Phát triển kinh tế số - cơ hội nào cho Việt Nam

Hiện Việt Nam có tới 70% dân số dưới 35 tuổi và tỷ lệ biết chữ trong nhóm 15–35 tuổi vượt mức 98% (cao hơn nhiều so với mức toàn cầu 91%).

Đồng thời, hơn một phần ba dân số sở hữu điện thoại thông minh—điều kiện tiền đề cho sự lan tỏa mạnh mẽ của các dịch vụ trực tuyến.

Kinh tế của Việt Nam đang tăng trưởng nhanh, với tổng giá trị giao dịch (GMV) được dự báo sẽ tăng trưởng bình quân 29% mỗi năm từ 2020 đến 2025. Riêng thị trường thương mại điện tử bán lẻ ước tính đã vượt ngưỡng 25 tỷ USD vào năm 2024 (tăng khoảng 20% so với năm trước), và tiếp tục tăng trưởng từ 18–25% hằng năm. Hiện tại, lĩnh vực này chiếm khoảng 9% tổng doanh thu bán lẻ và dịch vụ tiêu dùng trong nước.

Theo các chuyên gia dự báo, tổng doanh thu toàn ngành thương mại điện tử có thể đạt 35 tỷ USD vào năm 2025, đồng thời đặt mục tiêu nâng tỷ lệ dân số tham gia mua sắm trực tuyến lên 55% và sử dụng thanh toán không dùng tiền mặt lên 50%. Kỳ vọng nền kinh tế số sẽ đóng góp 25% vào GDP, đồng thời đảm bảo tín dụng xanh chiếm 10% tổng dư nợ.

Để hiện thực hóa những mục tiêu này, Việt Nam đã triển khai một loạt chính sách phát triển hạ tầng công nghệ thông tin. Đây là một phần của Quy hoạch Hạ tầng Thông tin và Truyền thông giai đoạn 2021–2030, tầm nhìn đến 2050, với các mục tiêu mở rộng và nâng cấp hạ tầng Internet, 4G, 5G để phủ sóng Internet tốc độ cao đến mọi tầng lớp xã hội, từ người dân đến doanh nghiệp và khu công nghiệp. Bên cạnh đó, các dự án cáp viễn thông quốc tế và trung tâm dữ liệu quốc gia cũng đang được xúc tiến, góp phần nâng cao mức độ tiếp cận công nghệ thông tin tại mọi địa bàn.

Việt Nam cũng tích cực tham gia các hiệp định và cam kết song phương, khu vực về thương mại điện tử và kinh tế số. Nổi bật nhất là Hiệp định Khung ASEAN về Kinh tế số (DEFA).

DEFA được kỳ vọng sẽ trở thành "nền tảng tổng thể" cho kinh tế số ASEAN khi hoàn tất, tích hợp các chiến lược chuyển đổi số, bảo vệ dữ liệu, an ninh mạng, thanh toán điện tử và thương mại xuyên biên giới.

ASEAN DEFA cam kết thúc đẩy một sân chơi bình đẳng hơn, cho phép các doanh nghiệp vừa và nhỏ đến siêu nhỏ (MSME) tham gia vào nền kinh tế số hội nhập hơn. Bằng cách cải thiện cơ sở hạ tầng kỹ thuật số và sự nhất quán về quy định, các MSME sẽ dễ dàng mở rộng phạm vi hoạt động và nâng cao hiệu quả hoạt động thông qua các giải pháp số. Các công cụ số hỗ trợ các doanh nghiệp nhỏ ở vùng nông thôn và vùng khó khăn, giúp họ tiếp cận khách hàng và thị trường mới mà trước đây họ không thể tiếp cận. Tính bao trùm này có thể thúc đẩy phát triển kinh tế cân bằng hơn trên toàn ASEAN, thu hẹp khoảng cách thành thị - nông thôn và thúc đẩy phân phối các cơ hội kinh tế công bằng hơn.

ASEAN DEFA mang đến cơ hội giải quyết những khác biệt về chính sách pháp luật giữa các quốc gia thành viên, thúc đẩy một môi trường pháp lý hài hòa hơn. Sự hội nhập này không chỉ tạo điều kiện thuận lợi cho các giao dịch xuyên biên giới diễn ra suôn sẻ hơn mà còn đảm bảo doanh nghiệp có thể hoạt động với khả năng dự đoán và ổn định cao hơn.

Bên cạnh những lợi ích kinh tế, sự phát triển về kinh tế số còn mang lại những lợi ích xã hội rộng lớn hơn. Cơ sở hạ tầng số được cải thiện có thể dẫn đến khả năng phục hồi được cải thiện, như đã được chứng minh trong đại dịch COVID-19 khi các công cụ số trở nên thiết yếu đảm bảo cho sự hoạt động liên tục của doanh nghiệp và giáo dục. Nền kinh tế số cũng thúc đẩy tính bao trùm và tính di động xã hội bằng cách tạo ra các cơ hội việc làm mới và giúp các nguồn thông tin dễ tiếp cận hơn. Khả năng phục hồi số không chỉ giới hạn ở việc ứng phó với đại dịch; nó còn bao gồm việc giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu, các biện pháp an ninh mạng mạnh mẽ và các công nghệ thích ứng hỗ trợ hoạt động liên tục trước những gián đoạn khác nhau.

Có thể thấy, Hiệp định DEFA có ý nghĩa quan trọng với Việt Nam nói riêng và toàn khu vực ASEAN nói chung. Việt Nam hiện đang chuẩn bị về cả hạ tầng và cơ sở pháp lý để sẵn sàng tham gia và thực thi DEFA với kỳ vọng khai mở các cơ hội phát triển kinh tế số cho mọi thành phần kinh tế.