Gốm sứ: Vẻ đẹp không đánh đổi sức khỏe

Không chỉ là vật dụng sinh hoạt, gốm sứ còn là kết tinh của nghệ thuật và văn hóa dân tộc. Mỗi chiếc bát, đĩa, ấm chén đều mang theo dấu ấn tinh tế của bàn tay nghệ nhân và hồn cốt của làng nghề. Tuy nhiên, trong thị trường gốm sứ ngày càng đa dạng, vấn đề an toàn sức khỏe - đặc biệt là nguy cơ nhiễm chì - đang được người tiêu dùng quan tâm hơn bao giờ hết.

Hiện nay, thị trường gốm sứ tại Việt Nam khá sôi động với sự góp mặt của hàng loạt sản phẩm trong nước và nhập khẩu. Các dòng sản phẩm bát đĩa, ấm chén… được chế tác theo nhiều phong cách - từ cổ truyền đến hiện đại - mang hoa văn decal, vẽ tay, chạm khắc, hay thậm chí được dát vàng, bạc. Gốm Bát Tràng, Chu Đậu, Biên Hòa… là những cái tên quen thuộc với người tiêu dùng trong nước. Bên cạnh đó, các sản phẩm ngoại nhập từ Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, châu Âu... cũng xuất hiện ngày càng nhiều trên các kệ hàng gia dụng.

Thị trường phong phú mang lại nhiều lựa chọn cho người yêu gốm. Tuy nhiên, quá nhiều sản phẩm đến từ nhiều nguồn cung cũng khiến cho việc phân biệt đâu là sản phẩm an toàn trở nên khó khăn. Đặc biệt nguy hiểm nếu không phát hiện ra loại sản phẩm tiềm ẩn nguy cơ nhiễm chì - một kim loại nặng có thể ngấm vào thực phẩm, gây tổn hại đến gan, thận và hệ thần kinh nếu sử dụng lâu dài.

Gốm sạch từ nguồn

Tại một số cơ sở sản xuất gốm gia dụng truyền thống, đặc biệt ở những làng nghề như Bát Tràng (Hà Nội), quy trình làm gốm đang có sự chuyển mình rõ nét theo hướng thân thiện và an toàn hơn với sức khỏe người dùng. Nghệ nhân Phạm Mạnh Thiện, một người làm nghề lâu năm tại đây cho biết, quy trình sản xuất gốm thủ công hiện nay chú trọng ngay từ khâu nguyên liệu: đất được tuyển chọn kỹ lưỡng, xử lý loại bỏ tạp chất như sắt, đồng, chì nhờ công nghệ hút lọc hiện đại.

Sau đó, đất được ngâm ủ đúng quy trình để đảm bảo độ dẻo và mịn, trước khi tạo hình sản phẩm. Các loại men được sử dụng là men tự nhiên, không pha tạp chất hóa học, có thể làm từ khoáng chất, tro, hoặc xương động vật… Quy trình tráng men và nung đốt được kiểm soát kỹ lưỡng, với nhiệt độ từ 1.200-1.300 độ C để loại bỏ hoàn toàn tạp chất có hại. Theo ông Thiện, mỗi sản phẩm đều cần trải qua kiểm tra chất lượng trước khi đưa ra thị trường để đảm bảo tiêu chí an toàn thực phẩm.

Tỉnh táo khi chọn gốm sứ

Từ góc độ phân phối, ông Lưu Ngọc Ánh, chủ cơ sở Gốm Hương (Tràng Cát, Hải Phòng) cho biết, thị trường hiện nay có đủ loại sản phẩm từ cao cấp đến giá rẻ, khiến người tiêu dùng dễ nhầm lẫn giữa hàng đảm bảo và hàng không an toàn.

Theo ông Ánh, có thể áp dụng một số mẹo kiểm tra đơn giản, như: quan sát xem sản phẩm có được tráng men đều không, bề mặt có mịn không; dùng hai sản phẩm cùng loại trà xát vào nhau, nếu có vệt màu xám – đó có thể là dấu hiệu nhiễm chì. Ngoài ra, có thể dùng giấm hoặc nước chanh nhỏ lên sản phẩm, nếu thấy có phản ứng đổi màu - nên cân nhắc không sử dụng.

Lựa chọn an toàn - sống khỏe lâu dài

Trong bối cảnh xu hướng sống xanh và tiêu dùng bền vững ngày càng lan rộng, việc lựa chọn sản phẩm gốm sứ không nhiễm chì, an toàn cho sức khỏe không chỉ là trách nhiệm với bản thân mà còn là hành động ý nghĩa để bảo vệ cộng đồng. Sự trở lại mạnh mẽ của các dòng gốm thủ công, sử dụng nguyên liệu tự nhiên, thân thiện với môi trường và không độc hại chính là minh chứng rõ ràng cho xu hướng này.

Gốm sứ không chỉ là vật dụng bếp núc - mỗi sản phẩm là một tác phẩm nghệ thuật chứa đựng sự giao thoa giữa truyền thống và hiện đại, giữa mỹ cảm và khoa học. Giữ gìn giá trị của văn hóa gốm Việt cũng đồng nghĩa với việc nâng niu sức khỏe cho mỗi người yêu gốm. Và điều đó bắt đầu từ một lựa chọn đúng đắn: nói không với gốm nhiễm chì!