Giữ vững trận địa an ninh mạng: Mặt trận không tiếng súng nhưng vô cùng cam go

Bộ phim tài liệu "Giữ vững trận địa an ninh mạng" do Ban Chuyên đề - Khoa giáo, Đài THVN thực hiện phát sóng tối 25/10 đã kể câu chuyện về cuộc chiến với tội phạm mạng, một cuộc chiến không biên giới. 

Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư đã mang lại cơ hội phát triển vượt bậc về mọi mặt cho các quốc gia. Nhưng nhân loại không chỉ đón nhận lợi ích từ cuộc cách mạng 4.0. Không gian phát triển mới được mở ra, cũng là nơi trú ngụ ẩn danh cho tội phạm. 

Với kỷ nguyên số, không gian mạng chứa nhiều dữ liệu, giá trị quan trọng đối với người dân, doanh nghiệp và các quốc gia trên toàn cầu. Điều đó có nghĩa rằng tội phạm mạng sẽ làm mọi thứ để tấn công nơi này.

Mỗi ngày trôi qua đều là địa ngục với những nạn nhân bị cưỡng ép làm việc tại các trung tâm lừa đảo trực tuyến. Những nạn nhân tại nơi đây phải nhìn màn hình máy tính từ sáng đến tối không nghỉ ngơi, nếu có bất kỳ dấu hiệu buồn ngủ nào các nạn nhân sẽ bị sốc điện ngay lập tức hoặc bị đánh đập. Gần như không có cách nào để trốn thoát khỏi những trung tâm lừa đảo trực tuyến này, có những người cố gắng trốn thoát nhiều lần đều bị đánh đập thường xuyên. 

Tại sao các băng nhóm - trung tâm tội phạm này liên tục được thành lập? Vấn đề bắt nguồn từ nguồn lợi khổng lồ chúng có thể thu được từ lừa đảo trực tuyến.

Tháng 12/2023, Công an tỉnh Nghệ An đã xác lập chuyên án về băng nhóm lừa đảo người Việt Nam cấu kết với người nước ngoài. Trong suốt thời gian hoạt động, chúng đã lừa đảo chiếm đoạt tài sản của người dân Việt Nam ở nhiều nơi trên cả nước với số tiền trên 200 tỷ đồng. Tăng Quảng Vinh là một trong những đối tượng chủ mưu. Vinh có nhiệm vụ phiên dịch, quản lý nhóm các đối tượng người Việt Nam và Đài Loan (Trung Quốc) hoạt động phạm tội trong các công ty tại nước ngoài.

Theo Thượng tá Trần Đức Thân - Trưởng phòng Cảnh sát hình sự, Công an tỉnh Nghệ An cho biết, đối tượng ở nước ngoài cấu kết với người Việt Nam, hoạt động xuyên biên giới, xuyên quốc gia chứ không phải hoạt động đơn thuần trên một địa bàn từ trước đến nay và các đối tượng nghĩ rằng hoạt động lừa đảo tại Campuchia sẽ không bị xử lý. 

Tại Việt Nam, ngay trong tháng 9 vừa qua, đã có dấu hiệu hoạt động tấn công, xâm nhập của tội phạm để đánh cắp dữ liệu cá nhân tại Trung tâm Thông tin tín dụng quốc gia CIC. Nếu tội phạm có trong tay dữ liệu như số CMND/CCCD, số điện thoại, tài khoản ngân hàng, lịch sử tín dụng…, các "bẫy" lừa đảo mới sẽ được tạo ra. 

Thiếu tá Trần Trung Hiếu, Phó Giám đốc Trung tâm An ninh mạng quốc gia, Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao cho biết: "Vừa rồi chúng ta chứng kiến khá nhiều các vụ tấn công mạng vào Việt Nam. Thực tế đã có những vụ để lại hậu quả. Một số ngân hàng và các tổ chức tín dụng đã bị mất tiền. Đã có rất nhiều cơ quan, doanh nghiệp bị mất dữ liệu rồi, nhiều đơn vị bị mã hóa, phá hủy hệ thống mà đến mức không thể khôi phục lại được".

Trong cuộc chiến với tội phạm mạng, lực lượng nòng cốt là các đơn vị chuyên trách của Bộ Công an. Các đơn vị này đã vào cuộc quyết liệt với việc tập trung tăng cường năng lực điều tra số và hợp tác quốc tế.

Tại Trung tâm An ninh mạng quốc gia, nhiều cơ sở dữ liệu trọng yếu được kết nối với hệ thống giám sát để theo dõi đảm bảo an ninh. Tại đây có khoảng 60 cán bộ trực chiến, sẵn sàng ứng phó khi sự cố xảy ra.

Mặt trận không tiếng súng, nhưng lại vô cùng cam go, khó khăn, bởi sau màn hình máy tính, là các hacker mũ đen hiểu rất sâu và thành thạo về công nghệ cao.

Nhận diện được các thách thức trên không gian mạng từ rất sớm, Đảng và Nhà nước đã đề ra nhiều chủ trương, định hướng quan trọng, như: Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 25/7/2018 của Bộ Chính trị về Chiến lược Bảo vệ Tổ quốc trên không gian mạng, Nghị quyết số 30-NQ/TW ngày 25/7/2018 của Bộ Chính trị về Chiến lược an ninh mạng quốc gia, và gần đây là Nghị quyết số 57-NQ/TW về Đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. 

Đặc biệt, kết luận của Tổng Bí thư Tô Lâm tại Phiên họp Thường trực Ban Chỉ đạo về công tác bảo đảm an ninh mạng, bảo mật thông tin, an toàn dữ liệu đã nêu rõ quan điểm chỉ đạo: Bảo đảm an ninh mạng, bảo mật thông tin, an toàn dữ liệu là nhiệm vụ trọng yếu, thường xuyên, vừa cấp bách trước mắt, vừa chiến lược lâu dài, gắn liền với sự phát triển kinh tế-xã hội bền vững, bảo vệ vững chắc chủ quyền quốc gia và sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa.

Đồng thời thể chế, chính sách pháp luật để phục vụ cho công tac quản lý, bảo vệ an ninh quốc gia trên không gian mạng tại Việt Nam liên tục được hoàn thiện. Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân được ban hành vào tháng 6 năm 2025; Luật An ninh mạng sửa đổi toàn diện, hợp nhất với Luật An toàn thông tin mạng dự kiến được thông qua tại Kỳ họp thứ 10 Quốc hội khóa XV.

Những cái bắt tay, kết nối xuyên biên giới của giới tội phạm mạng đã khiến cuộc chiến trở nên khó khăn hơn rất nhiều. Chúng có thể tấn công từ bất kỳ đâu, không phụ thuộc vào biên giới địa lý. Nhưng hệ thống luật pháp để thực thi công lý thì không như vậy.

Và bởi vậy, ý tưởng ký kết một công ước quốc tế về chống tội phạm mạng đã được đưa ra tại Đại hội đồng Liên hợp quốc vào năm 2019. Việc đàm phán công ước này đã quy tụ 151 quốc gia thành viên, hai quốc gia quan sát viên không phải thành viên và 116 bên liên quan từ các tổ chức quốc tế, xã hội dân sự, học viện và khu vực tư nhân. Số lượng người tham gia cao nhất được ghi nhận trong phiên đầu tiên với 1.405 đại biểu. Và để các quốc gia cùng ngồi lại đàm phán về một công ước quốc tế là điều vô cùng thách thức.

Sau gần 5 năm thương lượng liên tục và kéo dài giữa các quốc gia thành viên, Công ước về Chống tội phạm mạng được thông qua tại Ủy ban đàm phán và Đại hội đồng Liên hợp quốc với 9 chương, 71 điều nhằm xây dựng một khuôn khổ pháp lý đa phương toàn diện để đấu tranh với tội phạm trên không gian mạng.

Theo Đại tướng Lương Tam Quang - Bộ trưởng Bộ Công an, Chủ tịch Hiệp hội An ninh mạng quốc gia cho biết, Công ước Hà Nội là bước ngoặt đưa hợp tác chống tội phạm mạng từ mức độ tự nguyện sang mức ràng buộc pháp lý giữa các quốc gia tham gia, giúp khắc phục các điểm mù pháp lý mà tội phạm thường khai thác để trốn tránh việc bị bắt giữ và xét xử về thực thi Công ước, tạo đột phá với cơ chế phối hợp nhanh, minh bạch, hiệu quả, góp phần kịp thời phòng ngừa, phát hiện, xử lý các mối đe dọa xuyên biên giới, chặn đứng các hành vi phạm tội phạm, lợi dụng không gian mạng để phá hoại sự ổn định kinh tế xã hội. Đây là những vấn đề quan trọng góp phần đưa việc thực hiện Chiến lược an ninh mạng quốc gia Việt Nam lên tầm cao mới, hiệu lực, hiệu quả hơn.

Việc Việt Nam vận động thành công để Đại hội đồng Liên hợp quốc lựa chọn Hà Nội làm địa điểm tổ chức lễ mở ký Công ước và để văn kiện quan trọng này mang tên Công ước Hà Nội là một dấu ấn quan trọng trong đối ngoại đa phương, khẳng định Việt Nam coi trọng việc hợp tác giữa các quốc gia trên thế giới trong lĩnh vực là phòng, chống tội phạm mạng và coi đây là một trong những vấn đề về an ninh quốc gia, thể hiện Việt Nam có vị trí, vai trò cũng như là uy tín quốc tế, có đủ khả năng để đấu tranh, phối hợp với các quốc gia đấu tranh chống các loại tội phạm mạng.