Mặt trái của làn sóng lao động di cư khổng lồ tại Philippines và Indonesia

Hàng triệu người tại Philippines và Indonesia đã rời bỏ quê hương, tìm kiếm việc làm ở các nước giàu có hơn với hy vọng đổi đời. Thế nhưng, phía sau những khoản kiều hối khổng lồ là những bi kịch gia đình, những đứa trẻ lớn lên thiếu vắng cha hoặc mẹ, và những hệ lụy xã hội lâu dài.

Câu chuyện của bà Gina Fabiano, 43 tuổi, là ví dụ điển hình. Xuất thân từ một gia đình nông dân nghèo ở tỉnh Rizal (Philippines), khi đất canh tác bị phá hủy bởi một bãi rác lớn, bà và chồng phải nhặt phế liệu để mưu sinh, thu nhập chỉ đủ sống qua ngày. Cái chết đột ngột của mẹ khiến bà càng nhận ra sự bất lực về tài chính. Năm 2016, bà quyết định sang Saudi Arabia làm giúp việc, với mức lương 400 USD mỗi tháng - gấp nhiều lần thu nhập tại quê nhà.

Nhưng cái giá phải trả là sự xa cách. Trong 3 năm ở Trung Đông, bà bỏ lỡ những ngày lễ, sinh nhật và cả khoảnh khắc con út vào lớp 1. "Tôi có thể chăm sóc con nhà chủ từng bữa ăn, giấc ngủ, nhưng lại không thể ôm ấp chính con gái mình", bà nghẹn ngào. Hệ quả là 4 trong số 5 người con của bà bỏ học, chỉ còn cô con gái út đang học lớp 9.

Không chỉ Philippines, Indonesia cũng chứng kiến làn sóng di cư khổng lồ. Theo Ngân hàng Thế giới, năm 2023, hơn 4,8 triệu lao động Indonesia làm việc ở nước ngoài, gửi về 11 tỷ USD. Nhiều làng quê ở Đông Java hay Trung Java đã trở thành những "làng di cư", nơi một nửa thanh niên trong độ tuổi lao động đã đi xa. Những ngôi nhà xây bằng gạch kiên cố mọc lên, đối lập hẳn với những mái tranh tre cũ kỹ - minh chứng rõ ràng cho sức mạnh của kiều hối.

Tuy nhiên, sự vắng mặt của cha mẹ để lại nhiều hệ lụy. Trẻ em được giao cho ông bà chăm sóc, thiếu tình cảm gia đình, dễ sa vào trầm cảm, bỏ học, thậm chí nghiện ngập. Các tổ chức xã hội ghi nhận không ít trường hợp con cái lao động di cư rơi vào bạo lực học đường, mang thai sớm hoặc dính líu tệ nạn xã hội.

Ở Philippines, kiều hối năm 2023 đạt tới 40 tỷ USD, chiếm 9,2% GDP, khiến nhà nước phụ thuộc nặng nề vào nguồn thu này. Nhiều chính sách đã được ban hành để hỗ trợ lao động di cư, như ngân hàng dành riêng cho kiều bào, bảo hiểm y tế, học bổng cho con em. Nhưng theo giới phân tích, chính phủ vẫn thất bại trong việc giải quyết tận gốc vấn đề: thiếu việc làm ổn định trong nước.

Indonesia thì chọn cách tiếp cận khác, không khuyến khích nhưng cũng không cản trở. Hàng trăm công ty môi giới được cấp phép tìm kiếm lao động cho thị trường nước ngoài. Chính sự buông lỏng này khiến tình trạng lừa đảo, lao động bất hợp pháp và vi phạm quyền lợi người lao động diễn ra phổ biến.

Điều trớ trêu là, dù ban đầu ra đi với mong muốn lo cho con cái một tương lai sáng sủa, nhiều bậc cha mẹ như bà Fabiano lại phải chứng kiến con cái mình lớn lên trong sự thiếu thốn tình cảm, dẫn đến những vết thương tâm lý khó hàn gắn.

Trong bức tranh rộng lớn của toàn khu vực, di cư lao động vừa là động lực phát triển kinh tế, vừa là "vết thương âm ỉ" đối với hàng triệu gia đình. Đằng sau những con số kiều hối hàng tỷ USD là nỗi đau chia ly, là sự đánh đổi của những người buộc phải xa gia đình.