Ngành ô tô châu Âu chờ "phao cứu sinh" từ EU

Liệu một hội nghị thượng đỉnh giữa ngành ô tô và bà Ursula von der Leyen vào thứ Sáu (12/9) có mang lại một "phao cứu sinh"?

Vài tháng trước đây, Ủy viên Công nghiệp Liên minh châu Âu (EU) Stéphane Séjourné đã thẳng thắn nói rằng ngành ô tô châu Âu đang "trong cơn nguy kịch".

Theo Euronews, doanh số èo uột, giá năng lượng cao, sự cạnh tranh toàn cầu ngày càng tăng và một môi trường pháp lý cũng như thương mại không chắc chắn đã đẩy ngành này vào một cuộc khủng hoảng leo thang.

Để giải quyết những thách thức cấp bách nhất của ngành, Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen sẽ tiếp đón các giám đốc điều hành hàng đầu của ngành ô tô tại Brussels vào ngày 12/9.

Đây là cuộc họp khủng hoảng thứ ba và cũng là cuối cùng trong năm nay, một phần của cái mà Ủy ban đã gọi là "Đối thoại Chiến lược về Tương lai của ngành ô tô".

Cuộc họp dự kiến kéo dài ba giờ – nhưng liệu nó có tạo ra một động lực mới cho ngành không?

Mùa Xuân năm ngoái, EU đã khởi động một Kế hoạch Hành động Công nghiệp bao gồm các quỹ cho các nhà sản xuất pin, đáng chú ý nhất là thông qua Quỹ Tăng cường Pin trị giá 1,8 tỷ euro và thêm 1 tỷ euro được phân bổ cho nghiên cứu và phát triển pin trong khuôn khổ chương trình Horizon Europe.

Nhưng những sáng kiến như vậy đã không thể thay đổi được triển vọng ảm đạm chung. "Cảm giác cấp bách vẫn chưa biến mất", bà Sigrid de Vries, Tổng giám đốc Hiệp hội các nhà sản xuất ô tô châu Âu (ACEA) nói với Euronews.

Các nhà sản xuất ô tô hết sức thất vọng về việc thiếu một kế hoạch chính sách thực dụng cho sự chuyển đổi của ngành, như đã được bày tỏ trong một bức thư ngỏ gần đây của các chủ tịch từ ACEA và Hiệp hội các nhà cung cấp ô tô châu Âu (CLEPA), ông Ola Källenius và ông Matthias Zink gửi tới bà Ursula von der Leyen.

Theo các đại diện ngành, cần có chi phí năng lượng thấp hơn để sạc, nhiều trợ cấp mua hàng và giảm thuế hơn, và đặc biệt là sự phân bổ đồng đều hơn của cơ sở hạ tầng sạc điện để việc chuyển sang xe điện trở thành một lựa chọn rõ ràng cho một khối lượng lớn người tiêu dùng và doanh nghiệp châu Âu.

* Thị trường xe điện ở châu Âu đang trì trệ

Hiện tại, thị phần của xe điện chạy bằng pin ở châu Âu đang trì trệ ở mức khoảng 15% - không đủ cho một sự đột phá của một công nghệ được coi là quyết định cho tương lai.

Có sự do dự đáng kể của nhiều người tiêu dùng châu Âu trong việc mua một chiếc xe điện vì vẫn chưa có đủ trạm sạc ở châu Âu, 75% trong số đó chỉ nằm ở ba quốc gia: Hà Lan, Pháp và Đức.

Trên toàn EU, hiện chỉ có khoảng 880.000 điểm sạc công cộng.

Nhưng theo ước tính từ ACEA, sẽ cần đến 8,8 triệu điểm sạc vào năm 2030 – tức là chỉ còn 5 năm nữa. Để đạt được điều này, 1,5 triệu bộ sạc sẽ phải được lắp đặt mỗi năm, gần gấp 10 lần tốc độ tăng trưởng hiện tại.

Thêm vào đó, trong nhiều năm, điện khí hóa đã là chiến lược chính được ngành ô tô triển khai trên toàn cầu để sản xuất các phương tiện không phát thải, đáp ứng một yêu cầu quan trọng của các nhà hoạch định chính sách.

Những phương tiện này cũng ngày càng được kết nối và có khả năng trao đổi thông tin với các xe khác và cơ sở hạ tầng ven đường, có xu hướng trở thành những "máy tính trên bánh xe" hiệu suất cao, ngày càng phụ thuộc vào chip và phần mềm.

Kết quả là, các công ty mới từ các lĩnh vực pin và công nghệ đã tham gia vào thị trường ô tô và vượt mặt các nhà sản xuất ô tô truyền thống.

Và đây là nơi mà hầu hết các công ty châu Âu vẫn đang tụt hậu so với các đối thủ châu Á trong đổi mới xe điện. Năm 2024, chỉ có một chiếc xe điện được sản xuất tại EU nằm trong Top 10 thế giới, đó là chiếc Volkswagen ID.3.

Trong bối cảnh này, do gần như kiểm soát hoàn toàn việc sản xuất pin toàn cầu và chi phí lao động thấp, Trung Quốc đã vươn lên thành trung tâm sản xuất xe điện với các mẫu xe Trung Quốc ngày càng có tính cạnh tranh. Trung Quốc vẫn là thị trường toàn cầu lớn nhất cho đến nay.

Theo Germany Trade & Invest, năm ngoái hơn 32 triệu xe đã được bán ở Trung Quốc, một nửa trong số đó là xe điện (so với 11 triệu ở Liên minh châu Âu và 15 triệu ở Mỹ).

* Sự thống trị của Trung Quốc và thuế quan của Mỹ

Sự thống trị ngày càng tăng của Trung Quốc cùng với các biện pháp thuế quan của ông Donald Trump đối với ô tô châu Âu đã đặt ngành này vào áp lực phải thích ứng nhanh chóng với môi trường mới và phát triển khả năng phục hồi để đối phó với Trung Quốc, như Báo cáo về năng lực cạnh tranh của EU của cựu Thủ tướng Italy (I-ta-li-a) và là cựu Chủ tịch ECB Mario Draghi đã chỉ ra.

Tuy nhiên, các chuyên gia khác lại ủng hộ việc hợp tác nhiều hơn với người Trung Quốc. "Chúng ta cần mối quan hệ chặt chẽ hơn với Trung Quốc, chứ không phải xa cách. Sẽ là không không ngoan nếu không hợp tác với người Trung Quốc, vì họ nắm giữ mọi lợi thế," ông Ferdinand Dudenhöffer, một nhà kinh tế và giám đốc của Trung tâm Nghiên cứu Ô tô (CAR) ở Đức cho biết. 

Ông nói: "Để làm được điều này, chúng ta cần sự hỗ trợ chính trị. Điều chúng ta không cần là việc chỉ trích Trung Quốc".

Rủi ro đặt cược không gì khác hơn là sự tồn vong của ngành ô tô châu Âu, vốn được coi là xương sống công nghiệp của nền kinh tế châu Âu, hỗ trợ hơn 13 triệu việc làm trực tiếp và gián tiếp (hơn 6% tổng số việc làm của EU) và đóng góp khoảng 1.000 tỷ euro vào tổng sản phẩm quốc nội của EU.

Tại Đức, Thụy Điển và một số nước Đông Âu, ngành ô tô chiếm hơn 10% lực lượng lao động sản xuất.

Vì vậy, khi Đức, nền kinh tế lớn nhất châu Âu, mất 50.000 việc làm chỉ riêng trong lĩnh vực ô tô vào năm ngoái, những sóng xung kích đã lan tỏa khắp nơi.

Đất nước này là quê hương của một số nhà sản xuất ô tô nổi tiếng nhất trong lịch sử, nhưng sự tồn tại của họ không được đảm bảo mãi mãi.

Chỉ cần nhìn vào Vương quốc Anh, nơi ngành ô tô từng thống trị, nhưng ngày nay chỉ còn lại một thương hiệu 100% của Anh, đó là công ty gia đình Morgan chuyên sản xuất xe thể thao thủ công.

"Mỗi công việc bị mất đi, mỗi nhà máy bị đóng cửa sẽ không quay trở lại," ông Dudenhöffer nói.

"Vì vậy, nếu ngành ô tô gặp khó khăn và suy giảm, triển vọng kinh tế chung ở châu Âu có thể sẽ rất tàn khốc trong nhiều năm tới."