Iran khôi phục hợp tác với IAEA

Thỏa thuận này được xem là bước đi quan trọng nhằm khôi phục giám sát quốc tế đối với chương trình hạt nhân gây tranh cãi của Tehran, đồng thời mở ra triển vọng giảm căng thẳng trong khu vực.

Thỏa thuận được ký kết bởi Ngoại trưởng Iran Abbas Araghchi và Tổng giám đốc IAEA Rafael Grossi, dưới sự chứng kiến của Ngoại trưởng Ai Cập Badr Abdelatty tại Cairo. Ông Grossi gọi đây là "một bước đi đúng hướng", khẳng định IAEA sẽ nối lại các hoạt động giám sát với mức độ minh bạch cao hơn.

Trong buổi họp báo chung ngày 9/9, Ngoại trưởng Araghchi cho biết khung hợp tác mới hoàn toàn phù hợp với luật pháp trong nước, vốn hạn chế phạm vi hợp tác với IAEA sau các vụ tấn công "bất hợp pháp" nhằm vào cơ sở hạt nhân của Iran. Ông nhấn mạnh: "Chúng tôi vừa bảo vệ quyền lợi của mình, vừa duy trì hợp tác trong khuôn khổ đã thống nhất".

Tại Cairo, Tổng thống Ai Cập Abdel Fattah al-Sisi đã tiếp Ngoại trưởng Iran và lãnh đạo IAEA, ca ngợi thỏa thuận là một "bước tiến tích cực" có thể dẫn đến việc nối lại đàm phán quốc tế về hạt nhân Iran. Ông hy vọng đây sẽ là "khởi đầu thực sự cho một mối quan hệ minh bạch hơn giữa Iran và cộng đồng quốc tế".

Kể từ tháng 6/2025, sau cuộc xung đột kéo dài 12 ngày với Israel, Iran yêu cầu các thanh sát viên quốc tế phải được Hội đồng An ninh Quốc gia Tối cao phê duyệt mới có thể tiếp cận các cơ sở hạt nhân. Thực tế, nhiều địa điểm trọng yếu như Fordo và Natanz - từng bị tấn công trong chiến sự - vẫn chưa cho phép tiếp cận.

Mặc dù Tehran luôn khẳng định chương trình hạt nhân của mình chỉ phục vụ mục đích hòa bình, song nhiều nước phương Tây, trong đó có Mỹ và châu Âu, tiếp tục cáo buộc Iran tìm cách phát triển vũ khí hạt nhân. Sự ngờ vực này càng gia tăng sau khi Iran đình chỉ hợp tác với IAEA, khiến công tác giám sát bị gián đoạn trong nhiều tháng.

Trong khi đó, châu Âu tiếp tục gia tăng sức ép. Tháng 8/2025, Anh, Pháp và Đức đã khởi động quy trình tái áp đặt trừng phạt của Liên hợp quốc, cáo buộc Iran vi phạm cam kết trong thỏa thuận hạt nhân năm 2015. Tehran phản đối mạnh mẽ, cho rằng đây là hành động "phi pháp" và cảnh báo nguy cơ loại các cường quốc châu Âu khỏi bất kỳ vòng đàm phán tương lai nào.

Với Mỹ, tiến trình đàm phán hạt nhân vốn đã gặp bế tắc từ khi Tổng thống Donald Trump rút khỏi thỏa thuận năm 2018 và tái áp đặt lệnh trừng phạt. Các cuộc thương lượng mới khởi động đầu năm nay cũng sụp đổ sau khi Israel tấn công cơ sở hạt nhân của Iran vào tháng 6. Tehran hiện yêu cầu Washington đưa ra bảo đảm chắc chắn rằng sẽ không có hành động quân sự nào trước khi quay lại bàn đàm phán.

Dù còn nhiều rào cản, thỏa thuận giữa Iran và IAEA lần này được cộng đồng quốc tế xem là tín hiệu tích cực, có thể mở đường cho việc nối lại đối thoại và tìm kiếm giải pháp hòa bình cho hồ sơ hạt nhân vốn đã kéo dài nhiều năm.