết định đầu tư thực sự có hiệu quả".

Bà Thiều Thị Nhật Lệ - Tổng Giám đốc Công ty Quản lý Quỹ UOB Asset Management Việt Nam cho biết: "Rõ ràng là tiềm năng phát triển của ngành quản lý quỹ tại Việt Nam còn rất lớn, dư địa rất nhiều. Khi chúng ta nhìn sang các nước trong khu vực gần chúng ta, quy mô ngành quỹ của chúng ta hiện còn rất khiêm tốn. Những giải pháp chính để đẩy mạnh sự phát triển của ngành quỹ bao gồm về kênh phân phối, về sản phẩm và việc nâng cao nhận thức của nhà đầu tư".

Giới chuyên gia cũng cho rằng, các ngân hàng thương mại được coi là kênh phân phối các sản phẩm tài chính hiệu quả nhất đối với các nhà đầu tư. Bởi trên thực tế, đây là đơn vị có điểm chạm nhiều nhất với người dân. Thống kê mới nhất vừa được Ngân hàng Nhà nước công bố, đến cuối tháng 6/2025, tiền gửi dân cư vào hệ thống ngân hàng vẫn tăng trưởng đều đặn, đạt hơn 7,69 triệu tỷ đồng.

Để hiện thực hóa mục tiêu số lượng tài khoản giao dịch chứng khoán của nhà đầu tư nước ngoài đạt 200.000 tài khoản đến năm 2030 và tăng trong các năm tiếp theo với tốc độ tăng 15%/năm theo như đề án, Ngân hàng Nhà nước đã yêu cầu các ngân hàng thương mại, chi nhánh ngân hàng nước ngoài cập nhật các quy định mới tại Thông tư 03/2025 và Thông tư số 25/2025 của Ngân hàng Nhà nước. Đồng thời, triển khai đồng bộ hai thông tư trên. Cụ thể, nhà đầu tư nước ngoài không còn phải hợp pháp hóa lãnh sự đối với hồ sơ mở tài khoản đầu tư gián tiếp, giúp họ rút ngắn thời gian mở tài khoản từ vài tháng xuống còn vài ngày. Điều này tạo điều kiện thuận lợi cho tổ chức nước ngoài mở tài khoản tiền và thúc đẩy dòng vốn ngoại vào thị trường chứng khoán Việt Nam.

Phát triển thị trường chứng khoán không còn là nhiệm vụ riêng của ngành Tài chính - Chứng khoán mà là nỗ lực phối hợp của nhiều Bộ, ngành và các thành phần kinh tế, nhằm xây dựng thị trường bền vững và đưa Việt Nam trở thành trung tâm tài chính quốc tế.