Lũ lụt gây chết người ở Himalaya có thể do sông băng sụp đổ

Một dòng lũ gây chết người đã quét qua thị trấn Dharali ở bang Uttarakhand, Ấn Độ hôm 6/8, được cho là bắt nguồn từ sự sụp đổ của một hồ nước hình thành do băng tan nhanh dưới tác động của biến đổi khí hậu.

Hàng chục người mất tích sau khi nước và đất đá tràn qua thung lũng núi hẹp, cuốn phăng nhiều ngôi nhà. Trong các đoạn video được đăng tải, nhiều người bỏ chạy trong tuyệt vọng trước khi bị sóng cuốn, một số khác bị chôn vùi trong bùn lạnh. Hiện ít nhất 4 người được xác nhận đã thiệt mạng và khoảng 50 người đang mất tích.

Chính quyền địa phương ban đầu cho biết nguyên nhân là do hiện tượng “mưa dồn dập” (cloudburst) gây ra lũ quét. Tuy nhiên, các chuyên gia cảnh báo đây có thể chỉ là yếu tố cuối cùng kích hoạt lũ, sau nhiều ngày mưa lớn khiến nền đất lỏng và yếu.

Ông PK Joshi, chuyên gia về thảm họa Himalaya thuộc Đại học Jawaharlal Nehru (New Delhi), nhận định dòng lũ có thể bắt nguồn từ sự sụp đổ của phần đất đá (moraine) từng chắn một hồ nước băng tan từ sông băng đang rút. “Với lượng mưa kéo dài và dòng nước đột ngột được ghi nhận, rất có thể đây là hiện tượng lũ từ hồ băng (GLOF)” - ông Joshi nói.

Ông cho biết thêm khu vực địa hình băng hà phía thượng nguồn thị trấn có nhiều vùng trầm tích không ổn định, góp phần gây ra lũ bất ngờ với cường độ lớn. Dù vậy, hiện vẫn chưa đủ dữ liệu vệ tinh để xác nhận chính xác nguồn gốc mảnh vụn và ông Joshi cho rằng cần thêm hình ảnh từ vệ tinh để đưa ra kết luận chắc chắn.

Ông Safi Ahsan Rizvi, cố vấn Cơ quan Quản lý thảm họa quốc gia Ấn Độ, cũng nhận định nguyên nhân “nhiều khả năng là một vụ sạt lở đất do băng tan và dòng nước mạnh”. Glaciologist Sandip Tanu Mandal thuộc Tổ chức Mobius Foundation cho biết có khả năng lượng nước tích tụ trong hồ tăng mạnh do băng tan và mưa lớn, dẫn đến vỡ hồ băng.

Mặc dù lượng mưa ngay trước khi xảy ra lũ không quá lớn nhưng khối lượng nước đổ về thung lũng là rất lớn, cho thấy khả năng cao hồ băng đã sụp đổ.

Các nhà khoa học cảnh báo các sông băng tại Himalaya - nguồn nước quan trọng cho gần 2 tỷ người - đang tan chảy nhanh hơn bao giờ hết do biến đổi khí hậu khiến các cộng đồng tại đây đối mặt với thảm họa bất ngờ. Sự tan rã của tầng băng vĩnh cửu cũng làm tăng nguy cơ lở đất.

Ông Joshi nhấn mạnh thảm họa mới nhất cho thấy bản chất phức tạp và liên kết của các mối nguy tại Himalaya, đồng thời cảnh báo việc xây dựng ồ ạt ở hạ lưu đã khiến hậu quả lũ lụt nghiêm trọng hơn. “Cách sử dụng đất ở vùng trũng đã làm gia tăng mức độ nghiêm trọng của thảm họa” - ông nói.