Rộ phim ngắn nhảm, tiềm ẩn nhiều hệ lụy

Từ Trung Quốc lan rộng sang Mỹ Latin, Đông Nam Á và nở rộ ở Việt Nam trong những năm gần đây, phim ngắn chiếu mạng (web drama) đang trở thành hiện tượng giải trí mới của những người thường xuyên truy cập không gian mạng. Khác với phim truyền hình dài tập từng được yêu thích ở đầu những năm 2000, phim ngắn chiếu mạng chiếm lĩnh nền tảng số nhờ độ dài chỉ trong vài phút hoặc gần đây là chỉ vài chục phút mỗi tập. Nhịp phim nhanh, kịch tính và dồn dập trong mỗi tập. Thể loại này đem lại cảm giác hấp dẫn tức thì nhưng cũng bộc lộ những hạn chế đáng lo ngại về nội dung nghệ thuật và tác động tới xã hội. Các video này đánh vào thị hiếu tầm thường, những câu chuyện xoay quanh tiền bạc, phản bội, thậm chí là loạn luân này khiến cho người xem rất phẫn nộ.

Không ít ê kíp làm phim chiếu mạng đã tạo dựng những cảnh nóng, bạo lực, những câu chuyện bi kịch thiếu thực tế để tăng tương tác, thậm chí một số giá trị đạo đức bị bóp méo thành trò giải trí. Tất cả đang tạo nên một môi trường nội dung độc hại, bỏ qua giá trị văn hóa thuần phong mỹ tục. 

“Những bộ phim này có thể dẫn đại chúng đến tâm lý mang tính phổ biến đối với họ, tức là nó quá quen thuộc và thường trực. Đó chính là tâm lý thoát ly khỏi hiện thực xã hội, thoát ly khỏi điều hàng ngày mình đang sống và thậm chí có thể dẫn đường cho những cách ứng xử không đúng với tâm lý dân tộc cũng như văn hóa truyền thống”, biên kịch Trịnh Thanh Nhã chia sẻ.

Trong khi phim chiếu rạp, truyền hình phải kiểm duyệt chặt chẽ thì phim ngắn chiếu mạng lại không phải đi qua các quy trình này, mặc dù chúng có mức độ phát tán nhanh, rộng hơn rất nhiều, dựa vào thuật toán ưu tiên của các nền tảng mạng xã hội. Nếu không kịp thời có giải pháp quản lý hữu hiệu, các phim chiếu mạng có nội dung độc hại sẽ âm thầm làm biến dạng đời sống tinh thần xã hội.

Những bộ phim ngắn xây dựng hình ảnh con người một cách phi thực tế, cổ súy cho lối sống buông thả, cực đoan hay ảo tưởng tổng tài tiểu thư đang ngày càng tác động tới tâm lý của giới trẻ. Và khi giải trí trở thành nơi nuôi dưỡng ảo vọng và hành vi lệch chuẩn, chắc chắn hệ lụy không chỉ dừng lại ở trên màn hình. Mỗi cú lướt, mỗi đoạn video ngắn có thể là một cạm bẫy gắn mác giải trí khiến nhiều người trẻ rơi vào vòng lặp tiêu thụ nội dung vô nghĩa và hệ lụy của nó khó có thể lường hết được.

Luật Điện ảnh 2022 và Nghị định số 131 của Chính phủ đã bước đầu điều chỉnh hoạt động phổ biến phim trên không gian mạng nhưng chưa bao quát được đầy đủ đối tượng web drama, dòng phim chủ yếu được đăng tải miễn phí trên nền tảng mạng xã hội. Việc xử lý nội dung phim vi phạm được thực hiện theo Nghị định số 147 năm 2024. Tuy nhiên, có một vấn đề được đặt ra là không dễ để xác định thế nào là vi phạm phim đối với loại phim này, vẫn có sự lúng túng từ việc gọi tên, định nghĩa thể loại cho đến chế tài xử lý.

Web drama là minh chứng sống động cho sức sáng tạo của giới làm phim trẻ Việt Nam. Nhưng nếu thiếu định hướng và kiểm soát thì sự tự do ấy có thể biến thành hỗn loạn. Vì vậy, việc hoàn thiện cơ chế quản lý web drama không phải là để hạn chế sáng tạo, mà là bảo vệ sự sáng tạo được phát triển trong khuôn khổ văn hóa và pháp luật, giúp không gian mạng của Việt Nam trở thành một môi trường giải trí văn minh và bền vững. Khi cả ba bên, gồm Nhà nước siết luật, nền tảng siết kỹ thuật, còn nhà sản xuất siết trách nhiệm cùng đồng hành, phim ngắn chiếu mạng sẽ không còn là mảnh đất dễ dãi.