Đề xuất đưa chi phí y tế, giáo dục vào giảm trừ gia cảnh

Đề xuất nâng mức giảm trừ gia cảnh lên 17 triệu đồng

Trong dự thảo tờ trình Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh trong thuế thu nhập cá nhân, áp dụng từ kỳ tính thuế năm 2026, Bộ Tài chính đã đề xuất hai phương án điều chỉnh, nâng mức giảm trừ gia cảnh.

Phương án 1, căn cứ theo mức tăng của chỉ số giá tiêu dùng CPI, cá nhân nộp thuế sẽ được giảm trừ 13,3 triệu đồng/tháng cho bản thân và 5,3 triệu đồng/tháng cho mỗi người phụ thuộc. Với phương án 2, căn cứ vào tốc độ tăng của GDP và thu nhập bình quân đầu người, mức giảm trừ sẽ là 15,5 triệu đồng/tháng đối với bản thân và 6,2 triệu đồng/tháng cho mỗi người phụ thuộc.

Dự thảo Nghị quyết này nếu được thông qua sẽ chính thức có hiệu lực từ ngày ký ban hành và được triển khai áp dụng thống nhất trên toàn quốc bắt đầu từ kỳ tính thuế năm 2026. Đại diện Bộ Tài chính cho biết, hiện nay phía Bộ đang lấy ý kiến rộng rãi. Trong đó, phương án 2, tức là tính theo thu nhập và GDP bình quân đầu người nhận được nhiều đồng thuận hơn so với phương án 1.

Ông Nguyễn Đức Chi - Thứ trưởng Bộ Tài chính phát biểu: "Đa số đồng tình theo phương án 2, tức là mức giảm trừ gia cảnh được điều chỉnh theo tốc độ tăng của thu nhập bình quân đầu người và tốc độ tăng của GDP bình quân đầu người. Bộ Tài chính đang tiếp tục hoàn chỉnh và xác định số liệu chính xác trên cơ sở tốc độ tăng GDP từ năm 2020 đến nay".

Việc nâng mức giảm trừ là việc cần thiết, bởi mức giảm trừ gia cảnh 11 triệu đồng/tháng đã áp dụng từ năm 2020 cho đến nay được đánh giá là không còn phù hợp với thực tế chi tiêu, nhất là tại các thành phố lớn như Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh.

Theo ghi nhận, người làm công ăn lương và các chuyên gia, đa số đều đồng tình cho rằng phương án 2 hợp lý hơn. Song ngay cả phương án 2, các ý kiến đánh giá vẫn chưa phản ánh đủ áp lực chi tiêu thực tế của người lao động và mong muốn mức giảm trừ gia cảnh có thể được nâng lên cao hơn.

Năm học mới lại đến, vợ chồng anh Thái đang chuẩn bị mua sách vở, quần áo đồng phục, dụng cụ học tập cho các con. Mỗi tháng, loanh quanh những chi tiêu cơ bản cho việc học hành, ăn uống cũng tốn hơn chục triệu đồng. Đó là chưa kể những lúc con ốm đau. Với áp lực chi tiêu tại thành phố Hà Nội, hai vợ chồng anh phải tiết kiệm từng đồng mới để được một khoản tích lũy nho nhỏ, đề phòng những biến cố sau này.

Anh Vũ Hồng Thái - Phường Cầu Giấy, TP. Hà Nội cho biết: "Tôi mong muốn mức giảm trừ gia cảnh sẽ nâng lên khoảng 17 triệu và 7 triệu cho người phụ thuộc. Lúc đó, chúng tôi cũng có một chút tích lũy để mua nhà".

Còn hai vợ chồng anh Chung ở tỉnh xa đến TP. Hà Nội làm việc. Mỗi tháng, riêng tiền thuê nhà đã mất gần chục triệu đồng, chưa kể những chi phí sinh hoạt khác. Anh mong muốn mức giảm trừ gia cảnh có thể được nâng cao hơn, để giảm bớt gánh nặng về chi tiêu hiện nay.

Anh Đoàn Văn Chung - Phường Phú Diễn , TP. Hà Nội chia sẻ: "10 triệu thuê nhà một tháng, còn lại 5 triệu đi lại sinh hoạt hàng tháng. Tôi thấy mức giảm trừ đó chưa đủ".

Theo các chuyên gia, hai phương án của Bộ Tài chính đề xuất vẫn chưa phản ánh đầy đủ thực tế thu nhập và chi phí sinh hoạt của người nộp thuế.

Hiện nay, người có thu nhập thấp được mua nhà ở xã hội nếu có mức thu nhập hàng tháng không quá 15 triệu đồng đối với người độc thân. Như vậy, dưới 15 triệu đồng/tháng được coi là thu nhập thấp, mức giảm trừ gia cảnh phải được nâng cao hơn nữa.

Ông Nguyễn Văn Phụng - Ủy viên Ban chấp hành Hiệp hội Pháp chế doanh nghiệp Việt Nam (VBLA) nêu ý kiến: "Chỉ tiêu để mua nhà thu nhập thấp nâng lên mức 15 triệu. Mức sống hiện nay của bà con với mức giá cả như lâu nay tôi cho rằng 15,5 -16 triệu vẫn còn thấp. Đặc biệt, chúng ta phải tính đến nhu cầu tiêu dùng cho người ta. Nhu cầu tiêu dùng, cơ cấu hàng tiêu dùng bây giờ khác với 10 năm trước. Cho nên chúng ta cũng phải xác định lại mức này, nếu được cao hơn thì sẽ tốt hơn cho tất cả mọi người".

Góp ý về nâng mức giảm trừ gia cảnh, Bộ Quốc phòng đề nghị tăng lên 17,3 triệu đồng cho người nộp thuế và 6,9 triệu đồng cho người phụ thuộc. Bộ lý giải, năm 2020, thời điểm ban hành mức giảm trừ hiện tại, mức lương cơ sở là 1,49 triệu đồng/tháng. Đến nay, mức lương cơ sở là 2,34 triệu đồng, tăng hơn 57%. Chính vì vậy, mức giảm trừ gia cảnh cũng cần tăng tương ứng.

Đề xuất đưa chi phí y tế, giáo dục vào giảm trừ gia cảnh

Liên quan đến phương pháp tính giảm trừ gia cảnh, tại dự thảo Luật thuế thu nhập cá nhân (thay thế) vừa được Bộ Tài chính công bố, lần đầu tiên Bộ có đề cập đến việc xác định lại phương pháp tính giảm trừ gia cảnh, trong đó cân nhắc tính đến chi phí y tế, giáo dục. Bộ đề xuất mở rộng danh mục các khoản chi thiết yếu được trừ vào thu nhập chịu thuế, như chi phí y tế, giáo dục - đào tạo cho người nộp thuế và người phụ thuộc.

Hiện nay, việc áp dụng chung một mức giảm trừ gia cảnh cho tất cả vùng miền, thành thị cũng như nông thôn cũng đang bộc lộ nhiều điểm chưa phù hợp. Nhiều địa phương đã kiến nghị cần điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh theo hướng phù hợp với điều kiện sinh hoạt thực tiễn vùng miền và bổ sung các khoản giảm trừ đặc thù hợp lý như chi phí giáo dục, y tế, nhà ở.

Chị Quế có hai con nhỏ. Mỗi tháng chỉ riêng tiền học phí của mỗi con cũng khoảng 3 triệu đồng. Đó là chưa kể tới sách vở, quỹ lớp, photo tài liệu. Chi phí y tế thì còn tốn kém hơn. Chỉ cần con ốm hơi nặng một chút là chị cũng phải bỏ ra cả chục triệu đồng. Vì vậy, chị rất mong muốn được giảm trừ các khoản y tế, giáo dục trước khi tính thuế.

Chị Đỗ Thị Đào Quế - Phường Hà Đông, TP. Hà Nội tâm sự: "Chi phí giáo dục, y tế là cơ bản, tất yếu, hầu như cố định luôn. Bạn nhỏ thường xuyên ốm, bạn lớn ít hơn nhưng đó là những chi phí thường xuyên".

Anh Vũ Hồng Thái - Phường Cầu Giấy, TP. Hà Nội cho biết: "Mọi người không thể ốm mà không đi bệnh viện được. Hoặc là không thể không đi học được. Nên hai thứ đó là bắt buộc, nên trừ trước khi xét đến giảm trừ gia cảnh là hợp lý".

Người nuôi con nhỏ, chăm sóc cha mẹ già sẽ có mức chi tiêu khác với người độc thân. Vì vậy, các chuyên gia cho rằng, thay vì áp dụng mức giảm trừ gia cảnh như nhau cho mọi đối tượng, việc áp dụng các khoản giảm trừ đặc thù như giáo dục, y tế... giúp chính sách thuế phản ánh đúng bối cảnh sống và khả năng chi trả thực tế của từng cá nhân.

PGS.TS Lê Xuân Trường - Trưởng Khoa Thuế, Học viện Tài chính nhận định: "Giảm trừ cho giáo dục, y tế tôi cho rằng là bước đi phù hợp với xu hướng cải cách thuế thu nhập cá nhân của các nước trên thế giới. Chỗ này không những hỗ trợ người nộp thuế để trang trải những chi phí rất quan trọng. Chúng ta quan tâm nhiều hơn đến sức khỏe của người dân, thực hiện nhất quán chủ trương coi giáo dục đào tạo là quốc sách hàng đầu".

Việc đưa chi phí y tế, giáo dục vào giảm trừ gia cảnh nếu có hóa đơn chứng từ đầy đủ sẽ giảm bớt gánh nặng về chi tiêu cho người nộp thuế. Nhất là trong bối cảnh hiện nay giá nhà đang tăng cao, các chính sách về thuế sẽ là động lực cho những người trẻ như anh Thái có thêm tích lũy, để sớm có nơi "an cư lạc nghiệp".

Ngoài ra, theo các chuyên gia, việc giảm trừ gia cảnh nếu vẫn cứ tính theo chỉ số giá tiêu dùng CPI như hiện nay thì sẽ vẫn tiếp tục trở nên lạc hậu. Vì để chỉ số CPI tăng đủ 20% có khi phải mất vài năm. Trong khi đó, giá cả hàng hóa tăng hàng năm, mức giảm trừ gia cảnh lại không thay đổi, khiến cho số thuế phải nộp không giảm, gây thiệt thòi cho hàng triệu người làm công ăn lương hiện nay. Vì thế, nhiều ý kiến cho rằng có thể đề xuất giao Chính phủ công bố và điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh hàng năm hoặc hai năm một lần, thay vì căn cứ vào mức biến động CPI 20% như hiện này. Điều này sẽ đảm bảo chính sách thuế linh hoạt, thay đổi phù hợp với biến động của đời sống xã hội.

Quy định về mức giảm trừ gia cảnh ở các nước

Nhiều nước trên thế giới hiện nay đang áp dụng hệ thống giảm trừ gia cảnh được thiết kế khá linh hoạt, bao gồm nhiều khoản giảm trừ khác nhau ngoài mức tiêu chuẩn cho bản thân và người phụ thuộc. Điều này giúp giảm gánh nặng thuế thu nhập cá nhân cho người dân, đặc biệt là những người có chi phí sinh hoạt thiết yếu cao.

Tại Thái Lan, các khoản giảm trừ chính bao gồm giảm trừ cho bản thân, giảm trừ cho người phụ thuộc và giảm trừ chi phí khác. Trong đó, mức giảm trừ cơ bản cho bản thân người nộp thuế là 60.000 baht/năm, tương đương 40 triệu đồng. Mức giảm trừ cho người phụ thuộc là con là 30.000 baht/người và không giới hạn số con. Ngoài ra, Thái Lan còn cho phép giảm trừ nhiều khoản chi phí khác, bao gồm bảo hiểm nhân thọ và bảo hiểm y tế, chi phí thai sản, giáo dục…

Tương tự, chính sách giảm trừ gia cảnh của Singapore được xây dựng rất chi tiết và tập trung vào các mục tiêu xã hội, như khuyến khích học tập suốt đời, chăm sóc người cao tuổi và xây dựng gia đình. Cụ thể trong lĩnh vực giáo dục, mức giảm trừ tối đa là 5.500 SGD/năm, tương đương 112 triệu đồng, không phụ thuộc vào số lượng khóa học tham gia. Điều kiện là khóa học phải nhằm mục đích giúp người nộp thuế phục vụ chuyên môn hoặc nâng cao kiến thức trong công việc, không phục vụ cho sở thích hoặc mục đích giải trí.