Thắp sáng tri thức nơi biên cương

Những con chữ từ bàn tay chai sần

Ngoài 40 tuổi, chị Lầu Thị Pàng, dân tộc Mông ở khu phố Lao Tỷ Phùng (phường Tân Phong, Lai Châu) vẫn cặm cụi đến lớp học sau những giờ làm nương vất vả. Năm tháng nhọc nhằn đã khiến đôi bàn tay chai sần của chị quen với cuốc xẻng hơn là bút mực. Nhưng nỗi tủi hổ khi không thể đọc sách, không giúp con học bài đã thôi thúc chị quyết tâm đi học. "Nhiều khi con hỏi bài mà mình không biết chữ, không đọc được sách vở, tôi thấy buồn và tủi thân lắm", chị nghẹn ngào chia sẻ.

Ngày đầu cầm bút, viết một chữ với chị mất hàng chục phút. Nhưng nhờ hai cô giáo kiên nhẫn cầm tay uốn nắn từng nét chữ, đến nay chị đã đọc được sách, viết được những dòng ngay ngắn, làm được những phép tính đơn giản. Niềm vui ấy, như chính chị thừa nhận, không chỉ ở con chữ mà còn ở sự tự tin: biết giao tiếp, biết tìm hiểu chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, bớt mặc cảm khi hòa nhập với cộng đồng.

Hành trình gieo chữ cho người lớn tuổi chưa bao giờ dễ dàng. Từ tháng 1/2025, mỗi tối từ 19h đến hơn 21h, lớp học xóa mù chữ của Trường Phổ thông Dân tộc Bán trú Tiểu học Nùng Nàng lại sáng đèn. Học trò của họ là những người đã qua tuổi 30, 40, thậm chí 50. Nhiều người từng ngại ngùng vì sợ bị chê cười, nên các thầy cô phải kiên nhẫn đến tận nhà vận động, rồi cầm tay từng học viên vẽ từng nét chữ đầu tiên.

Cô giáo Lò Thị Hương, lần đầu dạy xóa mù chữ, từng lo lắng: "Nhiều người không biết mặt chữ, việc tiếp thu ban đầu vô cùng khó khăn. Nhưng chỉ sau một thời gian, tôi nhận ra các bác, các chị rất chăm chỉ, quyết tâm. Đến nay, hầu hết đều đã biết đọc, biết viết. Đó là niềm vui lớn lao đối với chúng tôi".

Mỗi buổi học là một hành trình vượt khó. Để viết thành thạo một con chữ, có học viên phải đánh đổi hàng trăm lần kiên nhẫn. Để đọc được một đoạn ngắn, có người phải tập đi tập lại cả tháng. Nhưng từng giọt mồ hôi, từng nét chữ run run trên bảng đã biến thành niềm tự hào – minh chứng cho khát vọng học tập không bao giờ tắt.

Hành trình gieo chữ – gieo niềm tin

Không chỉ dừng lại ở chữ cái và con số, lớp học còn lồng ghép những kiến thức thiết thực: ghi chép chi tiêu, giao tiếp xã hội, tiếp cận chính sách hỗ trợ của Nhà nước. Tri thức vì thế không chỉ ở trang vở, mà len vào từng bữa cơm, nếp sống, công việc thường nhật. Người dân biết tính toán để bán hàng, biết ghi chép để vay vốn, biết đọc giấy tờ để hưởng chính sách.

Hiện nhà trường đang duy trì hai lớp xóa mù chữ tại Lao Tỷ Phùng và Nùng Nàng, với 28 học viên dân tộc Mông. Chương trình học tương đương kiến thức từ lớp 1 đến lớp 5, được điều chỉnh linh hoạt cho phù hợp với đặc điểm từng học viên. Thầy cô sử dụng hình ảnh minh họa, ví dụ gắn liền với nương rẫy, chợ phiên, mùa vụ để bà con dễ hiểu, dễ nhớ, dễ vận dụng.

Theo thầy Trần Danh Hoàng, Phó Hiệu trưởng nhà trường: "Những ngày đầu, hầu hết học viên không biết chữ gì. Nhưng đến nay, bà con đã có thể đọc, viết, làm tính đơn giản. Đây là tín hiệu đáng mừng, tạo tiền đề để tiếp cận chính sách phát triển kinh tế – xã hội".

Thực tế chứng minh, việc biết đọc, biết viết không chỉ mở ra cánh cửa tri thức, mà còn tạo cơ hội để đồng bào tiếp cận thông tin, áp dụng kỹ thuật vào sản xuất, nâng cao năng suất. Khi cầm được con chữ, bà con có thêm hành trang để thoát nghèo, để dần làm chủ cuộc sống.

Đằng sau những lớp học giản dị là câu chuyện lớn hơn: nâng cao dân trí, giữ gìn bản sắc, xây dựng niềm tin. Thầy cô không chỉ gieo chữ, mà còn gieo khát vọng. Học viên không chỉ vượt qua nỗi mặc cảm của tuổi tác, mà còn vượt qua cái nghèo truyền đời. Trong ánh sáng của những bóng đèn nhỏ bé mỗi đêm, cả thầy và trò đều đang thắp lên hy vọng cho một ngày mai khác.

Điều đáng quý nhất ở những lớp học xóa mù chữ không chỉ là tri thức được truyền đạt, mà là tình người, sự gắn kết cộng đồng. Ở đó, thầy cô tận tâm gieo chữ; học viên kiên trì tiếp thu; mỗi con chữ trở thành một chiến thắng nho nhỏ trước bóng tối mù chữ kéo dài.

Những lớp học ấy, nhìn bề ngoài chỉ là vài chục con người ngồi bên nhau, nhưng sâu xa là minh chứng cho sự quan tâm của Đảng, Nhà nước đối với vùng cao, dân tộc thiểu số. Từ một chính sách, một chủ trương, tri thức đã lan tỏa đến tận bản làng biên giới.

Nhìn những khuôn mặt, đủ mọi lứa tuổi, hàng đêm thầm lặng học chữ, có thể thấy, ánh sáng tri thức đã dần soi rọi từng nếp nhà, từng gương mặt vùng biên viễn Lai Châu. Những người nông dân Mông hôm nay, nhờ biết chữ, biết tính toán, sẽ tự tin hơn trên hành trình hội nhập, xây dựng quê hương.

Chia tay. Nhớ lại lời thầy giáo Trần Danh Hoàng: "mỗi trang vở lật mở sẽ là một tương lai rộng mở. Mỗi nét chữ viết ra là một bước thoát khỏi bóng tối mù lòa tri thức". Chúng tôi cũng có một niềm tin của riêng mình, rằng mỗi lớp học giản dị ấy sẽ là một ngọn lửa nhỏ nhưng bền bỉ cháy, để ngày mai biên cương không chỉ sáng đèn mà còn sáng cả những ước mơ vươn tới tri thức và hạnh phúc.