Giải mã hiện tượng lốc xoáy xuất hiện hàng loạt quanh tâm bão số 10 (Bualoi)

Khoảng 3h đến 5h sáng, tại Ninh Bình, lốc xoáy quét qua hàng loạt xã Quỹ Nhất, Hải Anh, Hải Thịnh, Hồng Phong, Gia Hưng và Chất Bình, gây tốc mái nhiều nhà dân. Đến 10h30, tại Hưng Yên, cách tâm bão gần 300 km lốc xoáy tiếp tục xuất hiện tại các xã Thái Thụy, Thái Ninh, Đông Thái Ninh. Cùng thời điểm, Hải Phòng cũng ghi nhận lốc xoáy ở xã Nguyễn Bỉnh Khiêm, may mắn không gây thiệt hại về người.

Vì sao lốc xoáy hình thành nhiều khi có bão?

Tiến sỹ Trương Bá Kiên, Phó Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Khí tượng khí hậu (Viện Khoa học Khí tượng Thủy văn và Biến đổi khí hậu), cho biết: "Lốc xoáy xuất hiện khi khối khí nóng ẩm bốc lên gặp lớp khí lạnh, khô phía trên, tạo nên sự chênh lệch nhiệt độ và gió. Nếu kết hợp với gió đứt theo chiều thẳng đứng, luồng khí nóng ẩm sẽ bắt đầu xoáy, hình thành 'ống xoáy' từ mây giông xuống mặt đất".

Theo Tiến sỹ Trương Bá Kiên, bão là hệ thống hoàn lưu quy mô rộng, gồm lõi bão, thành mắt bão và các dải mây xoắn ở rìa ngoài. Mỗi dải mây này hoạt động như một khối đối lưu hoàn chỉnh, có thể sản sinh ra lốc xoáy. Tuy nhiên, không phải cơn bão nào cũng tạo ra hiện tượng này.

Đáng chú ý, lốc xoáy cũng có thể hình thành độc lập trong những đám mây giông mùa hè, đặc biệt khi có sự giao tranh giữa không khí nóng lạnh lúc giao mùa. Dù quy mô nhỏ hơn, nhưng vẫn đủ sức gây tốc mái, gãy đổ cột điện và cây cối.

Hoàn lưu bão Bualoi mở rộng bất thường

Với trường hợp sáng 29/9, Tiến sỹ Trương Bá Kiên phân tích: "Hoàn lưu bão Bualoi mở rộng trên 250 km, bao trùm đồng bằng Bắc Bộ. Các dải mây xoắn ở rìa bão không chỉ gây mưa rất lớn mà còn tạo điều kiện hình thành lốc xoáy. Thời điểm đó lại trùng với không khí lạnh từ phía Bắc tràn xuống và hoàn lưu bão số 9 Ragasa chưa tan hết, khiến khí quyển thêm bất ổn".

Các yếu tố này cộng hưởng, tạo điều kiện cho nhiều lốc xoáy xuất hiện đồng loạt ở Ninh Bình, Hưng Yên và Hải Phòng.

Thách thức trong dự báo nên chủ động ứng phó là yếu tố quyết định

Khác với mưa, gió hay nhiệt độ có thể dự báo theo ngày, lốc xoáy hình thành rất nhanh, phạm vi hẹp nên gần như không thể dự báo chính xác về thời gian và địa điểm. Hiện nay, cơ quan khí tượng chỉ có thể cảnh báo trước 2-3 giờ dựa vào tín hiệu radar, vệ tinh. Với vòi rồng mức độ dữ dội nhất của lốc xoáy việc dự báo càng khó, chỉ có thể phát cảnh báo nguy cơ trong giông bão.

Theo Tiến sỹ Trương Bá Kiên, trong bối cảnh biến đổi khí hậu toàn cầu, nhiệt độ và độ ẩm tăng cao, cường độ bão ngày càng mạnh, hiện tượng lốc xoáy đi kèm bão sẽ có xu hướng gia tăng cả về tần suất lẫn mức độ nguy hiểm, vì thế: Yếu tố quan trọng nhất để giảm thiểu thiệt hại chính là sự chủ động. Chính quyền các cấp phải có kịch bản ứng phó thiên tai cụ thể, chỉ đạo kịp thời. Người dân cần thường xuyên cập nhật thông tin, hạn chế ra ngoài khi có cảnh báo giông lốc, gia cố nhà cửa, trường học, công trình công cộng để đảm bảo an toàn tính mạng và tài sản".