Giao thông công cộng: Lời giải bền vững cho bài toán đô thị

Thách thức giao thông công cộng

Tại các đô thị lớn của Việt Nam như Hà Nội hay TP Hồ Chí Minh, xe buýt nội đô, BRT, metro - các loại hình giao thông công cộng đã dần được triển khai. Tuy nhiên, vấn đề không nằm ở sự có mặt, mà ở mức độ kết nối và hiệu quả vận hành.

Chỉ riêng Hà Nội hiện có tới 154 tuyến xe buýt, phục vụ hơn 227 triệu lượt khách trong năm 2024. Tuy nhiên, tỷ lệ hài lòng vẫn chỉ quanh ngưỡng 60-70%, một con số chưa đủ để tạo niềm tin cho người dân lựa chọn thay thế phương tiện cá nhân. Tần suất hoạt động thấp, thời gian chờ lâu, thông tin lịch trình thiếu thuận tiện - những bất cập tưởng nhỏ nhưng đủ để làm nản lòng người sử dụng thường xuyên.

Nhiều người dân cho rằng, dù đã hiện hữu, hệ thống giao thông công cộng vẫn thiếu tính kết nối giữa các loại hình - từ xe buýt, metro đến xe đạp công cộng - khiến việc chuyển đổi phương tiện trở nên bất tiện và kém hấp dẫn

Đáng nói, tỷ lệ sử dụng các phương tiện giao thông công cộng toàn thành phố chỉ đạt 19,5%, thấp hơn nhiều so với mục tiêu 30-35% trong giai đoạn 2021-2025. Trong khi đó, áp lực từ xe cá nhân vẫn không ngừng tăng, kéo theo hệ quả là ùn tắc, ô nhiễm và sự lãng phí hạ tầng.

Nhìn ra nước bạn

Tại nhiều đô thị châu Á, giao thông công cộng đã trở thành lựa chọn chủ đạo nhờ sự đầu tư đồng bộ và chiến lược kết nối thông minh. Bắc Kinh (Trung Quốc) là một trong những ví dụ tiêu biểu. Với hơn 4 tỷ lượt hành khách mỗi năm, hệ thống đường sắt đô thị ở đây đã trở thành trụ cột trong việc di chuyển hằng ngày của hàng triệu người dân.

Ưu điểm lớn nhất của tàu điện ngầm tại Bắc Kinh chính là sự đúng giờ và khả năng chủ động thời gian. Trung bình chỉ 3-5 phút/chuyến, tàu không bị ảnh hưởng bởi tắc đường hay thời tiết, giúp người dân thoát khỏi nỗi lo “kẹt xe - trễ giờ” quen thuộc. Với 29 tuyến, gần như toàn bộ các khu dân cư và trung tâm thương mại đều nằm trong bán kính đi bộ tới ga tàu.

Giao thông công cộng tại Bắc Kinh không dừng lại ở metro. Thành phố này còn có tới 2.300 tuyến xe buýt - con số cao nhất thế giới, phục vụ trung bình 6,6 triệu lượt hành khách/ngày. Điểm đáng chú ý là các tuyến đường lớn đều có làn riêng cho xe buýt, giúp tăng tốc độ di chuyển so với ô tô cá nhân, đặc biệt vào giờ cao điểm.

Thành công của Bắc Kinh còn nằm ở khả năng kết nối: hơn 80% bến xe buýt chỉ cách ga metro 50m, tạo nên trải nghiệm liền mạch từ nhà đến nơi làm việc. Còn với những người bận rộn hoặc không muốn đi bộ cũng có thể dễ dàng tìm cho mình một chiếc xe đạp công cộng để giải quyết khoảng cách từ bến xe về nhà hay cơ quan, trường học.

Những hướng đi mới tại Việt Nam

Những bài học từ các đô thị lớn như Bắc Kinh, Tokyo hay Seoul cho thấy: muốn giải quyết tận gốc bài toán ùn tắc và ô nhiễm, giao thông công cộng không chỉ cần được đầu tư bài bản, mà còn phải trở thành lựa chọn hàng ngày của người dân.

Tín hiệu tích cực là TP Hà Nội sẽ khai trương hệ thống thẻ vé liên thông vào đầu tháng 9, cho phép người dân chỉ dùng một thẻ duy nhất để đi lại giữa các phương tiện công cộng. Đây là bước tiến về công nghệ, nhưng quan trọng hơn là lời cam kết về một hệ sinh thái vận tải công cộng đồng bộ - điều kiện tiên quyết để nâng chất lượng dịch vụ và thu hút người sử dụng.

Thực tế hai tuyến đường sắt đô thị Cát Linh - Hà Đông và Nhổn - Ga Hà Nội đang thiếu tính kết nối. Hà Nội hiện đã tổ chức các tuyến xe buýt làm nhiệm vụ trung chuyển khách cho hai tuyến này, nhưng thẻ vé giữa hai loại hình vận tải này không đồng nhất. Hệ thống liên thông thẻ vé giữa các loại hình vận tải được kỳ vọng sẽ giải quyết vấn đề này. Liên thông thẻ vé không chỉ là công nghệ, mà còn cam kết nâng tầm chất lượng vận tải công cộng, đồng thời thu hút người dân sử dụng hàng ngày.

Chỉ thị số 20 được Thủ tướng Chính phủ ban hành đã đặt ra những mục tiêu cụ thể: ưu tiên phát triển xe buýt điện, tàu điện, từng bước hạn chế xe máy xăng tại các khu vực trung tâm đô thị. Đây vừa là bài toán về hạ tầng, vừa là bước chuyển lớn trong tư duy phát triển đô thị - hướng tới một môi trường sống văn minh, xanh và bền vững hơn.