Quản lý tài sản mã hóa: Cần phối hợp liên ngành và học hỏi kinh nghiệm quốc tế

Phối hợp liên ngành – trụ cột trong quản lý thị trường tài sản mã hóa

Nghị quyết 05/2025/NQ-CP khẳng định Bộ Tài chính là cơ quan đầu mối xây dựng và tổ chức thực hiện khung pháp lý cho thị trường tài sản mã hóa. Văn bản nêu rõ, Bộ Tài chính sẽ phối hợp với Ngân hàng Nhà nước và Bộ Công an để triển khai toàn diện các nhiệm vụ, từ cấp phép, giám sát hoạt động, xử lý vi phạm cho tới bảo đảm an ninh mạng, phòng chống rửa tiền và tài trợ khủng bố. Đây được coi là bước đi then chốt nhằm từng bước đưa lĩnh vực tài sản số – vốn tiềm ẩn nhiều rủi ro – vào khuôn khổ minh bạch, an toàn.

Nghị quyết cũng nhấn mạnh yêu cầu huy động sự tham gia của các bộ, ngành liên quan. Bộ Thông tin và Truyền thông được giao phối hợp trong việc đánh giá hạ tầng công nghệ, bảo vệ dữ liệu người dùng và bảo đảm an toàn thông tin. Bộ Tư pháp chịu trách nhiệm rà soát, bảo đảm tính đồng bộ giữa nghị quyết và hệ thống pháp luật hiện hành. Bộ Khoa học và Công nghệ cùng Ủy ban Chứng khoán Nhà nước được khuyến khích đóng góp về chuẩn hóa định danh tài sản số, đổi mới sản phẩm và quản trị rủi ro.

Sự phối hợp đa tầng này giúp cơ quan quản lý có thể phản ứng nhanh trước các rủi ro như tấn công mạng, gian lận trong phát hành token hoặc lạm dụng hợp đồng thông minh. Đồng thời, cơ chế chia sẻ dữ liệu, đào tạo lực lượng chuyên trách và kết nối thông tin giữa các cơ quan được xem là chìa khóa để nâng cao năng lực giám sát, phù hợp với tốc độ phát triển của công nghệ blockchain.

Theo chuyên gia thị trường Trần Mạnh Hùng, Nghị quyết 05 còn đưa ra loạt nguyên tắc sàng lọc, bảo đảm chỉ những doanh nghiệp đủ năng lực mới được tham gia thị trường. Doanh nghiệp xin cấp phép phải có vốn điều lệ đã góp tối thiểu 10.000 tỷ đồng, là pháp nhân Việt Nam, hoạt động dưới hình thức công ty TNHH hoặc cổ phần. Cổ đông, thành viên góp vốn phải là tổ chức có tư cách pháp nhân, kinh doanh có lãi trong hai năm gần nhất, báo cáo tài chính được kiểm toán chấp thuận toàn phần; tổng tỷ lệ sở hữu của nhà đầu tư nước ngoài không vượt quá 49% vốn điều lệ. Ít nhất 65% vốn điều lệ phải do các tổ chức nắm giữ, trong đó 35% vốn thuộc tối thiểu hai tổ chức như ngân hàng thương mại, công ty chứng khoán, công ty quản lý quỹ, doanh nghiệp công nghệ hoặc công ty bảo hiểm... "Với “bộ khung” cùng cơ chế phối hợp rõ ràng, thị trường tài sản mã hóa tại Việt Nam được kỳ vọng sẽ phát triển theo hướng minh bạch, an toàn, vừa bảo vệ nhà đầu tư vừa thúc đẩy đổi mới sáng tạo trong nền kinh tế số", ông Hùng nhấn mạnh.

Bài học quốc tế và kỳ vọng từ nhà đầu tư

Theo các chuyên gia kinh tế, Việt Nam không phải là quốc gia đầu tiên tiếp cận thị trường tài sản mã hóa bằng cách ban hành chính sách thí điểm. Nhiều nền kinh tế đã đi trước và để lại những kinh nghiệm quý báu.

Tại Singapore, Thụy Sĩ và Liên minh châu Âu (EU) áp dụng mô hình sandbox – môi trường thử nghiệm có kiểm soát – để doanh nghiệp triển khai các sản phẩm tài chính mới, trong đó có tài sản số. Cách làm này cho phép cơ quan quản lý đánh giá rủi ro, hoàn thiện chính sách trước khi nhân rộng. Ở Mỹ, cơ quan quản lý đã phân loại rõ: tài sản số nào được xem là chứng khoán, loại nào là hàng hóa, tạo cơ sở để áp thuế và giám sát minh bạch.

Bài học từ các quốc gia này cho thấy, để thị trường phát triển bền vững, pháp luật phải đi kèm cơ chế khuyến khích sáng tạo, thay vì chỉ tập trung vào kiểm soát. Giới đầu tư trong nước kỳ vọng Việt Nam sẽ kế thừa tinh thần cởi mở đó khi triển khai Nghị quyết 05, vừa đảm bảo chuẩn mực an toàn, vừa mở không gian cho các nền tảng công nghệ mới, giúp thị trường tài sản số duy trì sức cạnh tranh và thu hút dòng vốn dài hạn.

Theo khảo sát của phóng viên, không ít nhà đầu tư cá nhân lo ngại yêu cầu vốn điều lệ cao và tiêu chuẩn công nghệ khắt khe có thể khiến số lượng sàn được cấp phép hạn chế, ảnh hưởng đến tính thanh khoản của thị trường. Họ kỳ vọng Nhà nước sẽ có cơ chế hỗ trợ và lộ trình chuyển đổi hợp lý để khuyến khích doanh nghiệp trong nước, đồng thời vẫn mở cửa cho các nền tảng quốc tế đủ năng lực.

Đơn cử, anh Nguyễn Minh Quân, một nhà đầu tư tiền số tại TP Hồ Chí Minh cho rằng: "Quy định về vốn và hạ tầng là cần thiết để bảo vệ người dùng, nhưng nếu yêu cầu vốn điều lệ đã góp 10.000 tỷ đồng quá cao so với năng lực khởi nghiệp của nhiều công ty, thị trường sẽ chỉ còn vài cái tên lớn. Khi đó, tính cạnh tranh và thanh khoản có thể bị ảnh hưởng."

Trong khi đó, chị Lê Thu Dung, người đang quản lý một quỹ đầu tư tài sản số nhỏ nhận định: "Nếu chính sách được thực hiện nghiêm túc và linh hoạt, Việt Nam có thể nhanh chóng tạo dựng hình ảnh là điểm đến an toàn, minh bạch cho các nhà đầu tư vào lĩnh vực blockchain và tài sản mã hóa. Song, theo tôi, khung pháp lý nên tính đến khả năng đổi mới sản phẩm và mức độ minh bạch trong quản trị rủi ro của các nền tảng. Một lộ trình chuyển đổi hợp lý sẽ giúp thị trường tài sản số ở Việt Nam duy trì sức cạnh tranh và thu hút dòng vốn dài hạn, thay vì chỉ bảo vệ bằng cách siết chặt."

Các ý kiến này cho thấy giới đầu tư kỳ vọng cơ quan quản lý sẽ thiết kế chính sách cân bằng, vừa bảo đảm an toàn cho người dùng, vừa khuyến khích doanh nghiệp nội địa phát triển, đồng thời tiếp nhận những nền tảng quốc tế đủ năng lực để gia tăng chiều sâu và sức hút cho thị trường.

Khung pháp lý vững, minh bạch thông tin: Chìa khóa để thị trường tài sản số "cất cánh"

Nghị quyết 05 về thí điểm quản lý và giao dịch tài sản mã hóa vừa được thông qua đang mở ra một "đường băng" mới cho công nghệ blockchain và dòng vốn số tại Việt Nam. Nhưng để lĩnh vực đầy tiềm năng này đi đúng quỹ đạo, điều quan trọng không chỉ nằm ở văn bản mà ở cách thực thi và điều chỉnh trong suốt giai đoạn thí điểm.

Kinh nghiệm từ Singapore, Anh hay EU cho thấy: áp dụng sandbox – môi trường thử nghiệm có kiểm soát – giúp doanh nghiệp mạnh dạn phát triển sản phẩm, trong khi cơ quan quản lý đánh giá rủi ro, hoàn thiện chính sách trước khi nhân rộng. Đây cũng là cách nhiều nước vừa bảo đảm an toàn, vừa khuyến khích đổi mới.

Song song, hệ thống pháp luật cần được rà soát, bổ sung để "ăn khớp" với bối cảnh số hóa tài sản. Các luật về an toàn thông tin mạng, doanh nghiệp, chứng khoán, phòng chống rửa tiền… nên được điều chỉnh đồng bộ để không chồng chéo hay bỏ trống khoảng hở.

Một "bức tường" bảo vệ thị trường là tiêu chuẩn công nghệ và bảo mật. Khi cấp phép cho sàn giao dịch, cơ quan quản lý cần yêu cầu hệ thống đạt chuẩn quốc tế, đủ sức chống tấn công mạng và bảo vệ dữ liệu người dùng. Bên cạnh đó, bản cáo bạch trước khi phát hành tài sản số phải minh bạch rủi ro, quyền lợi, chi phí và cơ chế giải quyết tranh chấp, giúp nhà đầu tư yên tâm hơn.

Khi các yếu tố pháp lý, kỹ thuật và nhận thức được gắn kết, thị trường tài sản số tại Việt Nam sẽ có cơ hội "cất cánh" bền vững, trở thành điểm đến hấp dẫn của các dòng vốn trong và ngoài nước./.