Phản ứng khác biệt giữa Mỹ và châu Âu đối với nhiều vụ xâm phạm không phận NATO

Bộ Quốc phòng Estonia cáo buộc 3 chiến đấu cơ MiG-31 của Nga đã xâm nhập không phận nước này trong 12 phút ngày 20/9, trước khi bị máy bay NATO chặn lại. Đây là lần thứ hai trong vòng 10 ngày, một đồng minh NATO viện dẫn Điều 4 của Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương, cơ chế kêu gọi tham vấn khẩn cấp, vốn chỉ được kích hoạt 7 lần trong 76 năm qua.

Ngoại trưởng Estonia Margus Tsahkna gọi đây là hành động "ngang ngược chưa từng có", trong khi bà Kaja Kallas - Cao ủy phụ trách chính sách đối ngoại của Liên minh châu Âu - cảnh báo đó là một "sự khiêu khích cực kỳ nguy hiểm". Nga phủ nhận mọi cáo buộc, khẳng định chuyến bay chỉ là hành trình thường lệ đến Kaliningrad và tuân thủ quy định quốc tế.

Tuy nhiên, đây không phải sự cố đơn lẻ. Ngày 10/9, Ba Lan cáo buộc máy bay không người lái Nga bay vào lãnh thổ của mình, buộc Warsaw kích hoạt Điều 4. Bốn ngày sau, Romania cũng phải triển khai tiêm kích do bị UAV Nga xâm phạm, song nước này không viện dẫn Điều 4. Thủ tướng Ba Lan Donald Tusk nhấn mạnh: "Đây là thời khắc chúng ta tiến gần nhất đến nguy cơ xung đột trực diện kể từ Thế chiến II".

Ba Lan ngay lập tức điều động lực lượng không quân bảo đảm "mức sẵn sàng cao nhất" dọc biên giới với Ukraine, thể hiện quyết tâm ngăn chặn nguy cơ lan rộng xung đột.

Trong khi châu Âu phản ứng tức thời và đòi hỏi các biện pháp cứng rắn hơn, Tổng thống Mỹ Donald Trump lại tỏ ra khá thận trọng. Phát biểu hôm 26/9, ông Trump chỉ nói: "Tôi không thích điều đó. Nó có thể gây rắc rối lớn", đồng thời cho rằng vụ việc "có thể chỉ là một sai sót" khi nhắc đến sự cố tại Ba Lan.

Gần đây, ông Trump bày tỏ sự "thất vọng" với Tổng thống Nga Vladimir Putin dù quan hệ giữa Washington và Moscow dưới chính quyền Trump 2.0 lại có dấu hiệu nồng ấm hơn so với giai đoạn trước. Ông Trump nhiều lần đe dọa trừng phạt bổ sung nhưng đến nay vẫn trì hoãn, với lý do muốn các đồng minh NATO hành động trước, đặc biệt là trong vấn đề nhập khẩu dầu từ Nga.

Tại Liên hợp quốc, quyền Đại sứ Mỹ Dorothy Shea đã tìm cách trấn an đồng minh, khẳng định: "Hãy yên tâm, chúng tôi sẽ bảo vệ từng tấc lãnh thổ NATO". Thế nhưng, trên thực tế, giới quan sát cho rằng thông điệp này chưa đủ mạnh để gửi tín hiệu răn đe đến Moscow.

Trong bối cảnh căng thẳng leo thang, Ukraine tiếp tục hứng chịu các cuộc tập kích từ Nga. Các đợt không kích bằng tên lửa và UAV của Nga đêm 26/9 khiến ít nhất 3 người thiệt mạng và hàng chục người bị thương tại nhiều khu vực. Tổng thống Volodymyr Zelensky đã kêu gọi Washington phải có lập trường rõ ràng hơn: "Nếu chiến tranh còn tiếp diễn mà không có bước tiến tới hòa bình, chúng tôi kỳ vọng các biện pháp trừng phạt sẽ được thực thi".

Lãnh đạo nhiều nước châu Âu thúc giục áp đặt thêm các biện pháp cứng rắn đối với Nga, đồng thời hối thúc Mỹ cùng hành động để tránh khoảng cách chính sách trong nội khối NATO.

NATO được thành lập sau Thế chiến II trên nguyên tắc "một vì tất cả, tất cả vì một", coi tấn công vào một thành viên là tấn công vào toàn khối. Bởi vậy, nếu việc Nga liên tục thách thức không phận Ba Lan, Romania hay Estonia đúng như những gì các thành viên NATO cáo buộc, thì đó không chỉ là vấn đề song phương mà còn là phép thử đối với sự đoàn kết và khả năng răn đe của liên minh quân sự này.