Mùa hoa xay trên Núi Chúa

Vườn quốc gia Núi Chúa là khu dự trữ sinh quyển thế giới đặc biệt, nơi duy nhất tại Việt Nam đại diện cho hệ sinh thái rừng khô hạn nhiệt đới. Trải rộng hơn 106.000ha, nơi đây lưu giữ hơn 1.500 loài thực vật và hàng trăm loài động vật quý hiếm, trong đó có nhiều loài chỉ tồn tại ở khu vực này. Không gian ở đây khắc nghiệt nhưng kỳ lạ thay, lại là “mái nhà xanh” cho vô số cỏ cây muôn loài, trong đó có một loài cây rừng độc đáo: cây xay.

Cây xay mọc tự nhiên, không cần chăm bón, không ai gieo trồng. Nó vươn cao từ 20 đến 40m, thân thẳng vút, tán lá xanh rậm rạp. Vào khoảng tháng 6, cây bắt đầu đâm chồi hoa, những chùm hoa trắng vàng ngà, nhỏ li ti, nở rộ khắp triền núi, điểm xuyết trên nền trời xanh. Hoa xay không quá nồng nàn nhưng lại thoảng một mùi hương nhẹ, quyện cùng gió núi, khiến lòng người bỗng chốc dịu lại sau bao bộn bề.

Hoa nở giữa khô cằn

Men theo con đường mòn ven suối Lồ Ô, băng qua những dốc đá gập ghềnh, du khách sẽ được chứng kiến một khung cảnh hiếm thấy: cả sườn núi Núi Chúa như được nhuộm bởi màu trắng ngà thanh khiết của hoa xay. Trong cái nắng như thiêu, những chùm hoa ấy vẫn lặng lẽ bung nở, bất chấp gió khô cát nóng. Loài cây ấy kiên cường như chính con người miền Trung - dẻo dai, bền bỉ và luôn rực rỡ đúng lúc.

Sau mùa hoa là mùa trái chín. Trái xay hình bầu dục, khi xanh có màu thẫm, khi chín chuyển đen nhung óng ả. Vỏ mỏng, chỉ cần búng nhẹ là vỡ, để lộ phần thịt vàng sậm bên trong, mềm, xốp, chua nhẹ đầu lưỡi rồi dần dần ngọt hậu đầy mê hoặc. Trẻ con từng xem đó là món quà xa xỉ, bởi chỉ cần một nắm xay nhỏ cũng đủ chia cho cả lũ bạn, cười khanh khách cả buổi chiều hè.

Từ món quà quê đến đặc sản phố thị

Ngày nay, trái xay nhung - đang trở thành món quà vặt của nhiều bạn trẻ. Ngoài ăn tươi, trái còn được ngào đường, ướp muối ớt, ngâm chua cay... bán tại các chợ vùng núi, ở vịnh Vĩnh Hy và cả trong thành phố Phan Rang - Tháp Chàm. 

Giữa thiên nhiên khắc nghiệt bậc nhất, cây xay vẫn ra hoa, vẫn kết trái. Sự sống ấy, vẻ đẹp ấy khiến bất cứ ai từng đặt chân đến Núi Chúa mùa này đều không khỏi thích thú. Đó không chỉ là một loài cây, mà là biểu tượng cho sức sống mãnh liệt, cho sự hài hòa giữa khắc nghiệt và dịu dàng mà thiên nhiên đã gửi gắm vào mảnh đất này.

Nếu có dịp đến Ninh Thuận mùa hè, hãy thử một lần đi dọc những con đường mòn của Núi Chúa, lặng ngắm hoa xay  trong nắng và cảm nhận vẻ đẹp khác biệt của một mùa hoa không dành cho sự vội vã. Một mùa hoa để nhớ, để thương, và để hiểu rằng, có những vẻ đẹp chỉ nở rộ nơi khô cằn nhất.